Χριστουγεννιάτικα έθιμα και παραδόσεις.

  • Παρασκευή, 12 Δεκεμβρίου, 2014 - 06:10
  • /   Συντάκτης: Μαίρη Ρώτα

Όλα τα σπίτια στη χώρα μας αυτές τις μέρες στολίζονται, φωτίζονται για να υποδεχθούν τη μεγαλύτερη γιορτή του χρόνου, τη γιορτή της χαράς και της αγάπης, την Άγια Νύχτα των Χριστουγέννων. Τα έθιμα και οι παραδόσεις σ’ όλες τις περιοχές της Ελλάδας είναι τόσα πολλά και ωραία και φυσικά αναδεικνύουν τον πλούτο των συναισθημάτων μας και τον σεβασμό στις Άγιες μέρες.

Χριστουγεννιάτικο δέντρο ή… καραβάκι;

Ο στολισμός του χριστουγεννιάτικου έλατου έγινε στην Ελλάδα το 1833 στα βασιλικά ανάκτορα με βασιλέα τον Όθωνα. Πολλοί ισχυρίζονται ότι ο στολισμός του πρώτου δέντρου έγινε το 1000 μ.Χ. από έναν ιεραπόστολο Γερμανό που προσπαθούσε να κηρύξει τον Χριστιανισμό σε διάφορες χώρες τις ημέρες των Χριστουγέννων. Στην Ελλάδα εκείνη την εποχή σε μερικές περιοχές και κυρίως στα νησιά με τη θάλασσα πλάι τους συνηθιζόταν να στολίζεται καραβάκι. Ωστόσο ο στολισμός του Χριστουγεννιάτικου δένδρου δεν ήταν άγνωστος στα ελληνικά έθιμα. Ήταν πολλές οι πόλεις και τα χωριά που στόλιζαν δένδρο που το ονόμαζαν Χριστόδενδρο. Άλλοτε στόλιζαν κλαδιά δένδρων από ελιά ή αχλαδιά ή άλλα οποροφόρα κι άλλοτε κλωνάρια κέδρου. Όπως έχουν γράψει οι παλαιοί έλληνες λαογράφοι, πολλές φορές οι Έλληνες έκοβαν ξερά κλαδιά και τα στόλιζαν με μικρούς χρυσούς ή ασημένιους καρπούς, παρακαλώντας να έχουν καλές σοδειές τη χρονιά που θαρχόταν.

Το ραβδί του Αη - Βασίλη. Αξίζει να μάθουμε αν είναι ή δεν είναι ελληνικό έθιμο το Χριστουγεννιάτικο δένδρο. Ήρθε ή δεν ήρθε από τα βόρεια της Ευρώπης; Από πού ξεκίνησε αυτή η συνήθεια; Ποια είναι η καταγωγή αυτού του εθίμου; Σύμφωνα με τα κείμενα Ελλήνων λαογράφων και ιστορικών, η συνήθεια αυτή ξεκίνησε από τα κάλαντα του Αγ. Βασιλείου και το Χριστουγεννιάτικο δένδρο ξεκίνησε από το… ραβδί του Αη - Βασίλη. Ο Αη - Βασίλης που μας έρχεται από την Καισαρεία, σαν γνήσιος οδοιπόρος, φέρνει μαζί και το ραβδί του, σύμβολο της μακρινής οδοιπορίας του. Όταν όμως ακουμπάει πάνω στο ραβδί του για να μας χαιρετήσει ή … «για να μας πει την Άλφα - Βήτα, αμέσως θαύμα σπουδαίο και απροσδόκητο συμβαίνει. Το κατάξερο ραβδί πετάει χλωρά κλωνάρια και φύλλα…». Τα κάλαντα που ψάλλονται στα νησιά μας και ξεκίνησαν από την Πάρο:

«Βασίλη απόθεν έρχεσαι κι απόθε κατεβαίνεις;

Από της μάνας μου έρχομαι και στο σχολειό μου πάω

Κάτσε να φας, κάτσε να πιείς, κάτσε να τραγουδήσεις για να μας καλοκαρδίσεις.

Μα εγώ γράμματα μάθαινα, τραγούδια δεν ηξεύρω

Μα σαν ήξευρεις γράμματα πες μας την Άλφα - Βήτα. Να ‘χεις το Θεό βοήθεια.

Πα στο ραβδί του ακούμπησε, μα δεν μας ετραγούδησε, να πει την Άλφα - Βήτα ωσάν Άγιος που ήταν.

Μα το ραβδί ήτανε ξερό, χλωρά βλαστάρια επέτα, ροδοκόκκινη βιολέτα.

Κι απάνω στα βλαστάρια του και στα περικλωνάρια του πέρδικες κελαηδούσαν.

Δεν ήταν μόνο πέρδικες αλλά και τρυγονάκια μάτια μου γλυκά ματάκια…»

Το ξερό ραβδί του Αη - Βασίλη, που μόλις ο Άγιος θα μας ειπεί για τη γέννηση του Κυρίου, (όπως λένε οι παρακάτω στίχοι), ξαφνικά βλασταίνει και χλωρούς πετάει βλαστούς, ακριβώς τη στιγμή που πρόκειται ν’ ακουστεί το χαρμόσυνο νέο για τη γέννηση του Κυρίου.

Υπάρχει, όμως και άλλος ένας τύπος καλάντων, όπου το θαυματουργό νέο δένδρο βλασταίνει ολόκληρο, όχι από το ραβδί που ακούμπησε ο Άγιος Βασίλης, αλλά από τον τόπο όπου στάθηκε ο ίδιος ο Χριστός! Είναι το χρυσό ή το χρυσοστολισμένο δέντρο που συμβολίζει τον ίδιο τον Κύριο:

«Κι εκεί που στάθηκε ο Χριστός, χρυσό δένδρο φυτρώθη,

κι εκεί που παραστάθηκε χρυσό κυπαρισσάκι.

Στη μέση είχε το σταυρό, στην άκρη το Βαγγέλιο

και στα παρακλωνάρια του Άγγελοι, Αρχάγγελοι

και κάτω στη ριζούλα του μια κρυσταλλένια βρύση,

να κατεβαίνει η πέρδικα, να βρέχει τα φτερά της

να ραίνει τον αφέντη μας τον πολυχρονεμένο.»

Νομίζω ότι αυτοί οι στίχοι δείχνουν ολοφάνερα ότι η ιδέα του Χριστουγεννιάτικου δέντρου δεν είναι ξένη στην Ελλάδα. Αν φτιάξουμε ένα Χριστουγεννιάτικο δέντρο, ιδίως από κυπαρίσσι και αν μάλιστα είναι στολισμένο γύρω στα κλωνάρια του με χρυσά στολίδια, μ’ ένα αστέρι στην κορυφή και με όμορφα αγγελούδια πουλιά και φώτα χρωματιστά, τότε θα έχουμε ένα αληθινό δέντρο που θα είναι πιστή αναπαράσταση από τα Ελληνικά κάλαντα και είναι μια συνέχεια της Χριστιανικής παράδοσης.

Το καράβι. «Το καράβι σ’ όλα τα νησιά της χώρας μας και σε πολλές παραθαλάσσιες περιοχές είναι τόσο αγαπητό. Το καράβι και η θάλασσα ενώνουν λαούς, διακινούν και μεταδίδουν ιδέες και πολιτισμούς. Είναι όμως δυνατόν το καράβι να γίνει Χριστουγεννιάτικο σύμβολο και να στολίσει τα σπίτια στις ορεινές πόλεις και τα χωριά όταν πολλοί κάτοικοι (στο παρελθόν βέβαια) δεν γνώριζαν τη θάλασσα και φυσικά και το καράβι». Αυτές είναι οι θέσεις και οι απόψεις του Κων/νου Ρωμαίου, ιστορικού λαογράφου, που στα βιβλία του μας παρουσίασε τις εορταστικές δραστηριότητες όλης της χώρας. Ερευνώντας το παρελθόν ανεκάλυψε ότι… «Το Χριστουγεννιάτικο δένδρο ξεκίνησε από τη Βυζαντινή Ελλάδα και ίσως αυτό το έθιμο χάθηκε όταν η χώρα κατακτήθηκε από τους Τούρκους. Μετά την απελευθέρωση το δένδρο ξαναγύρισε στη χώρα μας…»

Το Χριστουγεννιάτικο δένδρο συμβολίζει την καινούργια ζωή, την ελπίδα και την παρηγοριά μέσα στην παγωνιά του χειμώνα.

Το καράβι είναι το σύμβολο της δραστηριότητας, της ενέργειας και του πολιτισμού των Ελλήνων της θάλασσας. Ο Αη - Νικόλας νάναι πάντα κοντά στους ναυτικούς μας. Καράβι και Θάλασσα είναι τα σύμβολα του νησιού μας.