Πόλεμος και πολιτική σκέψη

Δημ. Α. Σιδερής. Ομ. Καθηγητής καρδιολογίας. dimitris.sideris@gmail.com

Η ιστορία της ανθρωπότητας, από τότε τουλάχιστον που οι άνθρωποι από τροφοσυλλέκτες έγιναν τροφοπαραγωγοί και οργανώθηκαν σε κοινωνίες, εξελίσσεται με πολέμους. «Πόλεμος πάντων πατήρ», έλεγε ο Ηράκλειτος.

Οι πόλεμοι είχαν πάντοτε ποικίλα αίτια. Ένας έγινε παλιά για μιαν όμορφη γυναίκα· ένας άλλος, αργότερα, επειδή ο δούκας του Μπάκιγχαμ είχε ερωτευθεί την Άννα την Αυστριακή, βασίλισσα της Γαλλίας. Άλλοι πόλεμοι έγιναν μεταξύ Χριστιανών και Μουσουλμάνων, μεταξύ σιιτών και σουνιτών, μεταξύ καθολικών και προτεσταντών, μεταξύ Ισαακιτών και Ισμαηλιτών, ένας μεγάλος πόλεμος, επειδή δολοφονήθηκε κάποιος δούκας κοκ. Ώσπου ο Μαρξ έβαλε τα θεμέλια για μια επιστημονική ιστορία.

Οι άνθρωποι προσπαθούσαν να βελτιώσουν τον τρόπο παραγωγής για τα προς το ζειν. Κι αυτό έφερε την εξειδίκευση. Που οδήγησε στη δημιουργία τάξεων. Κι η ύπαρξη των τάξεων, στην πάλη μεταξύ τους που βρίσκεται πίσω από όλους τους πολέμους. Ιδιαίτερα στον 20ό αιώνα, όταν κυριάρχησε σα μέσο παραγωγής η βιομηχανία, κυριάρχησαν αντίστοιχα δύο τάξεις: Οι εργοδότες (καπιταλιστές, δεξιοί) και οι εργαζόμενοι (προλετάριοι, αριστεροί). Η θεωρία του Μαρξ επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά στον 20ό αιώνα, όταν όλος ο κόσμος εντάχθηκε είτε στη μια κατηγορία είτε στην άλλη. Και στις δύο περιπτώσεις επιβεβαιωνόταν η πάλη των τάξεων. Στη βόρεια Ευρασία επικράτησαν οι προλετάριοι, στη Δύση οι καπιταλιστές. Ώσπου…

Ώσπου η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε από μόνη της και έγινε καπιταλιστική Ρωσία. Και η αντιπαλότητα Δύσης – Βόρειας Ευρασίας συνεχίσθηκε αμείωτη. Όπως γινόταν πάντοτε, όταν εισέβαλλαν στη Ρωσία, Σουηδοί, Γάλλοι, Γερμανοί κλπ. Πού είναι λοιπόν η αντιπαλότητα δεξιάς – αριστεράς;

Στην πατρίδα μας το προέχον τρέχον πρόβλημα έχει το θρυλικό όνομα «μνημόνιο». Η δεξιά (Χρυσή Αυγή, Ανεξάρτητοι Έλληνες) έχει πάρει σαφή αντιμνημονιακή θέση. Η αριστερά (ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ) έχει πάρει σαφή αντιμνημονιακή θέση. Η αριστερά είναι εναντίον των Εβραίων στην αντιπαλότητά τους με τους Παλαιστινίους. Η δεξιά είναι αντισημιτική. Πού είναι λοιπόν η αντιπαράθεση δεξιάς – αριστεράς στην Ελλάδα;

Προ ημερών άκουσα μια κυρία που δήλωνε δεξιά, να λέει: ΕΥΤΥΧΩΣ νικήσαμε στον εμφύλιο. Κι έχω ακούσει αρκετούς που δηλώνουν αριστεροί να λένε: ΕΥΤΥΧΩΣ χάσαμε στον εμφύλιο. Κι εγώ λέω: ΔΥΣΤΥΧΩΣ, ΚΑΝΑΜΕ τον εμφύλιο. Είναι η μεγαλύτερη ντροπή και συμφορά στη σύγχρονη ιστορία μας, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Κατέστρεψε τον τόπο μας, εμπόδισε την ανάπτυξή μας από τον πόλεμο και μας χώρισε, για πολλές γενιές, σε δυο ομάδες με ποταμούς αίματος ανάμεσά μας. Γι΄ αυτά τα δύο φαντάσματα, τη δεξιά και την αριστερά. Αν δεν είχε γίνει ο εμφύλιος πόλεμος, η Ελλάδα θα βρισκόταν σήμερα στο δυτικό στρατόπεδο, αφού έτσι είχαν συμφωνήσει, ερήμην μας, οι μεγάλοι, όποιες πολιτικές ομάδες κι αν είχαμε στην κυβέρνηση, με ενδεχομένως λιγότερες ή περισσότερες κοινωνικές παροχές και λιγότερες ή περισσότερες ασφυκτικές πιέσεις από το εξωτερικό.

Υπάρχουν θεωρητικές σκέψεις που υπαινίσσονται το λάθος του συλλογισμού στον ιστορικό υλισμό. Θέλει πολλή συζήτηση το ζήτημα. Ίσως να είναι σημαντικό ότι αγνοήθηκε πως στη βιομηχανική κοινωνία υπάρχουν τρεις, και όχι δύο, τάξεις: Οι εργοδότες, οι εργαζόμενοι και οι καταναλωτές. Οι τελευταίοι αποτελούν το σύνολο της κοινωνίας, είναι οι άνεργοι, συνταξιούχοι, νοικοκυρές, παιδιά, άρρωστοι κλπ, αλλά και οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι στις ώρες της σχόλης τους. Έχουν αγνοηθεί, διότι, αν και οι πολυπληθέστεροι περιλαμβάνοντας το σύνολο του λαού, αποτελούν την πιο δύσκολη τάξη να οργανωθεί. Ίσως υπάρχουν και άλλα ζητήματα, που δεν μπορούν να αναλυθούν σ΄ αυτό το βραχύ κείμενο. Όσο για την Ελλάδα, λείπει κάτι τόσο από τη συμπολίτευση όσο και από την αντιπολίτευση σ΄ ολόκληρο το πολιτικό φάσμα. Οι μεν λένε «ναι», οι δε λένε «όχι» στο σκοπό που μας επιβάλλουν κάποιοι άλλοι. Κανένας όμως δεν έχει διαμορφώσει το δικό μας σκοπό που να τον επιδιώξουμε ό,τι κι αν οι άλλοι λένε. Ο Καντ ήταν ο πρώτος που παρατήρησε ότι η ελευθερία δεν είναι μόνον παθητική, να μην κάνεις ό,τι θέλουν να σου επιβάλλουν οι άλλοι, αλλά, προπάντων, και θετική, να κάνεις ό,τι θέλεις εσύ. Αφορά, όπως έχομε ξαναγράψει («Πότε γεννήθηκα;», Κοινή Γνώμη) στο νοητό Εγώ. Αν και άβατο για όλους τους άλλους, πλην του εαυτού του, μπορεί να βιασθεί από την εξουσία με ποικίλους τρόπους.

Αυτό που μας λείπει λοιπόν αυτή τη στιγμή στην πολιτική αρένα είναι η διαμόρφωση της δικής μας βούλησης. Μόνο με δική μας βούληση θα μπορούμε να πούμε ότι είμαστε ελεύθεροι ως λαός. Κι οπωσδήποτε να ξεχάσουμε την αντιπαράθεση μεταξύ δεξιάς και αριστεράς. Τέτοια αντιπαράθεση ίσως και να μην υπήρξε ποτέ πραγματικά στο παρελθόν πουθενά στον κόσμο. Το να θυμάσαι διαφέρει από το να συγχωρείς. Να τον θυμόμαστε το διχασμό, δεν γίνεται και δεν πρέπει, να τον ξεχάσουμε, αλλά να αγκαλιαστούμε και να φιληθούμε συγχωρώντας ο ένας τον άλλον. Η αναγνώριση ενός λάθους που έγινε κάποτε είναι το πρώτο βήμα για την πορεία προς ένα πιο σωστό δρόμο.