Κατάρρευση ή διάσωση

Στο έλεος της μανίας του χρόνου εξακολουθούν να βρίσκονται τα ανυπέρβλητης αισθητικής αξίας και αρχιτεκτονικής ομορφιάς ταφικά μνημεία στον χώρο πλησίον του δημοτικού Κοιμητηρίου του Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου στην Ερμούπολη, με τη σταδιακή φθορά τους, καθ΄ όλη τη διάρκεια των τελευταίων ετών, να δηλώνει επιτακτικά πως, δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια αδράνειας, αν κύριος στόχος παραμένει η διάσωσή τους.

Περισσότερα από πενήντα μαυσωλεία που είχαν φιλοτεχνηθεί προ δεκαετιών στην Ερμούπολη προκειμένου να “κλείσουν” στα μαρμάρινα “σπλάχνα” τους, σπουδαίες προσωπικότητες ανθρώπων που έζησαν και μεγαλούργησαν οικονομικά και πνευματικά στο νησί, καθώς και μέλη των οικογενειών τους, που συνέδραμαν στη δημιουργία ενός οικονομικού θαύματος, σήμερα συνεχίζουν να συναντούν αφενός το δυσκίνητο κράτος κι αφετέρου την αδράνεια προσώπων που βρίσκονται σε διοικητικές θέσεις, με την πλήρη κατάρρευσή τους να εκτιμάται σχεδόν βέβαιη, αν δεν προχωρήσουν – άμεσα - διαδικασίες συντήρησης κι εξασφάλισης χρηματοδότησης.

Το σοβαρό θέμα της ανάδειξης και συντήρησης των μαυσωλείων που συνθέτουν ένα υπαίθριο μουσείο, το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει έναν ιδιαίτερο επισκέψιμο χώρο που θα συστήνει ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της Ερμούπολης στους επισκέπτες, τέθηκε εκ νέου στο προσκήνιο των δημοτικών πραγμάτων, λόγω της παρέμβασης του δημοτικού συμβούλου της Κίνησης Πολιτών Σύρου, Κομνηνού Στρογγύλη, με τα συγκεκριμένα ερωτήματά του όμως, να προδίδουν πως μέχρι στιγμής σε πρακτικό επίπεδο διάσωσής τους, δεν έχει γίνει καμία απολύτως αποδοτική ενέργεια.

Η σταθερή μέριμνα που καταγράφεται μέχρι στιγμής, φαίνεται πως εξαντλείται στις απαραίτητες εργασίες καθαριότητας του χώρου από χόρτα, προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος πρόκλησης καταστροφών από φωτιά, με την απαίτηση συντήρησής τους να μένει αναπάντητη.

Δυστυχώς, η δημόσια απάντηση στην οποία και προχώρησε ο αντιδήμαρχος Τεχνικών Υπηρεσιών, Σταύρος Γουσγουνέλης προς το Σώμα του δημοτικού συμβουλίου δεν επαρκεί για να φωτίσει αν άμεσα θα προκύψει εξέλιξη στην κατεύθυνση της αναζήτησης χρηματοδότησης και του τρόπου διάσωσής τους, ενώ επιπλέον, ακόμη και ο πρόεδρος και το μέλος της Επιτροπής Διάσωσης Ταφικών Μνημείων του Δήμου Σύρου - Ερμούπολης, Δομένικος Σαγκινέτος και Δημήτρης Κοσμάς αντίστοιχα, γνωστοποίησαν εμμέσως την αδράνεια που επικρατεί μέχρι σήμερα σε επίπεδο άσκησης πιέσεων προς το Υπουργείο Πολιτισμού, η στάση του οποίου προδίδει πως κωφεύει στον ορατό κίνδυνο πλήρους “αποσύνθεσης” των ταφικών μνημείων.

Έκδηλη η ανησυχία για τα ταφικά μνημεία

Ειδικότερα, το ανησυχητικό παρόν και μέλλον των μαυσωλείων της Ερμούπολης τέθηκε επί τάπητος με τη μορφή ερώτησης εκ μέρους της Κίνησης Πολιτών Σύρου, με τον Κομνηνό Στρογγύλη να αιτείται ενημέρωση σχετικά με τις ενέργειες που πραγματοποιεί ή όχι, η Δημοτική Αρχή για την ένταξη των ταφικών μνημείων σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα της τρέχουσας περιόδου από όπου και αντλούνται ευρωπαϊκοί πόροι.

“Πρόσφατα η Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση απηύθυνε δύο προσκλήσεις για υποβολή προτάσεων που αφορούν δράσεις για την προστασία και αξιοποίηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Προστασία, διαχείριση, ανάδειξη και προβολή μνημείων” επεσήμανε ο κ. Στρογγύλης, θέτοντας την ερώτησή του προς τη Δημοτική Αρχή. “Ο Δήμος έχει σχέδιο και πολιτική βούληση για ένταξη σε αυτά τα χρηματοδοτούμενα προγράμματα των πολύπαθων εδώ και πολλά χρόνια ταφικών μνημείων του Αγίου Γεωργίου; Υπάρχουν μελέτες και προτάσεις προκειμένου να ενταχθούν και να χρηματοδοτηθούν από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Νότιο Αιγαίο 2014 – 2020 με πόρους του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης; Υπάρχει συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού για να προωθηθούν τέτοιες δράσεις για την αποκατάσταση αυτών των μνημείων;” ρώτησε συγκεκριμένα, σχολιάζοντας μάλιστα πως, πρόκειται για ένα “μουσείο, το οποίο το γνωρίζουμε όλοι, με σημαντικά δείγματα γλυπτικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς που αντιμετωπίζουν σοβαρά, σοβαρότατα δομοστατικά προβλήματα και διαβρώσεις εδώ και πάρα πολλά χρόνια και χρήζουν άμεσης αποκατάστασης”.

“Το ερώτημά μου το καταθέτω και γραπτώς και θα ήθελα μία απάντηση σε αυτό” υπογράμμισε ο ίδιος κλείνοντας την παρέμβασή του.

Χωρίς υλοποίηση, έργο αποκατάστασης τεσσάρων μνημείων

Στο συγκεκριμένο σημείο και πριν την απάντηση του κ. Γουσγουνέλη, αξίζει να τονισθεί πως, η όποια παρέμβαση υλοποιηθεί σε επίπεδο αποκατάστασης αυτών, συντήρησης και ανάδειξής τους, θα πρέπει να έχει λάβει την έγκριση του Υπουργείου Πολιτισμού ενώ πρέπει να υπενθυμιστεί πως, πριν από δύο έτη, είχε υπογραφεί προγραμματική σύμβαση ανάμεσα σε Δήμο Σύρου – Ερμούπολης, των Υπουργείων Παιδείας και Πολιτισμού καθώς επίσης και της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου με σκοπό την εκπόνηση μελετών από ειδικούς, για την αποκατάσταση τεσσάρων ταφικών μνημείων, διαδικασία που όμως, δεν ολοκληρώθηκε.

Το σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπιζόταν – σύμφωνα με όσα είχαν γνωστοποιηθεί τότε σε δημοτική δημόσια συνεδρίαση – ήταν η μη δυνατότητα διάθεσης κατάλληλου προσωπικού από το Υπουργείο Πολιτισμού προς το παράρτημα της Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων στη Σύρο, για την επίβλεψη των εργασιών που κρίνεται ως απαραίτητη προϋπόθεση συντήρησης.

Προς ενημέρωση των αναγνωστών στο δημοτικό συμβούλιο της 7ης Απριλίου του 2014 (φύλλο Κ.Γ. 9ης Απριλίου) είχε ανακοινωθεί πως, η αποκατάσταση των τεσσάρων ταφικών μνημείων θα γινόταν σταδιακά και συγκεκριμένα: Η Α΄ φάση θα περιελάμβανε την αποκατάσταση του μνημείου Πρασσακάκη (2014 έως 2015), η Β΄φάση τη συντήρηση των ταφικών μνημείων Πρωίου και Γιαννίκογλου (2015 έως 2016) και η Γ΄φάση την αποκατάσταση του ταφικού μνημείου Γεωργιάδου και της μαρμάρινης ληκύθου του μνημείου Ζαννή Λ. Πετροκοκκίνου.

Πέραν των ανωτέρω, επί αυτού του θέματος είχε ασκηθεί κριτική από συμβούλους της μειοψηφίας τονίζοντας μεταξύ άλλων, ότι το θέμα είχε έρθει στο προσκήνιο λόγω της προεκλογικής περιόδου, ωστόσο, κατόπιν της ανάδειξης της νέας Δημοτικής Αρχής, μέχρι και σήμερα, δεν έχει υπάρξει ουσιαστική ενημέρωση εκ μέρους της, πλην μίας λιτής αναφοράς μόνον περί γενικόλογων προσπαθειών, στη συνεδρίαση της Επιτροπής Διαβούλευσης (φύλλο Κ.Γ. 26ης Οκτωβρίου 2015), κατόπιν ερώτησης του προέδρου του Δικηγορικού Συλλόγου Σύρου, Νίκου Παγίδα.

Ζητήματα επίβλεψης από το Υπ. Πολιτισμού

Από την πλευρά του ο αντιδήμαρχος Τεχνικών Υπηρεσιών επεσήμανε προς το μέλος της Κίνησης Πολιτών Σύρου, πως, “Πριν περίπου έναν μήνα, ίσως και λιγότερο λύθηκε κάποιο πρόβλημα που έθετε το Υπουργείο Πολιτισμού όσον αφορά τις επιβλέψεις των συγκεκριμένων έργων, αν ολοκληρώνονταν οι μελέτες και προχωρούσαμε στη δημοπρασία”. Χωρίς να υπεισέλθει σε λεπτομέρειες ή να μιλά με σαφήνεια για τα εμπόδια που υπερπηδήθηκαν, αρκέστηκε μόνον να σχολιάσει παρακάτω, πως, “Είχαν θέσει προϋποθέσεις ειδικής επίβλεψης, στις οποίες δεν είχε δυνατότητα ο Δήμος (σσ. να προχωρήσει)”. Ο ίδιος ωστόσο, φωτογράφησε πως, σε επίπεδο υλοποίησης όποιας παρέμβασης, παρατηρείται “πάρα πολύ μεγάλο πρόβλημα” καθώς “το Υπουργείο Πολιτισμού μηχανικούς δεν μπορεί να διαθέσει”. Εκ νέου μέσω γενικόλογης αναφοράς του, πρόκρινε πως, πιθανή λύση θα μπορούσε να δοθεί - στην περίπτωση κατοχύρωσης υψηλής χρηματοδότησης – αν προέκυπτε μία ουσιαστική συνεργασία ανάμεσα σε Δήμο και αρμόδιο Υπουργείο. “Έχουμε καταλήξει στο ό,τι θα μπορέσουμε τελικά σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού να προχωρήσουμε ίσως, εφόσον υπάρχει η χρηματοδότηση, σε αποκατάσταση των ταφικών μνημείων” σημείωσε ο ίδιος, ισχυριζόμενος πως, σχετική προσπάθεια εκ μέρους του Δήμου “κινείται πραγματικά”, εκφράζοντας την αισιοδοξία του, ώστε, “σύντομα να έχουμε κάποια καλή εξέλιξη”.

Στόχευση σε πόρους από Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων

Ειλικρινής σε επίπεδο ενημέρωσης υπήρξε το μέλος της αρμόδιας Επιτροπής, Δημήτρης Κοσμάς, που στην τηλεφωνική επικοινωνία που πραγματοποίησε η εφημερίδα μαζί του με σκοπό τη λήψη περισσότερων πληροφοριών, τόνισε πως, το θέμα θα απασχολήσει συστηματικά εντός της τρέχουσας εβδομάδας, ωστόσο στο πλάνο βρίσκεται σταθερά η ανάγκη αναζήτησης χρηματοδότησης. “Είχαμε βρει τις μελέτες που είχαν εκπονηθεί” ανέφερε μεταξύ άλλων, επισημαίνοντας πως, σε πρακτικό επίπεδο μέχρι και σήμερα, “Δεν έχει τελεσφορήσει τίποτα”.

Όπως εξήγησε, το θέμα της διάσωσης των ταφικών μνημείων, “Πρέπει να το δούμε ξανά από την επόμενη εβδομάδα και να δούμε τις μελέτες καθώς έχουμε εντοπίσει κάποια προγράμματα που επιδοτούνται αυτές οι ενέργειες από το Υπουργείο Πολιτισμού. Θα επικεντρωθούμε πλέον μήπως και μπορέσουμε μέσω αυτών των Προγραμμάτων Δημοσίων Επενδύσεων, να κάνουμε κάτι”.

Ο κ. Κοσμάς σημείωσε μάλιστα πως, η δημοτική πλευρά σταθερά έχει να αντιμετωπίσει δύο βασικά προβλήματα. Πέραν της χρηματοδότησης για την υλοποίηση εργασιών, και τη στάση του Υπουργείου Πολιτισμού, το οποίο πρέπει να μεριμνήσει για την αποστολή προσώπων που θα επιβλέπουν, όποτε φθάσει η κατάλληλη στιγμή ρύθμισης των προϋποθέσεων για τις διαδικασίες διάσωσης των ταφικών μνημείων.

Με αφορμή σχετική ερώτηση της γράφουσας, ο ίδιος δεν απέκλεισε την επικοινωνία με Πανεπιστημιακά Τμήματα που ενδεχομένως θα ενδιαφέρονταν να υλοποιήσουν προγράμματα και σχετικές εργασίες επάνω στο αντικείμενό τους στο χώρο των μαυσωλείων, μέσω των οποίων θα μπορούσε να επωφεληθεί ο Δήμος για την αποκατάστασή τους. “Και αυτό το έχουμε υπόψιν. Δεν έχει τρέξει κάτι ουσιαστικό όμως, ώστε να έχουμε κάποιο αποτέλεσμα. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ανακαλύπτοντας αυτά τα Προγράμματα Δημοσίων Επενδύσεων, θα το κοιτάξουμε άμεσα” σημείωσε καταλήγοντας.

Επιτακτική η ανάγκη διαμόρφωσής του, ως επισκέψιμου χώρου

Συνολικά για τα ταφικά μνημεία και την ιστορία που αυτά κουβαλούν, ο πρόεδρος της Επιτροπής Συντήρησης αυτών, Δομένικος Σαγκινέτος, μιλώντας τηλεφωνικά στην εφημερίδα επεσήμανε την ανάγκη διαμόρφωσης του χώρου, σε ένα υπαίθριο μουσείο.

“Στο σύνολό τους τα μαυσωλεία αποτελούν ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία που έχουμε σε πανελλαδικό επίπεδο, με ιδιαίτερα γλυπτά, τα οποία δυστυχώς τείνουν να καταρρεύσουν όλα. Κάπως πρέπει να γίνει μία αρχή. Η καθαριότητα γίνεται με ευθύνη του Δήμου αλλά ως εκεί. Πρέπει να ενεργοποιηθούμε” υπογράμμισε ο ίδιος, λέγοντας πως, έως σήμερα, καθ΄ όλη τη διάρκεια των τελευταίων ετών, οποιαδήποτε ενέργεια γινόταν “προσέκρουε σε θέματα και απαιτήσεις του Υπ. Πολιτισμού”.

“Αυτός ο χώρος θα μπορούσε να είναι επισκέψιμος” δήλωσε παρακάτω, θέτοντας επί τάπητος το ζήτημα του διαχωρισμού του εν λόγω τμήματος πλησίον του δημοτικού Κοιμητηρίου, από τον χώρο που χρησιμοποιείται σήμερα ως νεκροταφείο, προκειμένου να υλοποιηθεί ένα συνολικό έργο ανάδειξης αυτών των ταφικών μνημείων. “Για να κάνουμε οποιαδήποτε αποκατάσταση πρέπει πρώτα να αποχαρακτηρισθεί ο χώρος και να αποφασίσουμε αν είναι ενεργό ή ανενεργό ως νεκροταφείο” τόνισε χαρακτηριστικά, γνωστοποιώντας πως, σήμερα ελάχιστος αριθμός τάφων, χρησιμοποιείται από την πλευρά κληρονόμων τους για την ταφή κάποιου οικογενειακού προσώπου.

“Όταν είναι ενεργός ο χώρος, μπορεί κάποιος να προχωρήσει σε ταφή. Δεν μπορούμε να προχωρούμε σε αποσπασματικές εργασίες. Τί θα κάνουμε; Θα φτιάχνουμε δύο και τα υπόλοιπα μνημεία;” σχολίασε ο ίδιος, τονίζοντας μάλιστα πως, η αρμόδια Επιτροπή θα πρέπει να αναζητήσει απόγονους και κληρονόμους για να διευθετήσει παρόμοια ζητήματα.

Προτού ολοκληρώσει την αναφορά του, ο κ. Σαγκινέτος θίγοντας και το σοβαρό θέμα της αναζήτησης χρηματοδότησης, τόνισε πως, οι ίδιοι οι κληρονόμοι που προέρχονται από εύπορες οικογένειες, δεν θα ήταν απίθανο να ευαισθητοποιηθούν στην κατεύθυνση των χορηγιών.

Όπως δήλωσε, είτε ο συγκεκριμένος χώρος, “πρέπει να ενταχθεί σε κάποιο πρόγραμμα μέσω του οποίου να προχωρήσει μία διαδικασία συντήρησης και ανάδειξης”, είτε θα ήταν εφικτό, “να γίνει μία καταγραφή των επώνυμων οικογενειών στις οποίες ανήκουν τα ταφικά μνημεία, να ψάξουμε αν υπάρχουν για κάθε περίπτωση κληρονόμοι ή απόγονοι στους οποίους και θα σταλεί επιστολή με την οποία να προσεγγίζουμε το θέμα. Θα μπορούσαν να προκύψουν ακόμη και δωρεές ή χορηγίες”. Εμμένοντας πάντως, στη θέση πως, κι εκ μέρους της Δημοτικής Αρχής πρέπει να υπάρξει αυξημένη ενεργοποίηση, τόνισε καταλήγοντας πως, “δεν βλέπω να υπάρχει άλλη λύση”.