Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑΣ

Από τα τρία βασικά, πολιτεύματα, μοναρχία, ολιγαρχία, δημοκρατία (Αριστοτέλης) τα δύο τελευταία στηρίζονται στην αρχή της πλειοψηφίας. Οι αποφάσεις της πλειοψηφίας (=50%+1) δηλαδή, αποτελούν υποχρεωτικά τη βούληση του συνόλου. Στη μοναρχία (βασιλεία, τυραννία, δικτατορία, αυτοκρατορία κλπ) ένας αποφασίζει. Η πλειοψηφία λαμβάνεται με ψηφοφορία μεταξύ του συνόλου των πολιτών στη δημοκρατία, αλλά μεταξύ μιας προεπιλεγμένης μειοψηφίας στην ολιγαρχία, όπως είναι πολλά σύγχρονα πολιτεύματα, οι ρεπούμπλικες (στην Ελλάδα αποδίδονται απατηλά ως δημοκρατίες). Επανειλημμένα έχω υποστηρίξει ότι η δημοκρατία είναι προτιμότερη από την ολιγαρχία. Σήμερα εξετάζω όχι το ίδιο το πολίτευμα, αλλά τη διαδικασία της πλειοψηφίας.

Ηθικό πρόβλημα σε δημοκρατία και ολιγαρχίες δεν είναι το υπαρξιακό, αλλά το διαδικαστικό της ψηφοφορίας και πλειοψηφίας. Τι θα γίνει π.χ. αν το 50%+1 (πλειοψηφία) αποφασίσει να θανατωθούν το 50%-1 (μειοψηφία); Η διάσταση μεταξύ μενσεβίκων (=μειοψηφία) και μπολσεβίκων (=πλειοψηφία) θυμίζει το δίλημμα που έθεσα.

Ως ποιο ποσοστό η πλειοψηφία μπορεί να στερεί δικαιώματα από τη μειοψηφία; Με σχετικό νόμο, ένα κόμμα που πήρε ψήφους λιγότερους από 3% δεν βγάζει βουλευτή. Κατάργηση ισηγορίας. Στην ακραία περίπτωση τι γίνεται όταν η απόλυτη πλειοψηφία, (100%-1), αποφασίσει να καταδικάσει τον μοναδικό Ένα που διαφωνεί;

Τα δικαιώματα της μειοψηφίας είναι Το πρόβλημα, τόσο της ολιγαρχίας, όσο και της (ανύπαρκτης σήμερα) δημοκρατίας. Το προβάλλει θαυμάσια ο Α.Χατζής (ΠΟΛΙΤΙΚΗ 17.12.2017). Ωστόσο, αποτελεί πρόβλημα της ψηφοφορίας μάλλον παρά της δημοκρατίας. Στο παράδειγμα που φέρνει, όπου μια μεγάλη παρέα αποφασίζει με πλειοψηφία πού να πάει να διασκεδάσει, πράγμα λογικό, θα ήταν με την υπάρχουσα ολιγαρχία σα να είχε εκχωρήσει η παρέα το δικαίωμα της απόφασης σε τρεις από τη συντροφιά κι όλοι κάνουν ότι αποφασίζουν οι δύο από τους τρεις. Το πρόβλημα έχει αντιμετωπισθεί διεθνώς με τη θέσπιση των «ανθρώπινων (μειοψηφικών) δικαιωμάτων». Το δικό μας Σύνταγμα τα έχει υιοθετήσει σωστά. Τηρούνται πάντοτε;. Στις αρχαίες Αθήνες υπήρξε η τελειότερη δημοκρατία που έχει λειτουργήσει ποτέ. Όχι, δεν ήταν τέλεια, αφού πολίτες δεν ήταν οι γυναίκες, οι δούλοι και οι μέτοικοι, αλλά εξελισσόταν βαθμιαία από τα προϊστορικά μυθολογικά χρόνια, χωρίς να προλάβει να ολοκληρωθεί. Κύριο χαρακτηριστικό ήταν ότι οι άρχοντες κληρώνονταν, εκτός από την εκτελεστική εξουσία, τους «στρατηγούς», που εκλέγονταν. Στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, ο Αθηναϊκός στόλος κατατρόπωσε το Σπαρτιατικό. Επέστρεψαν τροπαιοφόροι στην Αθήνα, όπου τους περίμενε δυσάρεστη έκπληξη. Αντί να τους τιμήσουν, οι δημαγωγοί αντίπαλοί τους τούς έκαναν δίωξη, διότι, λόγω τρικυμίας, δεν είχαν περιμαζέψει τους νεκρούς τους. Ο σεβασμός των νεκρών ήταν ιερή υποχρέωση όλων των Ελλήνων. Στη δίκη που έγινε, οι δημαγωγοί ζήτησαν θάνατο όχι μόνο για τους κατηγορουμένους, αλλά και για όσους δικαστές μειοψηφούσαν! Ένας από τους τελευταίους έτυχε να είναι ο Σωκράτης. Στη σύγχρονη εποχή βλέπομε ενίοτε να προπηλακίζονται ή και να δέχονται επιθέσεις από οχλοκρατικά ή και κρατικά ακόμη όργανα δικηγόροι ή άλλοι συμπαθούντες ακραίων προσώπων. Αν πληγούν, «καλά να πάθουν· τι ήθελαν να υποστηρίζουν καθάρματα;»

Τα όρια της ελευθερίας των ατόμων είναι αρκετά σαφή. Η ελευθερία καθενός περιορίζεται μόνον εφόσον περιορίζει την ελευθερία άλλου(ων). Αυτό δεν σημαίνει ότι αυτός χάνει το δικαίωμα να υπερασπιστεί τα δικαιώματά του, π.χ. την απόδειξη ότι δεν στέρησε κανενός την ελευθερία, με μέσα που έχουν εγκριθεί από το σύνολο, τόσο στη δημοκρατία όσο και στην ολιγαρχία. Αν η εκτελεστική εξουσία παραβιάζει τέτοια δικαιώματα, οφείλει να αγρυπνά μια ανεξάρτητη δικαιοσύνη.

Και τι γίνεται όταν η μειοψηφία είναι μια ομάδα, όχι μεμονωμένα πρόσωπα; Για παράδειγμα, μια αριστοκρατική, θρησκευτική, γλωσσική, κομματική γενικά, μειονότητα. Όσοι ανήκουν στη μειοψηφική ομάδα έχουν ήδη στερηθεί μέρος της ελευθερίας τους, επειδή ΑΝΗΚΟΥΝ. Αν δεν ενεργήσουν όπως επιβάλλει η ομάδα τους, αποβάλλονται από αυτήν με όλες τις συνέπειες, όπως λιγότερη ή περισσότερη αποδοκιμασία από τους πρώην ομοδόξους και φίλους. Ωστόσο, τέτοια ομαδοποίηση δεν είναι νοητή σε μια δημοκρατία, διότι τα μέλη της ομάδας έχουν πάψει να ενεργούν ελεύθερα. Έτσι, η ύπαρξη κομμάτων στη βουλή είναι απαράδεκτη. Ακούμε συχνά βουλευτές να ισχυρίζονται «Εγώ διαφωνούσα, αλλά ψήφισα όπως έλεγε το κόμμα μου». Η ύπαρξη, ωστόσο, κομμάτων είναι απαραίτητη στις ολιγαρχικές διαδικασίες, όπως παραμένουν σε όλες τις εξουσίες (ολιγαρχία) ή μόνο στην εκτελεστική (δημοκρατία). Στη δημοκρατία κάθε κόμμα υποστηρίζει το(υς) δικό(ούς) του εκλεκτό(ούς) για εκλογή της εκτελεστικής εξουσίας και υποστηρίζει ή καταδικάζει τις κυβερνητικές προτάσεις στη βουλή, αλλά δεν μετέχει στην ψηφοφορία. Βουλευτές, μέλη των κομμάτων, δεν αποφασίζουν με ελεύθερη βούληση. Επιτρέπεται ή επιβάλλεται σε μια δημοκρατία (με κληρωτούς βουλευτές και δικαιοσύνη) η ομαδοποίηση των πολιτών, έτσι ώστε τα μέλη της ομάδας να μην είναι όχλος (οπαδοί) της ομάδας, αλλά δήμος. Τέτοιες ομάδες μπορεί να είναι η τοπική αυτοδιοίκηση, τα συνδικαλιστικά σώματα, κόμματα με εγκεκριμένο καταστατικό από την ανεξάρτητη δικαιοσύνη κλπ. Σε τέτοιες ομάδες, το σύνολο (βουλή ή και εκκλησία του δήμου/δημοψήφισμα) έχει αποφασίσει τους κανόνες που καθορίζουν αυστηρά ποιος έχει το δικαίωμα να συγκαλέσει τα μέλη τους, ποια θέματα είναι να συζητήσει ο λαός και πώς θα πάρει τις αποφάσεις του.

 Με βάση τα όσα έχω παρουσιάσει εδώ, η δημοκρατία είναι επιθυμητή (ηθική), αλλά δύσκολο, όχι αδύνατο, να πραγματοποιηθεί διότι πρέπει να ξεπεράσει δυσεπίλυτα προβλήματα. Εγγενή, διαδικαστικά, εξωτερικά. Κύριο εγγενές πρόβλημα είναι η διαχείριση των μειοψηφιών που αναπτύχθηκε εδώ. Εγγενές πρόβλημα είναι επίσης ο τρόπος της εγκατάστασής της, καθώς η κρατούσα ισχυρή ολιγαρχία, για να μη χάσει την εξουσία, αντιδρά με κάθε μέσο, περιλαμβάνοντας τη βία. Αρχαίες συγκρούσεις οφείλονταν κυρίως στην αντίθεση ολιγαρχικών-δημοκρατικών. Κύριο διαδικαστικό πρόβλημα είναι η δυσκολία στη λήψη αποφάσεων. Όταν οι βουλευτές δεν είναι ομαδοποιημένοι και μάλιστα όταν η πλειοψηφική ομάδα δεν ταυτίζεται με την κυβέρνηση, η επίτευξη του 50%+1 δυσχεραίνεται στη βουλή. Υπάρχουν λύσεις όπως π.χ. δεύτερη κρίση μετά από συνεννοήσεις ή μεταξύ των επικρατουσών δύο απόψεων κλπ. Τα δύο αυτά προβλήματα είναι κοινά τόσο στη δημοκρατία όσο και στην ολιγαρχία, ιδίως αν η τελευταία ορίζεται με το εκλογικό σύστημα της απλής αναλογικής. Το τρίτο πρόβλημα είναι ο εξωτερικός κίνδυνος. Η δημοκρατία έχει πολλές πιθανότητες να οδηγήσει σε επιτυχή έκβαση των επιδιώξεών της, αφού τις έχουν αποφασίσει οι ίδιοι οι πολίτες της, που θα ωφεληθούν οι θα βλαφθούν από τις συνέπειες. Αυτό εγείρει το φθόνο και το φόβο στα ολιγαρχικά και μοναρχικά καθεστώτα, όχι μήπως τους επιτεθεί το δημοκρατικό κράτος, αλλά μήπως οι δικοί τους πολίτες επιδιώξουν δημοκρατία στον τόπο τους.