Του Δημ. Α. Σιδερή, ομ. καθηγητή καρδιολογίας

Έλληνες και Ρωμιοί

  • Τρίτη, 19 Ιουνίου, 2018 - 06:25

Ποιοι είμαστε; Όσα διαβάσετε παρακάτω παρακαλώ δεν είναι θέσφατα. Ούτε ιστορικός ούτε πολιτικός είμαι. Μαθαίνω καινούριους όρους που δεν γνώριζα, όπως το erga omnes. Θεωρήστε τα μάλλον μια παρακίνηση να μελετήσετε ιστορία πέρα από όσα, με προγραμματισμένη πλύση εγκεφάλου, μάθαμε στο σχολείο.

Έχομε 4 τουλάχιστον διαφορετικά ονόματα. Είναι συνώνυμα, όχι τελείως όμως, καθώς καθένα είναι φορτισμένο με διαφορετική ιστορική και συναισθηματική παράδοση: Έλληνες, Ίωνες, Γραικοί, Ρωμιοί.

Αμφισβητήθηκε από τον Fallmerayer η σχέση μας με τους αρχαίους Έλληνες. Πήρε τεκμηριωμένη απάντηση κυρίως από τον Κ.Παπαρρηγόπουλο, που στήριξε ιστορικά τη συνέχεια του Ελληνισμού∙ και τον Ν.Πολίτη που κατέγραψε τα δημοτικά τραγούδια. Αυτά διατηρούνταν με την προφορική παράδοση, και επομένως χωρίς κατευθυνόμενη πλύση εγκεφάλου, και έδειξαν τη συνέχεια της γλώσσας μας από την αρχαιότητα. Η ταυτότητα όμως είναι περισσότερο συναισθηματική, παρά λογική κληρονομική απόδειξη μιας εξ αίματος συγγένειας, που είναι αδύνατο να αποδειχθεί.

Στον Όμηρο πρωτοβρίσκομε τη λέξη Έλληνες σε σχέση με τους Μυρμηδόνες του Αχιλλέα. Ο Έλληνας, λέει ο μύθος, ήταν γιος του Δευκαλίωνα που βίωσε τον Ελληνικό κατακλυσμό και ήταν τέκνο του Τιτάνα Προμηθέα, γιου του Ιαπετού, που ενδεχομένως σχετίζεται με τον Ιάφεθ, τον τρίτο γιο του Νώε από τον κατακλυσμό της Βίβλου. Ο Δευκαλίωνας είχε και άλλα παιδιά από τα οποία γεννήθηκαν οι Μακεδόνας, Γραικός, Μάγνητας και άλλοι. Οι απόγονοι του Έλληνα λοιπόν, Δώρος, Αίολος, με τα εγγόνια του Αχαιό και Ίωνα, είναι οι γενάρχες του γένους των Ελλήνων. Οι Μακεδόνες ήταν «ξαδέλφια», ανήκαν δηλαδή σε άλλο γένος, αλλά στο ίδιο έθνος, αφού ήταν φορείς της ίδιας παιδείας, γνώσης και τέχνης του κοινού προγόνου τους Προμηθέα. Το ίδιο και οι Γραικοί, που κατοίκησαν στη Δωδώνη. Αυτούς γνώρισαν οι δυτικοί λαοί που έδωσαν το όνομά τους σε όλους τους Έλληνες. Ο Ίωνας βασίλεψε στην Αθήνα, αλλά οι απόγονοί του ήταν στη Μικρά Ασία και οι Ανατολικοί λαοί, από αυτόν ονόμασαν Ίωνες (Γιουνάν) όλους τους Έλληνες. Ο Μακεδόνας Αλέξανδρος, πρόγονος του Μεγάλου, μαρτυρεί ο Ηρόδοτος, θεσμοθετήθηκε Έλληνας από τους Ελλανοδίκες (Ελληνοδίκες) των Ολυμπιακών αγώνων για να μετάσχει στους αγώνες.

Να λοιπόν πώς η προϊστορία μας ταυτίζει Έλληνες, Γραικούς (στη Δύση) και Ίωνες (στην Ανατολή). Στα ιστορικά χρόνια, οι Μακεδόνες Φίλιππος και Αλέξανδρος ενώνουν βίαια για πρώτη φορά (μετά τον Τρωικό πόλεμο) όλους τους Έλληνες. Ο Αλέξανδρος γράφει: «Αλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων». Θεωρεί περιττό να αναφέρει ξεχωριστά τους Μακεδόνες, αφού περιλαμβάνονταν στους Έλληνες. Ακολουθεί η Ελληνιστική περίοδος και η κατάκτηση από τους Ρωμαίους.

Οι Ρωμαίοι κάτοικοι της Ρώμης ενώνονται με τους κατοίκους του Λατίου και η γλώσσα τους ονομάζεται λατινική. Γύρω στο 330 ο Κωνσταντίνος μεταφέρει την πρωτεύουσά του στο Βυζάντιο, που ονομάσθηκε Κωνσταντινούπολις, ενώ κηρύσσει ανεξιθρησκεία. Οι αυτοκράτορές του ονομάζονται «βασιλείς των Ρωμαίων». Εξαρχής υποβόσκει μεταξύ Δυτικής και Ανατολικής αυτοκρατορίας μια αντιπαλότητα, που εντείνεται, ως το σχίσμα Ανατολικής και Δυτικής εκκλησίας, το 1054. Και, ξαφνικά, διασπάται η ενότητα Λατίνων, που είναι οι δυτικοί Χριστιανοί και Ρωμαίων που είναι οι ανατολικοί Χριστιανοί. Έτσι, Ρωμαίοι είναι οι Έλληνες (Ρωμιοί), αλλά και οι κάτοικοι της Ανατολικής Ρωμυλίας και οι Βλάχοι Ρουμάνοι κλπ.

Και φθάνω στο σήμερα. Από την απελευθέρωσή μας ταλανιζόμαστε για την ταυτότητά μας. Ο Κολοκοτρώνης και άλλοι ήρωες αγράμματοι, άρα χωρίς προγραμματισμένη πλύση εγκεφάλου, θυμήθηκαν ότι είμαστε απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων. Γόνιμη η σκέψη τους, διότι παρακίνησε τους ρομαντικούς δυτικούς λαούς, που με την Αναγέννηση και το Διαφωτισμό είχαν λατρέψει, ό,τι αυτοί θεωρούσαν ελληνικό και κινητοποιήθηκαν για να φθάσουμε στη σωτήρια ναυμαχία του Ναβαρίνου. Η Ελληνική ιδέα πρυτάνευσε κατόπιν στους Ελληνολάτρες Βαυαρούς και κάποιους Έλληνες μιμητές τους, που έφθασαν να θεωρούν εχθρικό το Βυζάντιο που υποδούλωσε τους Έλληνες για μια χιλιετία. Είχαν κάποιο δίκιο. Οι Ρωμαίοι Χριστιανοί κατέστρεφαν αρχικά ό,τι Ελληνικό εύρισκαν, ναούς, αγάλματα, βιβλιοθήκες, φιλοσοφία, με σφαγές, καθώς θεωρούσαν πως ό,τι ήταν Ελληνικό ήταν ειδωλολατρικό, επομένως εχθρικό στη νέα θρησκεία. Μοναδική εξαίρεση υπήρξε ο Ιουλιανός, που επονομάσθηκε Παραβάτης. Την ίδια περίπου εποχή οι τρεις Ιεράρχες κήρυξαν πως η Ελληνική παιδεία δεν ήταν ασύμβατη με το Χριστιανισμό κι οι διώξεις των Ελλήνων βαθμιαία έσβησαν. Ο απλός λαός όμως εξακολουθούσε να αισθάνεται Ρωμιός, δηλαδή απόγονος των Βυζαντινών Ρωμαίων και να ονειρεύεται «πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θάναι».

Τελικά, εκτός από τη μέγιστη ηθική σημασία του Χριστιανισμού, πρόσφερε κάτι σημαντικό ο Χριστιανισμός στον Ελληνισμό; Η απάντηση είναι θετική. Ολόκληρη η ορθόδοξη λειτουργία, αλλά και η εικονογραφία, μας μετέφεραν την αρχαιοελληνική τελετουργία αλλάζοντας όψη. Αρχαίοι ναοί έγιναν εκκλησίες. Ο αρχαίος Διόνυσος ήταν θνητός, άνθρωπος, αφού κάθε χρόνο πέθαινε, αλλά και θεός, αφού στη συνέχεια ανασταινόταν, και είχε σύμβολό του το κρασί. Και η πίστη μας στον Ιησού Τον θεώρησε Θεάνθρωπο που αίμα του είναι το κρασί. Η ανάσταση του Διονύσου εορταζόταν με εκκωφαντικούς κρότους, σαν τις δικές μας κροτίδες στην Ανάσταση του Κυρίου. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι ο Ελληνορθόδοξος Χριστιανισμός διέσωσε την Ελληνική γλώσσα. Αν η Καινή Διαθήκη (πλην του Ματθαίου) δεν ήταν γραμμένη στα ομιλούμενα τότε Ελληνικά, η γλώσσα μας πώς θα επιβίωνε; Η γλώσσα που μιλάμε σήμερα είναι κατευθείαν συνέχεια της γλώσσας των Ευαγγελίων, της Ελληνιστικής περιόδου, ενώ η σχέση της με την αρχαιοελληνική είναι αρκετά πιο απόμακρη.

Και αναρωτιέμαι τώρα, είμαι Έλληνας, απόγονος των αρχαίων Αθηναίων, Σπαρτιατών, Θηβαίων, Ιώνων κλπ, που δέχθηκαν τεράστια κύματα επιμειξίας από Φοίνινες, Ρωμαίους, Αλβανούς (Ιλλυριούς), Γαλάτες, Βίκινγκς, Σλάβους, Εβραίους, Βουλγάρους, Τούρκους; Ή μήπως απόγονος των Βυζαντινών, Ρωμιός, όταν κανένας από τους αυτοκράτορές τους δεν ήταν βέρος Έλληνας; Να ονειρεύομαι λοιπόν την Κόκκινη Μηλιά; Και τελευταία μου γεννήθηκε νέα απορία. Παρακαλώ, όποιος ξέρει την απάντηση να μου την πει. Ποιο είναι το επίσημο όνομά μας erga omnes; Είναι Greece (με τις παραλλαγές του, Grecia κλπ); Ελλάς (Hellas); Hellenic republic; Ελληνική δημοκρατία (που δεν είναι δημοκρατία, αλλά ρεπούμπλικα/ολιγαρχία, κατά τον ορισμό του Αριστοτέλη);

Είμαι όλα αυτά. Το μαρτυρεί η γλώσσα που μου έμαθε αβίαστα η μάνα μου κι αυτή από τη μάνα της. Και η συναισθηματική παράδοση που μου τη δίδαξε η ανώνυμη παράδοση μαζί με την υπερηφάνεια για ό,τι ένδοξο και την ντροπή για ό,τι επονείδιστο έχουν διαπράξει οι πρόγονοί μου. Και η συμμετοχή μου στη λήψη αποφάσεων για όλους μας και στις όποιες θυσίες μου ζητηθούν από το έθνος μου.

Διαβάστε ακόμα