Δυνατή η επαναφορά του μειωμένου ΦΠΑ

Με την ικανοποίηση της ελληνικής πλευράς περί συνέχισης ισχύος της ευρωπαϊκής οδηγίας για τους μειωμένους συντελεστές των νησιών αλλά και την ευνοϊκότερη προοπτική επαναφοράς τους με ακόμα μεγαλύτερη μείωση, ολοκληρώθηκε η συνάντηση στις Βρυξέλλες για το θέμα αλλαγής του ΦΠΑ σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Στην καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τέθηκε το θέμα του ΦΠΑ των νησιών από τον πρόεδρο του Επιμελητηρίου Κυκλάδων, ο οποίος ανέπτυξε το σχέδιο δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Προς έναν ενιαίο χώρο ΦΠΑ στην Ε.Ε. – Η ώρα των αποφάσεων».

Το Δίκτυο Νησιωτικών Επιμελητηρίων Ευρώπης μετά από παρότρυνση της ελληνικής πλευράς, οργάνωσε στις Βρυξέλλες μία συνάντηση εργασίας, στο πλαίσιο των αλλαγών που αναμένονται για το ΦΠΑ στην Ευρώπη.

Η παρότρυνση της ελληνικής πλευράς να δημιουργήσει αυτή τη συνάντηση εργασίας, ήταν γιατί σε αυτή την επικείμενη αλλαγή για το ΦΠΑ στην Ευρώπη, εξετάζονται και οι μειωμένοι συντελεστές στα κράτη μέλη της Ε.Ε.

Την ώρα που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στοχεύει στη μεταρρύθμιση του συστήματος ΦΠΑ, κατά τη δημόσια ακρόαση που πραγματοποιήθηκε την Δευτέρα 13 Ιουνίου 2016 στην έδρα της Ευρωπαϊκής, Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής στις Βρυξέλλες, εισηγητής εκ μέρους του Δικτύου Νησιωτικών Επιμελητηρίων της Ε.Ε. (INSULEUR) ήταν ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Κυκλάδων, Γιάννης Ρούσσος.

Η πληρέστατη και τεκμηριωμένη εισήγηση του αφορούσε στις στοχεύσεις της μεταρρύθμισης, τα επείγοντα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την αντιμετώπιση του ελλείμματος του ΦΠΑ και τις εναλλακτικές επιλογές ως προς τον καθορισμό των συντελεστών που προτείνει η επιτροπή, ενώ έδωσε έμφαση στα ισχύοντα στην Ελλάδα και ειδικά σε ότι αφορά στην κατάργηση του μειωμένου ΦΠΑ των νησιωτικών περιοχών.

Νησιωτικές περιοχές

Σε σχέση με τις νησιωτικές περιοχές της Ε.Ε., το εν λόγω σχέδιο δράσης όχι μόνο δεν θέτει ζήτημα αύξησης των υφιστάμενων συντελεστών, όπου προβλέπεται ήδη στην ενωσιακή νομοθεσία δυνατότητα μείωσης σε σχέση με τα γενικώς ισχύοντα, αλλά αντίθετα παρέχει επαρκή θεμελίωση για την εισαγωγή νέων μειωμένων συντελεστών και πέραν όσων προβλέπονται σήμερα.

Αποτελεί με την έννοια αυτή ένα πολύ σημαντικό βήμα ώστε να ληφθούν υπόψη οι ιδιαιτεροτήτες συγκεκριμένων περιοχών της Ε.Ε., σύμφωνα με τις θεμελιώδεις ενωσιακές αρχές της αλληλεγγύης και της επικουρικότητας κατά τη λήψη των αποφάσεων.

Σε σχέση προς αυτές τις πρόσφατες εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα χαρακτηρίζεται από μια θεμελιώδη αντίφαση: Ως μείζον βήμα για τη μείωση του «ελλείμματος ΦΠΑ» ανάμεσα στα προβλεπόμενα έσοδα και στα έσοδα που πράγματι εισπράχθηκαν θεωρήθηκε η κατάργηση των μειωμένων, κατά 30%, συντελεστών του φόρου για τα νησιά των νομών Λέσβου, Χίου, Σάμου, Δωδεκανήσων, Κυκλάδων και τα νησιά του Αιγαίου, Θάσο, Σαμοθράκη, Βόρειες Σποράδες και Σκύρο.

Με το ν. 4334/2015 προβλέφθηκε πράγματι η σταδιακή κατάργηση των μειωμένων αυτών συντελεστών. Η κατάργηση τέθηκε σε εφαρμογή από την 1η Οκτωβρίου 2015 για την πρώτη και από την 1η Ιουνίου 2016 για τη δεύτερη ομάδα νησιών. Tο καθεστώς μειωμένων συντελεστών διατηρείται σε ισχύ μόνο για την τρίτη ομάδα των πιο απομακρυσμένων νησιών, για την οποία όμως επίσης έχει ήδη νομοθετηθεί η κατάργηση των μειωμένων συντελεστών από την 1η Ιανουαρίου 2017.

Από την αντιδιαστολή προς το σχέδιο δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προκύπτει όμως ότι η κατάργηση των μειωμένων συντελεστών του φόρου που προβλέφθηκε για τα ελληνικά νησιά αντιστρατεύεται τις θέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τόσο ως προς την ανάγκη αναγνώρισης μεγαλύτερης ευελιξίας στα κράτη μέλη για τον καθορισμό μειωμένων συντελεστών, όσο όμως και ως προς την τήρηση της αρχής της ίσης μεταχείρισης, δεδομένου ότι δεν έχει τεθεί σε αμφισβήτηση η εφαρμογή μειωμένων συντελεστών σε άλλες γεωγραφικές περιοχές της Ένωσης.

Μέτρα για τις νησιωτικές περιοχές

Ειδική αναφορά έγινε στην ανάγκη λήψης ειδικών μέτρων για την προστασία και ανάπτυξη των νησιωτικών περιοχών, που όμως κατοχυρώνεται ήδη και νομικά σε σειρά κειμένων του ενωσιακού δικαίου.

Αναφέρθηκε η Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία ρητά μνημονεύει (άρθρο 174) τις νησιωτικές περιοχές, μεταξύ των περιοχών που πλήττονται από σοβαρά και μόνιμα φυσικά ή δημογραφικά προβλήματα και απαιτούν την ιδιαίτερη προσοχή της Ένωσης, προκειμένου να μειωθούν οι διαφορές μεταξύ των επιπέδων ανάπτυξης των διαφόρων περιοχών και να προαχθεί η αρμονική ανάπτυξη του συνόλου της Ένωσης και η ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής της συνοχής.

Η πρόβλεψη ειδικών φορολογικών ρυθμίσεων στην ισχύουσα Οδηγία (2006/112/ΕΚ) του Συμβουλίου, σχετικά με το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας αποτελεί μια ακόμη εξειδίκευση και εφαρμογή των ενωσιακών μέτρων για την προστασία της νησιωτικότητας, μεταξύ άλλων προβλέπεται ότι σε νησιωτικές περιοχές της ΕΕ (Αζόρες και Μαδέρα της Πορτογαλίας, Νησιά Αιγαίου της Ελλάδας και Κορσική της Γαλλίας) μπορούν να εφαρμόζονται μειωμένοι φορολογικοί συντελεστές.

Υπενθυμίστηκε δε και το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, (4-2-2016) ότι οι ειδικές φορολογικές ρυθμίσεις που έχουν χορηγηθεί σε ορισμένα ευρωπαϊκά νησιά, σύμφωνα με την Κοινοτική Οδηγία αποτελούν «αντιστάθμισμα στα μόνιμα φυσικά-γεωγραφικά και δημογραφικά τους μειονεκτήματα». Στο ίδιο ψήφισμα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τόνισε τη σημασία που έχουν οι εν λόγω ειδικές φορολογικές ρυθμίσεις για τις τοπικές κοινωνίες και οικονομίες, ζητώντας μάλιστα να συνεχίσουν να υφίστανται, «ιδίως σε εκείνα τα κράτη μέλη που υπάγονται σε προγράμματα οικονομικής προσαρμογής». Οι ειδικές φορολογικές ρυθμίσεις που ισχύουν για τις νησιωτικές περιοχές οφείλονται πράγματι στις αντικειμενικές διαφορές συνθηκών μεταξύ νησιωτικών και ηπειρωτικών περιοχών. Θεμελιώνονται σε παράγοντες όπως:

Α) Η γεωγραφική απόσταση από την ηπειρωτική χώρα,

Β) Το αυξημένο κόστος μεταφορών,

Γ) Η αυξημένη εξάρτηση των νησιωτικών περιοχών από την ηπειρωτική χώρα, καθώς αυτές κατά κανόνα δεν μπορούν να είναι αυτάρκεις.

Η περίπτωση της Ελλάδας

Σε ότι αφορά στην περίπτωση της Ελλάδας, επισημάνθηκαν οι περαιτέρω επιβαρυντικοί παράγοντες όπως:

Α) Οι ελλιπείς ή και ανύπαρκτες δομές Υγείας, Παιδείας και Κοινωνικής Πρόνοιας,

Β) Η δυσκολία ή και αδυναμία πρόσβασης σε δημόσιες υπηρεσίες Υγείας,

Γ) Το αυξημένο κόστος διαβίωσης, ακόμα και σε είδη πρώτης ανάγκης,

Δ) Οι σταδιακές καταργήσεις των δημόσιων υπηρεσιών και ο εξαναγκασμός των νησιωτών να μετακινούνται για διοικητικές ή φορολογικές υποθέσεις είτε σε άλλα νησιά, είτε στην ηπειρωτική χώρα.

Για τις νησιωτικές περιοχές της Ε.Ε., στην σχετική κοινοτική οδηγία του 2006, γίνεται ειδική αναφορά σε ορισμένες από αυτές, αποκλείοντας άλλες, ενώ οι μεταξύ τους διαφοροποιήσεις δεν δικαιολογούνται.

Το νέο σχέδιο δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που αναδεικνύει τόσο τη σημασία της αρχής της ίσης μεταχείρισης όσο και την ανάγκη δυνατότητας εφαρμογής από όλα τα κράτη μέλη των μειωμένων συντελεστών, όπου αυτοί προβλέπονται, υπό τις ίδιες συνθήκες, πρέπει να αποτελέσει το έναυσμα για την καθολική αναγνώριση της δυνατότητας εφαρμογής μειωμένων συντελεστών σε όλες τις νησιωτικές περιοχές της Ε.Ε. όπου συντρέχουν οι αντικειμενικές συνθήκες που τις διαφοροποιούν σε σχέση προς τις ηπειρωτικές περιοχές.

Άλλωστε και η υποχρέωση του κοινού νομοθέτη και της Διοίκησης, όπου αυτή κατοχυρώνεται σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες των νησιωτικών περιοχών και να μεριμνούν για την ανάπτυξή τους (όπως κατά το άρθρο 101Α του ελληνικού Συντάγματος), ισχύει χωρίς περαιτέρω διακρίσεις μεταξύ των νησιωτικών περιοχών.

Συντελεστές ΦΠΑ και ΑΕΠ

Πέραν όμως των νομικών ζητημάτων, τα οικονομικά δεδομένα καταδεικνύουν τη σχέση στενής αλληλεξάρτησης μεταξύ των συντελεστών ΦΠΑ των νησιωτικών περιοχών και του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας.

Η κατάργηση των μειωμένων συντελεστών, όπου αυτοί εφαρμόζονται, συνεπάγεται μετακύλιση του φορολογικού βάρους στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις, μέσω αύξησης των τιμών, επιφέροντας πολλαπλές επιβαρύνσεις σε πολλούς κλάδους της πραγματικής οικονομίας. Θετικά θα είναι, αντίθετα, τα αποτελέσματα μιας γενικευμένης μείωσης των συντελεστών ΦΠΑ στις νησιωτικές περιοχές.

Με δεδομένη μάλιστα την υψηλή συμμετοχή του τουρισμού στην οικονομική δραστηριότητα, ιδίως των νησιωτικών περιοχών των χωρών της Νότιας Ευρώπης, υψηλοί συντελεστές ΦΠΑ επιφέρουν αυξήσεις στις τιμές των προϊόντων και των υπηρεσιών που συνδέονται με τον κλάδο του τουρισμού. Οδηγούν έτσι σε μείωση τόσο του εγχώριου τουρισμού όσο και της διεθνούς ανταγωνιστικότητας του ευρωπαϊκού τουρισμού, με περαιτέρω αρνητικές συνέπειες για τον κύκλο εργασιών και την τοπική, εθνική και ευρωπαϊκή οικονομία. Η ανταγωνιστικότητα του ευρωπαϊκού τουριστικού προϊόντος ενισχύεται αντίθετα σε περίπτωση εφαρμογής μειωμένων συντελεστών στις νησιωτικές περιοχές.

Η κατάργηση των μειωμένων φορολογικών συντελεστών οδηγεί επίσης σε μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος και της αποταμίευσης των νοικοκυριών με αρνητικές συνέπειες στην κατανάλωση. Επίσης αποθαρρύνει τις επενδύσεις που σχετίζονται με τον τουρισμό σε λιγότερο αναπτυγμένα νησιά καθώς και επενδύσεις σε άλλους παραγωγικούς τομείς λόγω του υψηλού κόστους μεταφορικών. Θετικές συνέπειες θα επιφέρει όμως και εδώ η πρόβλεψη μειωμένων φορολογικών συντελεστών για τις νησιωτικές περιοχές.

Μέσα σε αυτό το οικονομικό περιβάλλον η πρόβλεψη υψηλότερων συντελεστών ΦΠΑ δεν είναι σε θέση να επιφέρει τις προσδοκώμενες θετικές συνέπειες για τα δημόσια έσοδα.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, μολονότι κατά το έτος 2015, εκτός της κατάργησης των μειωμένων συντελεστών σε έξι νησιά από την 1η Οκτωβρίου, σειρά προϊόντων και υπηρεσιών υπήχθησαν στον κανονικό συντελεστή ΦΠΑ του 23 % αντί του μειωμένου συντελεστή του 13 %, τα έσοδα από ΦΠΑ αυξήθηκαν μόλις κατά 0,09%, ή διαφορετικά, κατά 12 εκατ. ευρώ, όταν το σύνολο των εσόδων του ΦΠΑ ανέρχεται στο ποσό των 13,6 δισ. ευρώ.

Για τους παραπάνω λόγους, το σχέδιο δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για την ολοκληρωμένη λήψη υπόψη των ιδιαίτερων αναγκών των νησιωτικών περιοχών στο πλαίσιο του ενωσιακού συστήματος του ΦΠΑ.

Σε ισχύ η ευρωπαϊκή οδηγία για τους μειωμένους συντελεστές

Η κατάργηση των μειωμένων συντελεστών των νησιών, δεν σημαίνει και κατάργηση της σχετικής ευρωπαϊκής οδηγίας, η οποία συνεχίζει να ισχύει, άρα η απόφαση που ελήφθη μπορεί κάλλιστα να ανακληθεί από την ελληνική κυβέρνηση.

Αυτό επιβεβαίωσε στην «Κοινή Γνώμη» ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Κυκλάδων, Γιάννης Ρούσσος, λέγοντας ότι «Υπήρξε μία πλήρης επιβεβαίωση εκ μέρους όλων των συμμετεχόντων στη συνάντηση, των όσων υποστήριζε όλο το προηγούμενο διάστημα το Επιμελητήριο, οι οποίοι ξεκαθάρισαν ότι η ευρωπαϊκή οδηγία, η οποία αφορούσε στην Ελλάδα και προβλέπει ότι μπορεί η χώρα να έχει κατά 30% μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ, είναι σε ισχύ. Άρα, ανεξάρτητα εάν φύγανε κάποια νησιά τώρα, ανεξάρτητα εάν θα φύγουν τέλος του χρόνου ή εάν θα φύγουν από το ειδικό φορολογικό καθεστώς, από 1-1-2017, όλα τα νησιά της επικράτειας, είναι δυνατόν, οποιαδήποτε στιγμή, η ελληνική κυβέρνηση να επαναφέρει τους παλιούς συντελεστές».

Το επιπλέον θετικό είναι ότι οι επικείμενες αλλαγές στο ΦΠΑ για ολόκληρη την Ευρώπη, όπως αναλύθηκε από τον εισηγητή του action plan, είναι προς το ευνοϊκότερο.

Δηλαδή πλέον εάν υπάρξει αλλαγή του ΦΠΑ σε ολόκληρη την Ευρώπη, η μείωση στα ειδικά φορολογικά καθεστώτα των νησιών μπορεί να είναι ακόμα χαμηλότερη από αυτή που ίσχυε.

Όπως ανέφερε επ’ αυτού ο κ. Ρούσσος «Προτείνουν όλοι το να δοθούν παραπάνω εξουσιοδοτήσεις και αρμοδιότητες στα κράτη μέλη της Ευρώπης ώστε να καθορίζουν με μεγαλύτερη ευχέρεια εκείνα όπως νομίζουν ότι πρέπει να καλύψουν τις ανισότητες. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι εμείς πλέον θέσαμε σαν Ελλάδα είναι ότι αυτό που εφαρμόστηκε ξέρουμε ότι έγινε κατόπιν πίεσης εκ μέρους των δανειστών, αλλά επειδή τέθηκε το δημοσιονομικό θέμα ως προτεραιότητα, επιβεβαιώθηκε περίτρανα αυτό που τόσο το Επιμελητήριο, όσο και οι άλλοι φορείς υποστηρίζαμε, δεν αποφέρει το μέτρο επιπλέον έσοδα. Αυτό προκύπτει από τα συγκριτικά στοιχεία του τριμήνου του 2014 με το αντίστοιχο του 2015, όπου εφαρμόστηκε το μέτρο στα πρώτα 6 νησιά, χωρίς να έχει αποτέλεσμα. Μας παρέπεμψαν όλοι στην ελληνική κυβέρνηση».

Ο κ. Ρούσσος δηλώνει κατηγορηματικά ότι το Επιμελητήριο δεν θα αφήσει το θέμα να φύγει από την επιφάνεια και θα ζητήσει να πάρει επίσημη θέση ο πρωθυπουργός, επισημαίνοντας πως επ’ αυτού «έχουμε πει στους βουλευτές του νομού να προωθήσουν το αίτημα για απάντηση του πρωθυπουργού, για το όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν να ξεκαθαρίσει ποια είναι η πραγματική θέση της ελληνικής κυβέρνησης. Εμείς θα ζητήσουμε και από την αντιπολίτευση να πάρει θέση. Μπορεί να υποστήκαμε μία ήττα, αλλά επειδή υπάρχει μία συνεχής αφαίμαξη όλων των πλεονεκτημάτων που έχει η νησιωτικότητα, δεν πρέπει να σταματήσουμε τη διεκδίκηση για αντισταθμιστικά μέτρα που μπορούν να δοθούν, αλλά και να διεκδικούμε, αφού ανοίγεται αυτή η προοπτική, να επαναφερθούν οι μειωμένοι συντελεστές».