Δυο φορές ξένος

Είναι αργά για μας να διατηρήσουμε τις μνήμες μας.

Η ουσία τους, η αρχική ουσία,

Έχει ήδη αφανιστεί.

Εκείνοι οι πρώτοι πρόσφυγες πήραν μαζί τις αναμνήσεις τους,

Αναμνήσεις που έπρεπε

Να είχαν καταγραφεί χωρίς καθυστέρηση.

Έχουν περάσει ενενήντα δύο χρόνια,

Και οι αναμνήσεις παλεύουν με κάτι άλλο,

Έτοιμο να παραποιηθεί.

Αλλά το επίκεντρο της διήγησης κάθε πρόσφυγα

Παραμένει το ίδιο.

Να γεννιέσαι σε ένα μέρος,

Να γερνάς σε ένα άλλο

Και να αισθάνεσαι ξένος και στα δυο μέρη.

(Καθηγήτρια Ayşe Lahur Kirtunç, της οποίας η οικογένεια έφτασε στην Τουρκία από την Κρήτη)

Ξημερώματα 1ης του Φλεβάρη σταμάτησε να χτυπά η καρδιά του Τουρκοκρητικού Ali Onay (Γιασλιδάκη) και μαζί της πάγωσε και η ιστορική μνήμη των Ελλήνων Αϊβαλιωτών και Μοσχονησιωτών.

Γεννημένος στο Ρέθυμνο, ξεριζώθηκε και αυτός μικρό παιδί με την ανταλλαγή το Μάιο του 1924 για μια άλλη, νέα πατρίδα….

Άνθρωπος καλλιεργημένος, ανοιχτόμυαλος σεβάστηκε όσο κανείς άλλος το νέο τόπο που ρίζωσε, το Μοσχονήσι. Δούλεψε σκληρά και δεν δείλιασε να ’ρθει σε αντιπαράθεση με υψηλά ιστάμενους προκειμένου να διατηρηθεί και να μην αλλοιωθεί κάθε ελληνικό στοιχείο του νέου τόπου που τον έριξε η ανταλλαγή. Δούλεψε σκληρά για να αποτυπώσει εκκλησιές και μοναστήρια. Έγραψε «Την ιστορία της ανέγερσης και της καταστροφής της εκκλησίας της Παναγίας στο Μοσχονήσι» (Εκδόσεις Νέα Σύνορα – Α. Α. Λιβάνη). Πάλεψε να μην χαθεί, να μην αλλοιωθεί η ταυτότητα του τόπου που εμείς οι Έλληνες αφήσαμε πίσω μας.

Λάτρης της Κρήτης, του Ρεθύμνου, της πατρίδας που γεννήθηκε και άφησε πίσω του βίαια ξεριζωμένος, όπως κι εμείς από την Ανατολή.

Είχα την τύχη να τον γνωρίσω και να τον συναντώ κάθε φορά τα τελευταία δεκαέξι χρόνια όταν πηγαίνω για προσκύνημα στην πατρίδα. Με περισσή χαρά μου παρουσίαζε το μικρό του Μουσείο, τον πλούτο του στο δεύτερο όροφο του σπιτιού του που είχε συγκεντρωμένα ό,τι πολυτιμότερο είχαν φέρει οι γονείς του από το Ρέθυμνο. Την ψυχή τους και τα αισθήματά τους.

Τον περασμένο Οκτώβρη ήταν η τελευταία φορά που τον συνάντησα. Με περίμενε με «λαχτάρα» όπως ο ίδιος έλεγε. Με πλήρη διαύγεια πνεύματος παρά τα περίπου 100 χρόνια του.

Ανέλυε τις απόψεις του για το θάνατο, τις θρησκείες, για τις σχέσεις των λαών και έμενε κανείς έκπληκτος από την καθαρότητα και την προηγμένη σκέψη του.

Το 1999 επισκέφτηκε για πρώτη φορά μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1924, το Ρέθυμνο, την πατρίδα του με άλλους Τουρκοκρητικούς και λίγα χρόνια αργότερα έκανε μόνος του το ταξίδι από το Μοσχονήσι στην Κρήτη για να ζήσει και να χαρεί, να προσκυνήσει όπως εκείνος ήθελε την πατρίδα του.

Σε κάθε κουβέντα μας πρώτος και τελευταίος του λόγος ήταν για τη γυναίκα του που έχασε το 2002. «Η Μαρία μου» έτσι την αποκαλούσε……. Από σήμερα θα βρίσκεται δίπλα της αφού είχε φροντίσει να φτιάξει την τελευταία του κατοικία δίπλα στη δική της.

Εμείς οι απόγονοι των Αϊβαλιωτών-Μοσχονησιωτών από σήμερα μείναμε μόνοι…. Χάσαμε και τον τελευταίο δικό μας άνθρωπο στην πατρίδα. Χάσαμε τη ζωντανή ιστορική μας μνήμη.

Από σήμερα, πατέρα μας Alibey, πέρασες στην αιωνιότητα μαζί με την Ismet Altay (Αριφαγαδάκη), Mustafa Gűnaydin (Ζιγαρδελάκη), Αντιγόνη και Ασημάκη Παγίδα και τόσους άλλους…..

Εμείς που σε γνωρίσαμε όσο ζούμε θα σε θυμόμαστε σαν έναν από τους ωραιότερους και σημαντικότερους ανθρώπους της ζωή μας….

Το χώμα του Ρεθύμνου, της πατρίδας σου, που είχες μεταφέρει μετά την επίσκεψή σου στην Κρήτη θα σε συντροφεύει αιώνια στην τελευταία σου κατοικία…….

Νίκος Λειβαδάρας

Ιατρός Αναισθησιολόγος

τέως πρόεδρος Συλλόγου Μικρασιατών Ερμούπολης Σύρου