Σύνορα

Ο ορισμός της πατρίδας ποικίλλει. Να δύο άκρα. Ο Πατριάρχης Αβραάμ, σε συμφωνία με το Θεό (Βίβλος) όρισε πως η ευλογημένη γη από το Νείλο ως τον Ευφράτη ανήκει στους απογόνους του. Για να αναγνωρίζονται οι απόγονοί του από όλο τον κόσμο και μεταξύ τους με βάση το πατριαρχικό δίκαιο, σημάδεψε σωματικά τους άρρενες απογόνους του με την περιτομή, που, βέβαια, μόνο σε αγόρια μπορεί να γίνει. Έτσι εξασφάλισε τα παιδιά, τα εγγόνια και τα δισ-δισ-έγγονά του καθιερώνοντας την πατριαρχία. Στον μελλοντικό προγραμματισμό, όμως, πάντα κάτι απρόβλεπτο συμβαίνει. Η όμορφη γυναίκα του, η Σάρα, δεν έκανε παιδιά. Με μια παλλακίδα, λοιπόν, την Άγαρ, έκανε ένα αγοράκι, τον Ισμαήλ. Στο μεταξύ, φιλοξένησε υποδειγματικά ο Αβραάμ έναν ξένο και μετά τη φιλοξενία αυτή, η Σάρα έμεινε έγκυος. Ο ξένος εξαφανίστηκε, αλλά η Σάρα γέννησε τον Ισαάκ. Κι από τότε έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια και οι απόγονοι του Ισαάκ (Εβραίοι) και του Ισμαήλ (Ισμαηλίτες, Αγαρηνοί, Άραβες) έχουν αποδυθεί σε έναν ανελέητο εξοντωτικό πόλεμο μεταξύ τους για το ζήτημα σε ποιους ανήκει η ευλογημένη γη.

Στο άλλο άκρο, μέγας Πατριάρχης ήταν ο Προμηθέας. Άφησε στους απογόνους του, εμάς, κληρονομιά τη Γνώση και την Τέχνη. Πολύ αργότερα αυτή η κληρονομιά αναμίχθηκε υπέροχα με άλλη μια που μας άφησε ο Ιησούς, την Αγάπη, και μαζί μ΄ αυτήν τη συγχώρηση. Μ΄ αυτή την έννοια, πατρίδα και τάφος κάθε επιφανή άνδρα μπορεί να είναι πάσα Γη. Για μας τους κοινούς Έλληνες όμως, πατρίδα είναι η γη που έχομε διαμορφώσει σύμφωνα με τη Γνώση, την Τέχνη και την Αγάπη μας. Έτσι, η πατρίδα μας έχει ζωντανέψει. Είναι Γαία. Υπάρχει μια αμοιβαία ομιλία μεταξύ μας. Τη διαμορφώνομε, την οργώνομε, τη φυτεύομε, τη βοσκάμε, χτίζομε πάνω της τα σπίτια μας, τα εργοστάσιά μας, την αγαπάμε. Κι αυτή μας ανταποδίδει πλουσιοπάροχα, γεννάει για μας. Η σχέση με την πατρίδα μας είναι έρωτας.

Είναι; Ή ήταν; Μήπως έχομε πάρει διαζύγιο με την πατρίδα μας; Έχομε περί τα 3000 νησιά και βραχονησίδες, κατοικούνται λίγες δεκάδες. Έχομε πολυάριθμα ορεινά πανέμορφα χωριά, που αποτελούνται από ερείπια, πεσμένα γεφύρια, εκκλησιές και μισοξεχασμένες μνήμες. Συνωστιζόμαστε στις πόλεις, ενώ έχει ερημώσει η ύπαιθρος. Θε μου συχώρεσέ με αν κάνω λάθος, αλλά αυτό δεν έγινε τυχαία από την αστυφιλία του Έλληνα. Στον εμφύλιο, ο «δημοκρατικός» στρατός επιστράτευε τους νέους στα χωριά κι ο «εθνικός» στρατός τα άδειαζε από τους κατοίκους τους για να αποφεύγεται η επιστράτευση. Κι οι σύμμαχοί μας βοήθησαν προσφέροντας οικονομική βοήθεια που όφειλε να χρησιμοποιηθεί υποχρεωτικά μόνο στην Αθήνα ή – έστω – λίγο και στη Θεσσαλονίκη. Αλλιώς δεν την παίρναμε. Μα τότε τι τη θέλομε τη γη μας; Μας κοστίζει αφάνταστα για να διατηρούμε ένοπλες δυνάμεις που την υπερασπίζονται. Για να την κάνουμε τι; Συμπεριφερόμαστε σαν το σπαγγορραμμένο που έχει αποθηκεύσει κάτω από το στρώμα του ή μέσα στην κατάψυξη θησαυρό ολόκληρο, ενώ ο ίδιος ψωμοζεί και υποφέρει, για να φυλάει τον άχρηστο πλούτο του. Ώσπου να σπάσει την πόρτα κάποιος μασκοφόρος και με το πιστόλι στο χέρι να αρπάξει θησαυρό.

Καλά τι μπορούν να μας προσφέρουν σήμερα τα ερημονήσια και τα έρημα χωριά; Μπορούμε βέβαια να βόσκουμε γίδια, διατηρούμε ιχθυοκαλλιέργειες, παράγουμε ενέργεια με αιολικά πάρκα ή με φωτοβολταϊκά, να κάνουμε ξενοδοχεία στις νότιες πανέμορφες παραλίες και παράγουμε κυματική ενέργεια στις άγριες βορεινέςακτές, δηλαδή να τα σφραγίζουμε με τη γνώση, την τέχνη και την αγάπη μας. Οι τηλεπικοινωνίες επιτρέπουν σήμερα στον κάτοικο της ερημιάς να διευθύνει μια παγκόσμια επιχείρηση. Αλλιώς, ας μη διαμαρτυρόμαστε αν μας απάτησε η ερωμένη μας η γη, απιστώντας με κάποιον ξένο εραστή είτε είναι ο γείτονας, είτε ο πρόσφυγας είτε ο ξένος μεγιστάνας.   

Τι θα πει σύνορα στην παγκοσμιοποιημένη εποχή μας; Τα στοιχεία που αποτελούν ένα κλειστό σύστημα, σα μια σταγόνα νερό ή ένα κύτταρο, βρίσκονται σε δυναμική ισορροπία. Τα όμοια μεταξύ τους ασκούν δυνάμεις το ένα πάνω στ΄ άλλο που αλληλεξουδετερώνονται. Όσα διαφέρουν, ενεργούν με αρνητική ανάδραση προς άλληλα και η ισορροπία διατηρείται. Όλα τα στοιχεία, εκτός από τα οριακά του. Αυτά δέχονται δυνάμεις σταθερές από μέσα, αλλά απέξωδιαφορετικές, μεταβαλλόμενες και απρόβλεπτες. Έτσι σχηματίζεται ένα περίβλημα γύρω από το σύστημα που δρα προστατευτικά. Η σταγόνα νερού έχει την επιφανειακή τάση, τα κύτταρα κυτταρική μεμβράνη, τα φυτά φλοιό, τα ζώα όστρακο ή δέρμα, το γάλα τσίπα, το ψωμί κόρα κλπ. Δεν υπάρχει κλειστό σύστημα χωρίς το σύνορό του, το περίβλημά του. Η εξαφάνιση του περιβλήματος, σημαίνει πως το σύστημα δεν διαφέρει από το περιβάλλον του και, επομένως, δεν υπάρχει. Σα σταγόνα στον ωκεανό.

Η διατήρηση των συνόρων μας είναι απαραίτητη, αλλιώς δεν υπάρχομε. Συχνά σε μια πρόταση του τύπου «να κάνουμε τούτο ή εκείνο» ακούω την απάντηση «αυτό δεν γίνεται, κανένας άλλος δεν το κάνει». Μα, αν κάνουμε ό,τι οι άλλοι, δεν υπάρχομε.

Θυμάμαι, ο Ανδρέας Παπανδρέου, αντιπολιτευόμενος τον Καραμανλή τον πρεσβύτερο, τον κατηγόρησε ότι δεν έχομε χάρτη της Ελλάδας. Κυβέρνησε μετά τον τόπο και χάρτη ακόμη δεν ξέρω αν έχομε. Είδα σε Βρετανικό αεροδρόμιο ένα τουριστικό χάρτη της Ελλάδας που εμπεριείχε τη Β. Ήπειρο ως Ελληνική, αλλά όχι τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Και οι Ανατολικοί γείτονές μας αμφισβητούν πολλές δεκάδες από τα νησιά που θεωρούμε δικά μας. Σε μια συνέντευξή του ο Ντεμιρέλ είπε για τα Ίμια: «Με ρώτησαν οι στρατιωτικοί: “να κάνουμε απόβαση;” Ρώτησα: “Είναι κανένας πάνω στα νησιά;” “Όχι!” “΄Τότε κάνετε απόβαση”». Ένας βοσκός ή ένας ψαράς πάνω στα Ίμια, μόνος του, άοπλος, θα είχε αποσοβήσει τον ξένο στόλο, το δραματικό επεισόδιο.

Ανήκομε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έναν οργανισμό, στον οποίον έχομε εκχωρήσει σημαντικό μέρος της εθνικής κυριαρχίας μας. Τα σύνορά μας είναι και σύνορά του. Οφείλει να μας ενισχύει σ΄ αυτό μας το ρόλο. Δεν το κάνει. Αντίθετα, μοιάζει να μας τιμωρεί που δεν είμαστε αποτελεσματικοί στη φύλαξη των συνόρων, και μας καθιστά έτσι ακόμη πιο αδύναμους να επιτελέσουμε τον ακριτικό ρόλο μας. Μου θυμίζει τον Μεσαίωνα, όταν η Δύση εξασθένησε τότε το Βυζάντιο τόσο που δεν μπόρεσε να προστατέψει την Ευρώπη από τη λαίλαπα των Οθωμανών. Κι αφού δεν κάνομε καλά τη δουλειά μας, αναλαμβάνει η Δύση την προστασία των συνόρων της και συνόρων μας. Οι εταίροι μας είναι χρήσιμοι. Αλλά χωρίς Ακρίτες Διγενείς δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να επιβιώνουμε.