Του Δημ. Α. Σιδερή, ομ. Καθηγητή καρδιολογίας

ΤΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟΝ ΑΛΩΤΟΝ

  • Τρίτη, 15 Μαΐου, 2018 - 06:22

Τὸ ζητούμενον ἁλωτὸν (Σοφοκλής). If there is a will there is a way. Αν υπάρχει θέληση, υπάρχει τρόπος. Νέος έγραψα μια έκθεση πάνω στο θέμα δίνοντας εξετάσεις για την Αγγλική γλώσσα. Αυθαδέστατα, το ανέστρεψα. If there is a way there is a will. Δεν έπαψα να πιστεύω πως και τα δύο ισχύουν. Ό,τι μπορεί να γίνει, κάποτε θα γίνει. Όλοι θέλομε να κάνουμε ό,τι είναι εύκολο να γίνει. Πολύ αργότερα έμαθα το νόμο του Thorndike : «Οι άνθρωποι τείνουν να ασκούν εκείνες τις δραστηριότητες που έχουν επιτυχία συνδεόμενη με το αποτέλεσμά τους». Ο νόμος είναι εξαιρετικά σημαντικός. Σημαίνει για παράδειγμα πως αν ήταν ευκολότερο και πιο αποτελεσματικό το να μην κλέψεις παρά να κλέψεις, θα σταματούσαν οι κλοπές, χωρίς την ανάγκη ποινής! Ακολουθώ στρωμένο δρόμο, αντί να περιπλανώμαι στην έρημο.

Η πρόοδος των φυσικών επιστημών κάνει τη ζωή μας ευκολότερη. Αντί να κόβουμε φρύγανα το καλοκαίρι για να ζεσταινόμαστε το χειμώνα, τώρα γυρίζομε ένα κουμπί ή και αυτόματα έχομε τη ζεστασιά του καλοριφέρ μας.

Δυστυχώς, η τεχνολογία είναι τυφλή. Χρησιμοποιείται εξίσου για καλό και για κακό. Με απασχολεί η τεχνολογική πρόοδος στη διάδοση των ειδήσεων. Είναι τόσο εύκολο σήμερα να διαδίδονται! Οι εφημερίδες, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, κλπ είναι πια αναχρονισμός. Το διαδίκτυο καλύπτει τα πάντα. Και μ΄ αυτό διαδίδεται ένα ολοένα αυξανόμενο πλήθος ψευδών ειδήσεων. Βέβαια, το ψέμα πάντοτε τελικά αποκαλύπτεται. Η Λατινική Αλήθεια (Veritas) ήταν κόρη του Κρόνου (χρόνου). Την κατάπιε μαζί με όλα τα άλλα παιδιά του και η Αλήθεια χάθηκε. Όμως ήλθε η ώρα, η αδελφή και γυναίκα του η Ρέα (που τα πάντα έρρεαν στο διάβα της) τούδωσε, αντί για το μωρό (το Δία), μια πέτρα τυλιγμένη στις φασκές να τη φάει. Κι ο καλός σου ο Δίας, όταν μεγάλωσε, ανάγκασε τον πατέρα του να ξεράσει τα παιδιά που είχε καταπιεί, παιδιά αθάνατα βέβαια. Μαζί και την Αλήθεια. Την Α-Λήθεια που ποτέ δεν λησμονιέται. Κόρη του Δία για τους Έλληνες. Ωστόσο, ώσπου να αποκαλυφθεί η αλήθεια, το ψέμα μπορεί να έχει κάνει τη δουλειά του και να είναι πια αργά. Όταν αποκαλυφθεί ότι ο θανατοποινίτης δεν ήταν ο πραγματικός ένοχος, έχει πια εκτελεσθεί.

Ο κίνδυνος του ψέματος έχει γιγαντωθεί, καθώς η παγκόσμια διάδοσή του γίνεται πια στιγμιαία. Ένα μικρό ψεματάκι μπορεί να οδηγήσει στον τρίτο (τελευταίο;) παγκόσμιο πόλεμο. Πώς μπορεί να αντιδράσει η κοινωνία;

Ο έλεγχος των ΜΜΕ είναι το πρώτο που έρχεται στο νου. Η τηλεόραση μας κατακλύζει με ψευδείς ειδήσεις που αποδεικνύουν πόσο κακιά είναι η κυβέρνηση και επιβάλλει άδικα μέτρα στον κοσμάκη. Ανακουφίζει να ακούς να εκφράζονται τα συναισθήματά σου από ένα τόσο έγκυρο μέσο. Αυξάνεται η ακροαματικότητα κι αυτή αυξάνει τις διαφημίσεις που τρέφουν την τηλεόραση. Κι η κυβέρνηση, που είναι επίσημη εξουσία, μεταχειρίζεται κάθε είδους διαπλοκή και βάζει φίμωτρο στα ΜΜΕ ή τα κάνει όργανό της. Και φθάνομε στο ολοκληρωτικό καθεστώς, όπου όλα ακούονται ωραία και καλά. Και το ένα και το άλλο κακό. Τι κάνομε;

Κάτι ενδιαφέρον διάβασα τις προάλλες. Σ΄ ένα Πανεπιστήμιο θεώρησαν «ιό» τη διασπορά ψευδών ειδήσεων. Πειραματίσθηκαν λοιπόν και απέδειξαν ότι μπορεί να αντιμετωπισθεί με ένα είδος «εμβολίου». Εκπαιδεύοντας το κοινό με ελεγχόμενα μικρά, χωρίς συνέπειες, ψέματα, το συνηθίζεις να ξεχωρίζει τις ψευδείς ειδήσεις απορρίπτοντάς τες από τις αληθινές που τις ενστερνίζεται. Τα πειράματα που έγιναν αποδείχθηκαν αρκετά αποτελεσματικά στο να μη γίνονται αποδεκτές από το κοινό οι ψευδείς ειδήσεις.

Η σκέψη είναι νοητή λειτουργία, άβατη για όλο τον κόσμο εκτός από τον ιδιοκτήτη της. Έλεγχος της σκέψης είναι η προσπάθεια των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Βιώσαμε για πολλές δεκαετίες τις επιβαλλόμενες ποινές για «κοινωνικά φρονήματα», σε καθεστώς που ονομάζαμε «δημοκρατία» κι άλλοι για αντιλαϊκά φρονήματα σε «λαϊκές δημοκρατίες».

Είναι ξεκάθαρο λοιπόν. Απαγορεύεται απόλυτα κάθε έλεγχος των φρονημάτων, της σκέψης γενικά. Ωστόσο, από τη σκέψη αρχίζει η υλοποίησή της. Κι αυτή είναι αισθητή από όλους. Είτε είναι μια πράξη είτε μια έκφραση. Σημαντική η διαφορά. Η πράξη θίγει το αισθητό, το υλικό, σωματικό Εγώ του άλλου. Η έκφραση δεν θίγει απτά κανέναν. Είναι όμως αισθητή και επιτυγχάνει την επικοινωνία του ενός κοινωνικού Εγώ με το άλλο. Το ότι μιλώ είναι πράξη. Το βλέπει ή το ακούει ο καθένας. Το τι λέω μιλώντας όμως είναι έκφραση.

Για την πράξη δεν υπάρχει πολλή αμφιβολία. Οφείλει το κράτος να ελέγχει τις πράξεις στο βαθμό που μπορούν να εμποδίζουν τις πράξεις άλλων. Για την έκφραση όμως υπάρχουν επιφυλάξεις. Μπορεί να αποτελέσει κίνητρο πράξεων. Και απευθύνεται συνήθως σε μεγαλύτερο πλήθος από ότι η πράξη. Η εξύβριση, η συκοφαντία, η παρακίνηση σε βία κλπ αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα για παραβάσεις που όλοι σχεδόν δέχονται πως πρέπει να τιμωρούνται ποινικά και/ή αστικά. Ο αυτοέλεγχος δύσκολος. Άλλο να πω σε κάποιον «λες ανακρίβειες» και άλλο να του πω «είσαι ψεύτης». Η διάδοση ψευδών ειδήσεων, με γνώση ή και με υπαίτια άγνοια είναι έγκλημα. Υπάρχουν και άλλου είδους εκφράσεις. Μπορεί να είναι μια επιστημονική θεωρία. Ο Γαλιλαίος ισχυριζόταν ότι η γη γυρίζει, ενώ όλος ο κόσμος «ήξερε» ότι η γη είναι ακίνητη και ο ήλιος ανατέλλει και δύει. Με τη θεωρία του έσειε τα θεμέλια της κρατούσας τάξης. Έπρεπε να κλειστεί το στόμα του με κάθε τρόπο. Ή μπορεί να είναι μια καλλιτεχνική ή ποιητική δημιουργία. Συγγραφείς, μουσικοί, χορευτές, ζωγράφοι, δημοσιογράφοι, δικάστηκαν, κυνηγήθηκαν, ή απλώς απαγορεύθηκε η παρουσίαση των δημιουργιών τους στο κοινό.

Κάθε τι πραγματικά νέο, διαφέρει εξορισμού από ό,τι επικρατεί ως πεποίθηση στο μεγάλο πλήθος, καθώς και στους εκλεκτούς, τους «μορφωμένους». Αλλιώς δεν είναι νέο. Τι θα επιτραπεί και τι θα απαγορευθεί; Ένα είναι η αυστηρή, πολύ αυστηρή επιστημονική τεκμηρίωση του νεωτερισμού, ακόμη κι αν πρόκειται για καλλιτεχνική δημιουργία. Αυτό μόνον οι επαΐοντες μπορούν να το κρίνουν. Το άλλο είναι πόσο θίγεται το συναίσθημα του κοινού. Αυτό μόνο το κοινό, όπως ένα κληρωμένο δείγμα ενόρκων, μπορεί να το αποφασίσει. Ακόμη όμως και αν θίγεται το κοινό, ενδέχεται να ενδιαφέρει συγκεκριμένη ομάδα ατόμων. Τα απομνημονεύματα του μαρκησίου De Sade αποτελούν παρακίνηση σε σαδιστικές πράξεις. Όμως έχουν λογοτεχνική αξία. Αν δεν είναι κατάλληλα για τα περίπτερα, μπορεί να επιτρέπονται σε ένα προεπιλεγμένο κοινό. Το «εμβόλιο» που αναφέρθηκε (παιδεία) ίσως αποτελέσει μια άμυνα, αυξάνοντας την κρίση, ωριμότητα, του απροστάτευτου κοινού.

 

 

Διαβάστε ακόμα