Μονοθεϊσμός – Πολυθεϊσμός

«ΠΙΣΤΕΥΩ ΕΙΣ ΕΝΑ ΘΕΟΝ…» Μονοθεϊστική ήταν η Εβραϊκή θρησκεία, από την οποίαν κατάγεται η δική μας Χριστιανική. Παραδόξως, στην Παλαιά Διαθήκη ο Θεός μιλώντας για το θείον χρησιμοποιεί πληθυντικό. «ΚΑΙ ΕΙΠΕΝ Ο ΘΕΟΣ ΠΟΙΗΣΩΜΕΝ ΑΝΘΡΩΠΟΝ…ΙΔΟΥ ΑΔΑΜ ΓΕΓΟΝΕΝ ΩΣ ΕΙΣ ΕΞ ΗΜΩΝ…» Γένεσις, 1/26. 3/22. Άμετρο το πλήθος των αθανάτων, αγγέλων χωρίς βούληση και του διαβόλου με αρνητική βούληση. Πολυθεϊστική ήταν η θρησκεία των προγόνων μας. Κι όμως η πίστη τους ήταν μονοθεϊστική. Τόσο ο Πλάτων, που παντού μιλά για το ένα θείον, όσο και οι προσωκρατικοί ομολογούν την μοναδικότητα και πνευματικότητα του θείου. «Έτσι μες στης Αρμονίας στεριωμένος τους κρυφούς/κόλπους, στρογγυλός ο Σφαίρος, μοναχός του χαίρεται…/Ούτε ανθρώπινο κεφάλι έχει αυτός στο σώμα του/ούτε γόνατα και πόδια κι όργανα γεννητικά·/ένας νους διαπερνά τον κόσμο με τη σκέψη τη γοργή. (Εμπεδοκλής, Φυσικά 19, 21, Μετάφραση Ε.Ρούσσος). Πόσο θυμίζει τη ρήση του Ιωάννη! «ΟΥΔΕΙΣ ΠΩΠΟΤΕ ΘΕΟΝ ΕΩΡΑΚΕ. ΠΝΕΥΜΑ Ο ΘΕΟΣ»! Και «ΤΡΕΦΟΝΤΑΙ ΓΑΡ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΕΙΟΙ ΝΟΜΟΙ ΥΠΟ ΕΝΟΣ, ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ» (Ηράκλειτος, 23).

Τελικά, Ένας είναι ο Θεός ή πολλοί; Και υπάρχει; Δεν επιδέχεται λογική απόδειξη ή απάντηση η ύπαρξη του θείου. Η πιο διαδεδομένη είναι ότι τα πάντα, επομένως και το Σύμπαν, έχουν δημιουργηθεί από κάποιον, «ΠΟΙΗΤΗΝ ΟΥΡΑΝΟΥ ΚΑΙ ΓΗΣ, ΟΡΑΤΩΝ ΤΕ ΠΑΝΤΩΝ ΚΑΙ ΑΟΡΑΤΩΝ». Αν όμως ισχύει απαρέγκλιτα αυτή η αρχή, το Θεό ποιος τον δημιούργησε; Ή πιστεύομε ή δεν πιστεύομε. Χωρίς λογική εξήγηση. Η επιστήμη εξετάζει το πώς, η θρησκεία το ποιος. Επομένως δεν υπάρχει σύγκρουση μεταξύ τους. Αυτό δεν με εμποδίζει να αναρωτιέμαι τι με κάνει να πιστεύω.

Πιστεύω κυρίως επειδή είμαι Έλληνας – και οι Έλληνες είδαμε πως ήταν μονοθεϊστές, μολονότι λάτρευαν είδωλα, όπως πλήθος Χριστιανών σήμερα λατρεύουν τις εικόνες και θεωρούν ότι η Παναγία της Τήνου ή της Λούρδης είναι πιο θαυματουργή από τις άλλες. Και επειδή για μακραίωνες περιόδους οι πιο πρόσφατοι πρόγονοί μου σκοτώνονταν μεταξύ τους για τη λατρεία ή όχι των εικόνων. Και σήμερα στέκομαι με μυστικά συναισθήματα σεβασμού μπροστά στις εικόνες, όχι για να τις λατρεύω, αλλά επειδή η θέα τους με φέρνει πιο κοντά στην οικογένειά μου που αρχίζει από το μπαμπά και τη μαμά και εξικνείται πέρα μακριά ως τον Ιησού και τον Ησίοδο.

Η υπερβατική όμως πίστη έχει, υποτίθεται, ηθική διάσταση. Ακολουθούμε χωρίς συζήτηση τις εντολές του Κυρίου. Αμ δε! Όλες οι παραβάσεις τους έχουν νομιμοποιηθεί από τις «Χριστιανικές» πολιτείες. «ΟΥ ΜΟΙΧΕΥΣΕΙΣ» Στη χώρα μας εδώ και πάνω από μισό αιώνα η μοιχεία δεν είναι αδίκημα. «ΟΥ ΚΛΕΨΕΙΣ». Σε όλο τον κόσμο η κλοπή, αν γίνεται νόμιμα, όπως από ποικίλων ειδών χρηματιστές, δεν είναι αδίκημα. «ΟΥ ΦΟΝΕΥΣΕΙΣ» Ιδίως σε φανατικά συντηρητικές, «Χριστιανικές», πολιτείες η εκτέλεση είναι νόμιμη, μολονότι δεν αποτελεί άμυνα της κοινωνίας· η άμυνα προϋποθέτει ότι η εφαρμοζόμενη βία αντιμετωπίζει απειλή παρούσα και άδικη· ο θανατοποινίτης είναι μεν άδικος, αλλά όταν εκτελείται δεν απειλεί άμεσα. «ΟΥ ΨΕΥΔΟΜΑΡΤΥΡΗΣΕΙΣ». Οι πολιτικοί μας, ακόμη και αρχηγοί κοσμοκρατοριών, ψεύδονται νόμιμα. Στα δικαστήρια ορκιζόμαστε πάνω στη ρήση: «ΕΓΩ ΛΕΓΩ ΥΜΙΝ ΜΗ ΟΜΟΣΑΙ ΟΛΩΣ» (Ματθαίος).

Πιστεύω. Εκ των υστέρων εφευρίσκω ανίσχυρα (ψευδ)επιχειρήματα, για να υποστηρίξω την πίστη μου. Περηφανεύομαι για την Ελληνικότητά μου και χαίρομαι όταν νικά η ποδοσφαιρική ομάδα μου, όταν καθιερώνεται η δημοτική (ή η καθαρεύουσα), όταν επικρατεί η φωνητική γραφή η το πολυτονικό σύστημα, όταν κερδίζει στις εκλογές το κόμμα μου και τόσα άλλα. Έ, μήπως πήρα φόρα; Το κόμμα μου, υποθέτω, αν κερδίσει, θα κάνει ευκολότερη τη ζωή μου, είτε διότι θα σώσει την πατρίδα μου είτε διότι θα διορίσει το παιδί μου (υποσκελίζοντας τα παιδιά άλλων συμπολιτών μου). Οι περισσότεροι όμως που ψηφίζουν κάποιο κόμμα το κάνουν από πίστη, χωρίς να προσδοκούν οφέλη. Το πολύ εφευρίσκουν δικαιολογίες αστήρικτες πως έτσι ΘΑ σωθεί η πατρίδα, αλλιώς ΘΑ καταστραφεί. Το «ΘΑ» όμως είναι αόρατο. Μόνο το φανταζόμαστε. Το πολύ να μπορούν οι επιστήμονες να προβλέψουν με κάποιες πιθανότητες το εγγύς μέλλον. «ΘΕΟΙ ΜΕΝ ΓΑΡ ΜΕΛΛΟΝΤΩΝ, ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΔΕ ΓΙΓΝΟΜΕΝΩΝ, ΣΟΦΟΙ ΔΕ ΠΡΟΣΙΟΝΤΩΝ ΑΙΣΘΑΝΟΝΤΑΙ» (Φιλόστρατος).

Αντίθετα από την πίστη, η επιστημονική Αλήθεια στηρίζεται εκεί όπου τα γεγονότα, που παρατηρούνται με τις αισθήσεις μας, διασταυρώνονται με τις υποθέσεις που νοούνται. Και οι δύο εμπεριέχουν σφάλμα. Και η διασταύρωσή τους δεν είναι σημείο αλλά ολόκληρη περιοχή, ένα αλώνι ολόκληρο γεμάτο σφάλμα, αλλά μετρήσιμο, έστω κι αν αυτή η μέτρηση εμπεριέχει σφάλμα. Κι ας μην ξεχνάμε. Πίσω από την επιστήμη βρίσκονται «αξιώματα», αρχές, που πιστεύομε και δεχόμαστε αναπόδεικτα, όπως το ότι από ένα σημείο μία μόνον παράλληλη γραμμή άγεται.

Τελικά; Αυτό που μετράει είναι η πράξη. «ΟΥ ΠΑΣ Ο ΛΕΓΩΝ ΜΟΙ ΚΥΡΙΕ ΚΥΡΙΕ, ΕΙΣΕΛΕΥΣΕΤΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΒΑΣΙΛΕΙΑΝ ΤΩΝ ΟΥΡΑΝΩΝ, ΑΛΛ’ Ο ΠΟΙΩΝ ΤΟ ΘΕΛΗΜΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΜΟΥ ΤΟΥ ΕΝ ΟΥΡΑΝΟΙΣ.» (Ματθαίος). Η πράξη είναι συνέχεια της βούλησης κι αυτή διαμορφώνεται πρώτιστα από τις φυσιολογικές ανάγκες μας, με την περιοδικότητά τους (πείνα, δίψα, ερωτικός ίμερος κλπ) και επιπλέον από τη γνώση και την πίστη μας σε ποικίλη αναλογία. Τι γίνεται όμως με τη βούληση μιας κοινωνίας;

Όσον αφορά την αναζήτηση της αλήθειας, η γνώση του επαΐοντα βαραίνει απόλυτα. Όλος ο κόσμος πίστευε πως η γη είναι ακίνητη, ο Γαλιλαίος όμως υποστήριζε πως κινείται. Κι αυτός είχε δίκιο. Τελείως διαφορετική είναι η περίπτωση της ηθικής, της κοινωνικής βούλησης. Ποια είναι η ορθότερη στάση; Των λίγων εκλεκτών ή του πλήθους των ανωνύμων; Ο ιστορικός Κ.Παπαρηγόπουλος παίρνει σαφή θέση: «…τὸ ἂδηλον εἶναι πολλάκις μυστηριῶδές τι προαίσθημα τῶν πολλῶν μᾶλλον ἢ ἐπιστημονικὴ διάγνωσις τῶν ὀλίγων. Ὃθεν ὂλως ἂπορον δὲν εἶναι ὃτι τὸ πάλαι ὁ λαὸς ἀνεδείχθη σοφώτερος τῶν διδασκάλων αὐτοῦ». Χωρίς ασφαλώς να είναι απόλυτο, το κοινό στοιχείο στις ποικίλες βουλήσεις των πολλών είναι που εξασφαλίζει συχνότερα την ευημερία μιας κοινωνίας και όχι η βούληση των επαϊόντων. Κι αυτό για δύο λόγους. Πρώτο, οι ειδήμονες είναι καθένας πολύ αξιόπιστος στον ιδιαίτερο τομέα του, αλλά σε όλους τους άλλους τομείς έχει τόση αξία η γνώμη του όσο και οποιουδήποτε άλλου. Δεύτερο, αυτός ο λαός που αποφασίζει είναι εκείνος που θα ωφεληθεί τελικά αν η απόφασή του υπήρξε ορθή και θα πληρώσει αν ήταν λανθασμένη. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίον ωριμάζει. Σοφία είναι το ολοκλήρωμα μακρόπνοα ορθής γνώσης, βούλησης, συναισθήματος. Φαίνεται κατάφωρα άδικο να αποφασίζει μια «ελίτ» για λογαριασμό εκείνων που θα πληρώσουν τη ζημιά.