Προφητείες

Εκείνος σ΄ εκείνη: «Αν δεν με παντρευτείς θα πεθάνω!». Κι εκείνη δεν τον παντρεύτηκε. Κι εκείνος πέθανε. Μετά εξήντα έτη.

Ό,τι γεννιέται, δημιουργείται, συντίθεται, είναι απολύτως βέβαιο πως θα αποσυντεθεί, θα πεθάνει. Επομένως, όποιος προφητεύει καταστροφή, όλεθρο, οπωσδήποτε θα επαληθευθεί. Μάντεις, προφήτες, ασκητές, «άγιοι» και κάθε λογής «ιερά» πρόσωπα που προλέγουν την έλευση της καταστροφής, θα επαληθευθούν εκ του ασφαλούς. Άγνωστο είναι, βέβαια, πότε θα γίνει αυτό. Συχνά, τέτοιοι προφήτες συνδέουν τον όλεθρο με τις ανομίες που διαπράττουν οι άνθρωποι, παρακούοντας τις εντολές του Θεού ή, ακριβέστερα, τις εντολές που οι προφήτες ισχυρίζονται πως αποτελούν τη βούληση του Θεού. Υπάρχουν και κοινοί απατεώνες, «μάγοι», χαρτορίχτρες, μέντιουμ, χειρομάντεις, καφετζούδες που προβλέπουν ευχάριστα πράγματα. Θα συμβούν σε τρία τέρμινα και χαροποιούν τους αφελείς που, γι΄ αυτό το λόγο, ευχαρίστως πληρώνουν για να πάρουν τέτοιες καλές ειδήσεις.

Εκτός απ΄ αυτή τη βεβαιότητα που θα επαληθευθεί μετά από άγνωστο χρόνο, υπάρχει η επιστημονική πρόβλεψη. Γράφει ο Φιλόστρατος: «Θεοί μὲν γὰρ μελλόντων, ἂνθρωποι δε γιγνομένων, σοφοὶ δὲ προσιόντων αἰσθάνονται». Οι σοφοί, οι σύγχρονοι επιστήμονες δηλαδή, μπορούν να «αισθάνονται» τα προσιόντα, τα επικείμενα. Ανάμεσα σε δύο παρατηρήσεις όταν διαπιστώνεται πως συμβαίνουν κάποια πράγματα, κάτι συμβαίνει και ενδιάμεσα μεταξύ τους. Αν διένυσα 100 χιλιόμετρα με το αυτοκίνητό μου σε 1 ώρα, το πιθανότερο είναι ότι στα 50 χιλιόμετρα βρισκόμουν σε περίπου ½ ώρα. Αυτός ο συνδυασμός λέγεται διεθνώς interpolation (παρεμβολή). Αν έχω δύο διαδοχικές παρατηρήσεις, μπορώ να υποθέσω ότι, αν δεν έχει αλλάξει τίποτε στο μεταξύ, η επόμενη παρατήρηση θα είναι η συνέχεια των προηγουμένων. Αν χρειάσθηκα 1 ώρα για να διανύσω μια απόσταση 100 χιλιομέτρων, είναι πιθανό ότι σε ½ ώρα περίπου θα βρίσκομαι στα 150 χιλιόμετρα. Αυτή η πρόβλεψη (extrapolation – παρεκβολή, παρέκβαση) έχει μικρότερη βεβαιότητα από την παρεμβολή, πάντως είναι αρκετά βάσιμη. Είναι τα προσιόντα του Φιλόστρατου. Ο λόγος της μεγαλύτερης αβεβαιότητας είναι ότι η εξέλιξη συχνά δεν είναι γραμμική, συνεχής, στην οποία μια μαθηματική ή γεωμετρική προτύπωση μπορεί να προβλέψει κάθε σημείο της, αλλά εμπεριέχει συχνά ασυνέχειες. Αν στα 100 χιλιόμετρα καταλήγω σε ένα λιμάνι και πρέπει να συνεχίσω με το πλοίο που αναχωρεί κάθε 24 ώρες, το πότε θα φθάσω στα 150 χιλιόμετρα εξαρτάται από το αν πρόλαβα ή όχι την αναχώρηση του πλοίου. Η θεωρία του χάους εφαρμόζει τη μαθηματική σκέψη και σε ασυνέχειες, με πολύ μεγάλο, αλλά μετρήσιμο σφάλμα.

Όπως υπαινίχθηκα, η πρόβλεψη γίνεται στη βάση μιας προτύπωσης. Από το πραγματικό πρόβλημα μεταφερόμαστε σε ένα άλλο επίπεδο, ιδανικά μαθηματικό, όπου επικρατούν σταθεροί νόμοι και είναι πολύ ευκολότερο να υπολογίσουμε τα πάντα έχοντας κάνει ελάχιστες μετρήσεις ή παρατηρήσεις. Προφανώς, το σφάλμα είναι σημαντικό, διότι στον πραγματικό κόσμο μπορούν να επικρατούν συνθήκες απρόβλεπτες που δεν προτυπώθηκαν στο μοντέλο, παρά την ύπαρξη σημαντικής ομοιότητας. Οι νόμοι ισχύουν πέρα από τις συνθήκες που τους δημιούργησαν, αλλά όχι παντού και πάντοτε. Να ένας απλός νόμος. Όταν τρέχουν δύο δρομείς με ταχύτητα 10 χιλιόμετρα την ώρα προς αντίθετες κατευθύνσεις, απομακρύνονται με ταχύτητα 20 χιλιομέτρων την ώρα ο ένας από τον άλλον. Αν μεταφερθούμε όμως από τα συνηθισμένα πλαίσια του μεσόκοσμου που ζούμε κι αντιλαμβανόμαστε και φθάσουμε στο μεγάκοσμο του Σύμπαντος, ο απλός αυτός νόμος που μοιάζει αυτονόητος, δεν ισχύει. Αν δύο φωτόνια που τρέχουν με 300 εκατομμύρια μέτρα το δευτερόλεπτο πορεύονται προς αντίθετες κατευθύνσεις, δεν απομακρύνονται από άλληλα με ταχύτητα 600, αλλά με ταχύτητα πάλι 300 εκατομμυρίων χιλιομέτρων την ώρα, διότι δεν είναι δυνατή μια ταχύτητα μεγαλύτερη από του φωτός.

Τέτοια αβεβαιότητα με ανατροπή των νόμων που ισχύουν στις φυσικές επιστήμες είναι μεγαλύτερη στις κοινωνικές επιστήμες, όπου οι ασυνέχειες γίνονται ο κανόνας. Δεν παύει, ωστόσο, να ισχύει ότι οι επιστήμονες μπορούν να «αισθάνονται» τα προσιόντα, με σημαντική πιθανότητα σφάλματος, μετρήσιμου ωστόσο. Πολλοί σύγχρονοι σοφοί στον τόπο μας προβλέπουν πως βαδίζομε προς τον όλεθρο. Σαν το πλοίο που πλέει ίσα προς τα βράχια. Κάποιοι απλώς εκφράζουν έτσι τους φόβους τους και τους μεταδίδουν στους άλλους. Απλώς επειδή υπάρχουν βράχια. Ο φόβος μεταδιδόμενος από τον ένα στον άλλο πολλαπλασιάζεται σαν επιδημία και γίνεται πανικός: « Όλοι το λένε!» Μ΄ αυτό τον τρόπο τέτοιοι «προφήτες» προσπαθούν να πείσουν τον κόσμο να κάνει ό,τι αυτοί πιστεύουν πως πρέπει. Ή απλώς χαίρονται για τον πανικό που δημιουργούν. Στο κάτω κάτω όποιος προλέγει τον όλεθρο είναι βέβαιο πως κάποτε, στο άγνωστο μέλλον, θα επαληθευθεί. Και επιχαίρει σαν την Κασάνδρα: «Εγώ τάλεγα!» Υπάρχουν όμως και κάποιοι σοβαροί επιστήμονες που βλέπουν την πορεία κάποιων σημαντικών στοιχείων και προβλέπουν την πορεία μας, όπως ο καλός καπετάνιος μπορεί πλέοντας σε χαρτογραφημένη περιοχή να προβλέψει την πορεία του πλοίου του. Αυτούς πρέπει να προσέχουμε.

Η σημερινή κατάσταση καθιστά ολοένα δυσκολότερη τέτοια διαδικασία. Οι σημαντικές αποφάσεις λαμβάνονται π.χ. στην ΕΕ κεκλεισμένων των θυρών και δεν δημοσιοποιούνται. Τα εκλεγμένα ή δημοσιογραφικά όργανα δεν έχουν πρόσβαση στα πρακτικά των συνεδριάσεων. Κι αν δεν πάμε καλά, οι λαοί φταίνε που δεν εφάρμοσαν 100% τις εντολές των υπευθύνων. Τιμωρούνται γι΄ αυτό και θα πληρώσουν αυτοί για τυχόν κακή πορεία των πραγμάτων, όχι όσοι πήραν τις λανθασμένες αποφάσεις. Το πρόβλημα δηλαδή δεν είναι επιστημονικό έλλειμμα πληροφόρησης, αλλά ηθικό έλλειμμα διεθνώς. Κι εδώ προκύπτει η ευθύνη των σοφών της εποχής, των αρμόδιων επιστημόνων. Μπορεί να μη γνωρίζουν τα στοιχεία και τα επιχειρήματα που διαμείφθηκαν κατά τη λήψη των αποφάσεων, αλλά μπορούν να μετρήσουν και να παρατηρήσουν τα διαδοχικά γεγονότα και, επομένως, να προβλέψουν με παρεκβολή το άμεσο μέλλον. Το πρόβλημα είναι ότι τέτοιου είδους υπολογισμοί και προβλέψεις δεν είναι εύκολα κατανοητοί από το ευρύ κοινό, έτσι που αναγκάζεται τελικά να παραδίδει τη βούλησή του σε κάποιους εκπροσώπους του που μετέχουν στις κρίσιμες συνεδριάσεις. Και προκύπτει τώρα η ευθύνη των ενδιαμέσων, των δημοσιογράφων, των γενικά σκεπτόμενων ανθρώπων να καταστήσουν αμερόληπτα κατανοητές στο ευρύ κοινό τις θέσεις των επιστημόνων.

Στην αντιδημοκρατική κατάσταση που βιώνομε, η λύση δεν είναι ολοκληρωτισμός, όπως ζητούν «ακραίοι» (δεξιοί ή αριστεροί) και εξωθούν οι τρομοκράτες. Ούτε ολιγαρχικός συμβιβασμός, όπως ζητούν οι «κεντρώοι». Ούτε οποιαδήποτε αντιπολίτευση. Οι αντιπολιτευόμενοι πολεμούν ο ένας κατά του άλλου, αλλά όλοι συμφωνούν να μην αλλάξει η κατάσταση, αφού διαδοχικά αυτοί θα κυβερνήσουν. Η λύση βρίσκεται στην… ας μην το πω, μεγάλο τόνομά της. Φτου κακό! Ο αναγνώστης πρέπει να το συμπληρώσει.