Συνέντευξη των καθηγητών της Παντείου Νίκου Λέανδρου και Νίκου Μπακουνάκη, στο πλαίσιο της επίσκεψης των συμμετεχώντων του Διεθνούς Σεμιναρίου στις εγκαταστάσεις της Τυποκυκλαδικής Α.Ε. και τα γραφεία της «Κοινής Γνώμης»

Στόχος ένας ετήσιος θεσμός με οφέλη για τη Σύρο και τη χώρα

Συνέντευξη για ζητήματα, όσον αφορά στα μέσα της παραδοσιακής και ηλεκτρονικής δημοσιογραφίας, αλλά και στον πολιτιστικό πλούτο της Ελλάδας και της Σύρου, παραχώρησαν στην «Κοινή Γνώμη» οι δυο υπεύθυνοι καθηγητές του Διεθνούς Σεμιναρίου, που διοργανώνει το Πάντειο Πανεπιστήμιο στο νησί.

Οι κ.κ. Νίκος Μπακουνάκης, αρχισυντάκτης της εφημερίδας «Το Βήμα της Κυριακής» και Νίκος Λέανδρος, καθηγητής στο Τμήμα Επικοινωνίας Μέσων και Πολιτισμού, του Παντείου Πανεπιστημίου, είχαν την ευκαιρία, μαζί με τους συμμετέχοντες στο σεμινάριο, να ξεναγηθούν στις εγκαταστάσεις της Τυποκυκλαδικής Α.Ε., να βιώσουν εκ των έσω την παραγωγική διαδικασία, μέσω της οποίας τυπώνεται η τοπική εφημερίδα, αλλά και πληθώρα άλλων εντύπων, ενώ αμέσως μετά, επισκέφτηκαν τα γραφεία της εφημερίδας, όπου γνώρισαν την ομάδα των συντακτών, όπως επίσης και το σύγχρονο στούντιο, στο οποίο πραγματοποιούνται οι συνεντεύξεις με πρόσωπα της επικαιρότητας.

Οι συμμετέχοντες εκδήλωσαν τον θαυμασμό και το ενδιαφέρον τους, σχετικά με το μέγεθος και την ποιότητα δουλειάς της εκτυπωτικής μονάδας, δεδομένου ότι πρόκειται για μια τοπική επιχείρηση, ενώ εξέφρασαν θετικότατες εντυπώσεις και από το νησί της Σύρου εν γένει.

Στο πλαίσιο αυτής της επίσκεψης, ο κ. Λέανδρος και ο κ. Μπακουνάκης, ανέλυσαν τα θέματα, με τα οποία ασχολείται το Διεθνές Σεμινάριο του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, του οποίου η διοργάνωση στηρίζεται έμπρακτα, τόσο από την «Κοινή Γνώμη», όσο και από το Ιδιωτικό Δημοτικό Σχολείο «Αγ. Γεώργιος», που έχει αναλάβει τη χορηγία της φιλοξενίας τους στη Σύρο.

Θα μας πείτε λίγα λόγια για το πρόγραμμα, αλλά και για την απόφασή σας να επιλέξετε τη Σύρο, ως τόπο διεξαγωγής του;

Ν.Λ.: Πρόκειται για ένα δεκαήμερο διεθνές πρόγραμμα, με γλώσσα εργασίας είναι τα αγγλικά, το οποίο ξεκίνησε με πρωτοβουλία του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου, με σκοπό να δημιουργηθεί ένας διεθνής θεσμός, ο οποίος συνεπώς θα επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο και θα διευρύνεται, με τη συνεργασία και άλλων πανεπιστημίων, πάνω στα θέματα της ψηφιακής δημοσιογραφίας, με τη χρήση των νέων μέσων, σε συνδυασμό με τα ζητήματα του πολιτισμού και της δημιουργικής οικονομίας.

Η Σύρος επελέγη για πολύ προφανείς λόγους, διότι έχει ένα πολύ πλούσιο, όχι μόνο παρελθόν, αλλά και παρόν, αποτελεί, δηλαδή, μια πολύ πλούσια πολιτιστική εμπειρία. Πέραν αυτού, είναι επίσης ένα πολύ όμορφο νησί, με καλές υποδομές, πολύ κοντά στην Αθήνα. Άρα εξυπηρετεί από οργανωτικής απόψεως, αλλά κυρίως προσφέρει πάρα πολλά ερεθίσματα, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα περιεχόμενο, το οποίο θα δίνει έμφαση στα ζητήματα του πολιτισμού, όπως θέλαμε εμείς να γίνει για αυτό το σεμινάριο.

Πέραν των πολιτιστικών θεμάτων, υπάρχει μια επικέντρωση στο κοινωνικό κομμάτι, ένα ιδιαίτερο κοινωνικό ενδιαφέρον, που βλέπουμε και από τις επιλογές των παιδιών για τις εργασίες, που θα κληθούν να παρουσιάσουν στο τέλος του σεμιναρίου. Αυτό ήταν παράλληλη στόχευση του προγράμματος ή προέκυψε στην πορεία;

Ν. Μπ.: Ότι το σεμινάριο θα ολοκληρωνόταν με την παρουσίαση των εργασιών, αυτό ήταν μέσα στο πρόγραμμα. Φυσικά, τα παιδιά δεν είχαν ορίσει εκ των προτέρων τη θεματική τους. Η θεματική προέκυψε από τη συζήτηση που κάναμε, μέσα και από τα σεμινάρια των καθηγητών, αλλά και μέσα από τις ξεναγήσεις, και φυσικά, μέσα από τις διαλέξεις που έδωσαν άνθρωποι του νησιού, από Συλλόγους, αρχαιολόγοι κτλ, που παρουσίασαν όψεις της σύγχρονης Σύρου, αλλά και της ιστορίας της. Τα παιδιά εντόπισαν τα θέματα, που τους φάνηκαν περισσότερο ενδιαφέροντα, κυρίως η συνύπαρξη των δύο χριστιανικών κοινοτήτων, το θέμα της γαστρονομίας και της τοπικής κουλτούρας, που έχει σχέση με το φαγητό, το θέμα επίσης της δημιουργικότητας στη Σύρο, συνδεδεμένης με την παρουσία του τμήματος του Πανεπιστημίου Αιγαίου εδώ, το θέμα της πολιτικής επικαιρότητας και πως το βασικό κυβερνών κόμμα λειτουργεί σε τοπικό επίπεδο. Επίσης, θέματα σύγχρονου πολιτισμού. Πώς δηλαδή, ο σύγχρονος πολιτισμός, πέρα από την ιστορία και το παρελθόν, υπάρχει σήμερα στη Σύρο και πώς αυτός εκδηλώνεται.

Το σεμινάριο επικεντρώνεται στην πολυμεσική δημοσιογραφία. Θεωρείτε, ότι η κλασσική δημοσιογραφία, όπως τη γνωρίζουμε τόσα χρόνια, έχει φτάσει σε ένα όριο, όπου δεν μπορεί να αποδώσει, όσον αφορά στην απήχησή της στον κόσμο και ότι χρειάζεται την ενίσχυση των νέων ηλεκτρονικών μέσων για να αποδώσει τα μέγιστα;

Ν.Μπ.: Η δημοσιογραφία δεν έχει αλλάξει. Η δημοσιογραφία είναι η ίδια, ανέκαθεν έτσι γινόταν. Χρειάζεται ιστορίες, ρεπορτάζ, που να είναι αξιόπιστο, εξακριβωμένο. Αλλάζουν τα απαιτούμενα, αλλάζουν τα μέσα. Όσον αφορά στο δημοσιογραφικό κείμενο, δεν βλέπω κάποιο διαχωρισμό, ότι τελείωσε κάτι και αρχίζει κάτι άλλο. Βλέπουμε ότι συνεχίζει να εξελίσσεται, με νέα εργαλεία, με νέους τρόπους, αλλά και με νέα μέσα που του δίνει η τεχνολογία. Το βλέπουμε ως μια εξέλιξη, όχι ένα τέλος.

Ποιες είναι οι προοπτικές αυτής της εξέλιξης;

Ν.Λ.: Προφανώς και η εξέλιξη είναι προς τα εκεί, χωρίς αυτό να σημαίνει, ότι καταργείται το κείμενο. Σαφώς και μπορεί να υπάρχει κείμενο, που να μην έχει λ.χ. βίντεο, όμως σε πολλές περιπτώσεις βοηθάει. Εγώ δεν είμαι της άποψης, ότι η εφημερίδα θα «πεθάνει», παρ’ ότι έχουμε μια πολύ μεγάλη πτώση της κυκλοφορίας παγκοσμίως. Στην Ελλάδα έχουμε και άλλα φαινόμενα, όπως είναι η οικονομική κρίση, αλλά η πτώση της κυκλοφορίας των εφημερίδων είναι παγκόσμιο φαινόμενο. Δεν θεωρώ ότι θα «πεθάνει», αλλά σίγουρα θα αλλάξει.

Επίσης, η δημοσιογραφία είναι αναγκαία, πιο πολύ σήμερα απ’ ότι παλιότερα, αλλά θα πρέπει και να επανεφεύρει το ρόλο της, σε ένα επικοινωνιακό περιβάλλον, το οποίο είναι χαοτικό, εκ των πραγμάτων.

Όσον αφορά στην εφημερίδα, παλαιότερα, υπήρχε μία άποψη από πολλούς, ότι υπάρχει μια αντίθεση ανάμεσα στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας και την ηλεκτρονική έκδοση. Υπήρχε αντίσταση και από δημοσιογράφους, πολλές φορές, οι εκδότες δεν έβλεπαν το λόγο, πίστευαν ότι η ηλεκτρονική έκδοση, απλώς, θα κανιβαλίσει την έντυπη και λοιπά.

Αυτές οι αντιλήψεις έχουν εξαλειφθεί πλέον, υπάρχει μία σύγκληση. Μια σύγχρονη εφημερίδα πλέον, σαφώς πρέπει να λειτουργεί και στο διαδίκτυο, να αναπτύξει νέους τρόπους προσέλκυσης κοινού, χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες που δίνει το διαδίκτυο. Να φτάσει σε ένα κοινό, το οποίο μπορεί να είναι στην Αμερική, στην Ευρώπη, να είναι εντελώς άλλο από το συνηθισμένο. Να βρει νέους τρόπους παραγωγής του περιεχομένου, καθώς το περιεχόμενο και της έντυπης εφημερίδας, πολλές φορές αλλάζει, με την έννοιά, ότι πολλές εφημερίδες περνούν σε μια λογική εμβάθυνσης, αφού όταν τα φλέγοντα ζητήματα είναι πλέον διαθέσιμα άμεσα, δωρεάν και ευρέως, αν μια εφημερίδα έχει μόνο κάποιες γενικές πληροφορίες δεν έχει απήχηση.

Υπάρχει μια έμφαση στην τοπικότητα και στο έντυπο μέσο και εδώ, ο τοπικός Τύπος έχει ένα πολύ μεγάλο πλεονέκτημα. Επίσης, σε άλλα έντυπα μεγαλύτερης εμβέλειας, τα οποία έχουν και τη δυνατότητα να το κάνουν, υπάρχει μια έμφαση στο πιο εξειδικευμένο περιεχόμενο, πιο υψηλού επιπέδου, μέσα και από μεγάλη έρευνα, αλλά και μέσω συνεργασιών με ακαδημαϊκούς, με ειδικούς και άλλους, οι οποίοι δεν είναι δημοσιογράφοι, αλλά συμβάλλουν στο περιεχόμενο της εφημερίδας, γράφοντας κείμενα, άρθρα κλπ.

Άρα ο Τύπος μετεξελίσσεται, το έντυπο και το ηλεκτρονικό μέσο συγκλίνουν και η εφημερίδα μετατρέπεται σε πηγή πληροφόρησης. Από εκεί που ήταν ένα έντυπο μέσο, μετατρέπεται σε μία πηγή πληροφόρησης, η οποία συνδέει το έντυπο με το διαδίκτυο, το κινητό, τις ηλεκτρονικές πλατφόρμες και με όσα άλλα έρθουν στο μέλλον. […] Ακριβώς αυτή είναι η ικανότητα, να μπορέσει κανείς, αυτές τις διαφορετικές πλατφόρμες να τις αξιοποιήσει. Είτε ως άτομο (δημοσιογράφος ή και πολίτης), είτε ως επιχείρηση.

Κρατώ μια λέξη που είπατε: εμβάθυνση. Με την αξιοποίηση της άνεσης που μας δίνει το διαδίκτυο, τελικά μήπως ο πραγματικός ρόλος της δημοσιογραφίας είναι αυτή η εμβάθυνση, στην οποία μας υποχρεώνουν οι καταστάσεις;

Ν.Μπ.: Ακριβώς επειδή το ίντερνετ είναι ένα χαοτικό περιβάλλον, όπου δεν υπάρχει ιεράρχηση, όπου δύσκολα μπορείς να διακρίνεις αν μια πληροφορία είναι εξακριβωμένη, ή πρόκειται για φήμη ή το λεγόμενο “τρολάρισμα”, βλέπουμε ότι το κοινό σήμερα εξακολουθεί να εμπιστεύεται τις εφημερίδες.

Παγκοσμίως, σε διεθνές επίπεδο, οι τρεις πρώτες ιστοσελίδες σε επισκεψιμότητα και αναγνωσιμότητα είναι sites εφημερίδων, δηλαδή, παραδοσιακών μέσων, διότι το κοινό συνεχίζει να πιστεύει και να εμπιστεύεται, ότι το newsroom ενός παραδοσιακού μέσου, όπως είναι η εφημερίδα, είναι το πλέον κατάλληλο να δώσει αξιόπιστες και εξακριβωμένες ειδήσεις, οι οποίες είναι απαραίτητες για την καθημερινότητά μας, για να καταλάβουμε αυτό που μας συμβαίνει, για τη ζωή μας.

Όσον αφορά στην ανάλυση – και αυτό ίσως είναι και μια αιτία, που όπως είπε και ο κ. Λέανδρος, η έντυπη μορφή των εφημερίδων φαίνεται πως δε θα εξαφανιστεί – επειδή το κείμενο, είναι το κατεξοχήν εργαλείο του έντυπου μέσου και είναι και το κατεξοχήν εργαλείο για την εμβάθυνση, την ανάλυση, της δημιουργίας του πλαισίου, που μέσα τοποθετείται ένα γεγονός, κάτι που δε σου το δίνει ο ήχος, το βίντεο ή η εικόνα, που είναι εργαλείο των ηλεκτρονικών μέσων.

Έτσι λοιπόν, αυτό που ονομάζουμε “σκληρές ειδήσεις” φεύγουν προς τα νέα μέσα, διότι πλέον κανείς δεν περιμένει να διαβάσει την εφημερίδα της επόμενης ημέρας, για να δει τι συμβαίνει, οι εφημερίδες εξελίσσονται σε μέσα, τα οποία θα προσφέρουν περισσότερη ανάλυση, περισσότερη εμβάθυνση, με λεπτομερέστερο ιστορικό πλαίσιο και γενικότερα το υπόβαθρο ενός θέματος.

Δεν είναι τυχαίο, ότι σήμερα επανανακαλύπτεται η δημοσιογραφική έρευνα, η οποία είχε εγκαταλειφθεί, καθώς ήταν και συνεχίζει να είναι το μόνο μέσο ελέγχου των κέντρων εξουσίας. Όλο αυτό επανέρχεται.

Παρ’ όλο που έχουμε αυτή την πτώση των κυκλοφοριών, θεωρώ ότι οι εφημερίδες, απλά, προσπαθούν να ανακαλύψουν ξανά το ρόλο τους, μέσα σε αυτό το νέο περιβάλλον.

Σε ό,τι αφορά στο σεμινάριο, θα υπάρξει συνέχεια;

Ν.Λ.: Ασφαλώς και θα υπάρξει συνέχεια. Νομίζω, ότι είναι αναγκαίο, προκειμένου να μπορούμε να συζητάμε αυτά τα ζητήματα, τα οποία είναι και θέματα σε εξέλιξη, δεν είναι κάτι που τελειώνει, αλλάζουν συνεχώς.

Επίσης, τα θέματα του πολιτισμού δεν τίθενται πλέον με τον παλαιό τρόπο. Εγώ, προσωπικά, ως οικονομολόγος, τα προσεγγίζω με την έννοια της επιχειρηματικότητας και της ανάπτυξης.

Σήμερα, διεθνώς, θεωρούνται βασικός πυλώνας μιας σύγχρονης αναπτυξιακής στρατηγικής, ενώ όλα τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν, πως είναι και ο σημαντικότερος τρόπος για να αυξηθεί η απασχόληση.

Ως χώρα, έχουμε πολύ μεγάλη ανάγκη και τον τουρισμό μας να τον στρέψουμε σε μια πιο ποιοτική κατεύθυνση, αλλά και να αξιοποιήσουμε όλα αυτά τα τεράστια πλεονεκτήματα που έχουμε, τόσο μέσα από την παράδοση, όσο και μέσα από τον σύγχρονο πολιτισμό, όπως γίνεται και στη Σύρο. […] Κι όμως, δεν έχουμε καταφέρει να το προβάλλουμε αυτό με τρόπο σύγχρονο. Μένουμε στα πολύ παραδοσιακά στερεότυπα, που έχουν να κάνουν με την παράδοση κλπ.

Πρέπει, όμως, να τα προωθήσουμε με διαφορετικό τρόπο στις νέες γενιές, διότι κι εκείνοι, περιμένουν να τα προωθήσεις μέσα από ηλεκτρονικά παιχνίδια, μέσα από εικόνα, μέσα από άλλες γλώσσες.

Άρα και το κομμάτι της ηλεκτρονικής δημοσιογραφίας και το κομμάτι του πολιτισμού είναι δύο πάρα πολύ σημαντικά ζητήματα, τα οποία «θεραπεύουμε» κι εμείς μέσα από το Τμήμα Επικοινωνίας Μέσων και Πολιτισμού.

Συνεπώς θεωρούμε ότι υπάρχει η ανάγκη δημιουργίας αυτού του διεθνούς θεσμού, που θα μπορέσει να τα οργανώσει καλύτερα, να τα προβάλλει παγκοσμίως. Είναι πολύ σημαντικό, ότι έχουμε την υποστήριξη και της «Κοινής Γνώμης» και του Δήμου Σύρου – Ερμούπολης, και των πολιτιστικών συλλόγων, επίσης του Ιδιωτικού Δημοτικού Σχολείου «Αγ. Γεώργιος» και αυτό είναι πολύ σημαντικό, διότι δεν μπορείς να μιλάς γενικά και αόριστα, πρέπει να μπορείς να συνδεθείς με την κοινότητα. Άρα υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις, η αναγκαιότητα και υποστήριξη απ’ όλες τις πλευρές, όχι μόνο να συνεχιστεί, αλλά και να διευρυνθεί, προκειμένου να γίνει ένας θεσμός, ο οποίος θα «ακτινοβολεί» και θα προσφέρει πάρα πολλά και στη Σύρο, αλλά και στη χώρα μας.