Η πτώση της “ΒΑΣΙΛΕΥΟΥΣΑΣ”

Κάθε φορά που ξημέρωνε 29 του Μάη στα παλαιότερα χρόνια, πολλοί Έλληνες και ιδιαίτερα καθηγητές έφερναν στη θύμησή τους την θλιβερή επέτειο, την αποφράδα ημέρα, που έπεσε η “Βασιλεύουσα”. Μ' έναν ιδιαίτερο τρόπο φρόντιζαν να ενημερώνουν και να θυμίζουν στους μαθητές τους την πτώση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, που είχε ακμάσει και είχε μεγαλουργήσει χίλια ολόκληρα χρόνια! Είχε δημιουργήσει μια εποχή δόξας και μεγαλείου για την Ρωμιοσύνη και για τον κόσμο ολόκληρο.

Ήταν 11 Μαΐου του 330 όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος ίδρυσε την Κωνσταντινούπολη και την έκανε δεύτερη πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Εξ αιτίας της γεωγραφικής θέσης της, στο σημείο ακριβώς όπου η Ευρώπη συναντιέται με την Ασία, η Κωνσταντινούπολη ήταν το φυσικό κέντρο γύρω από το οποίο μπορούσε να συσπειρωθεί ο ανατολικός κόσμος. Εξάλλου, χάρη στην “ελληνική σφραγίδα” που τη σημάδευε, η νέα πρωτεύουσα, “η Νέα Ρώμη” συμβόλιζε τις νέες βλέψεις και τα χαρακτηριστικά ενός ανατολικού πολιτισμένου κόσμου. Επί χίλια ολόκληρα χρόνια η αυτοκρατορία του Βυζαντίου* έζησε ένδοξα! Είχε μεγάλους αυτοκράτορες, επιφανείς πολιτικούς άνδρες, νικηφόρους στρατηγούς που κυβερνούσαν και διαχειρίζονταν σωστά όλες τις υποθέσεις, δημιουργώντας μια σωστή και άριστη αυτοκρατορία. Σύμφωνα με τα γραπτά κείμενα ενός χρονογράφου της εποχής: “... η αυτοκρατορία, η γριά αυτή γυναίκα, φαίνεται σαν μια νέα κοπέλα στολισμένη με χρυσάφι και πολύτιμες πέτρες”. Υπήρξε το κέντρο ενός θαυμαστού πολιτισμού, του πιο εκλεπτυσμένου, του πιο κομψού που γνώρισε η εποχή εκείνη, που ήταν και ο μεσαίωνας. Σπουδαίες μορφές αυτοκρατόρων άφησαν ορόσημα στην ιστορία του Βυζαντίου. Ο Ιουστινιανός ήταν μια ισχυρή μορφή και μεταξύ άλλων θέλησε να στολίσει την Πόλη με το μεγαλόπρεπο δημιούργημα της Αγίας Σοφίας. Άλλοι αξιόλογοι ηγεμόνες ήσαν: Ο Βασίλειος Α', Νικηφόρος Φωκάς, οι Κομνηνοί, οι Παλαιολόγοι κ.α

Αυτός ο θαυμαστός πολιτισμός που δημιουργήθηκε για μια χιλιετία, κατέρρευσε οριστικά το 1453 από τους Οθωμανούς.

29 Μαΐου 1453

Από τον Απρίλιο του 1453 ο Πορθητής Μωάμεθ Β' βρισκόταν προ των πυλών της Βασιλεύουσας με τακτικό στρατό και μισθοφόρους. Πολιορκούσε στενά την Κωνσταντινούπολη επί 52 ημέρες. Ο στρατός ήταν περίπου 300.000 άνδρες και 300 πλοία από τη θάλασσα. Στις δύσκολες και τραγικές αυτές μέρες της Πόλης, ο ανδρείος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος τριγυρνούσε ακούραστος κοντά στους υπερασπιστές της Πόλης και τους εμψύχωνε στην ηρωική τους άμυνα. Και καθώς αισθανόταν ότι πλησίαζε το τέλος, ζήτησε από τον Κλήρο, τις γυναίκες, τα παιδιά και τους γέροντες να πάρουν στα χέρια τους τα εικονίσματα, να τα μεταφέρουν στα τείχη της Πόλης και με θερμές προσευχές στον Θεό και στην Παναγία να ζητήσουν έντιμο και χριστιανικό τέλος. Και η τελευταία προσευχή των Χριστιανών: “Κύριε ελέησον τας ψυχάς ημών”

Από τις 27 Μαΐου, ημέρα Κυριακή, κατάμεστος ήταν ο Ναός της Αγίας Σοφίας και από ιερείς και από πιστούς να προσεύχονται δακρυσμένοι, περιμένοντας από ώρα σε ώρα τον... θάνατο από το μαχαίρι του πολιορκητή. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος, μέσα στο Ναό γονατίζει στην εικόνα της Παναγίας και του Χριστού και γεμάτος κατάνυξη παρακαλεί τον λαό να τον συγχωρήσει. Με ευλάβεια δέχεται την Θεία Κοινωνία. Και το παράδειγμά του ακολούθησε όλος ο λαός.... Ακολούθησαν συγκλονιστικές στιγμές, εκείνη την τελευταία Κυριακή. Οι γυναίκες αποχωρίζονται τους άνδρες τους και τα παιδιά τους που φεύγουν με στόχο να βοηθήσουν την σωτηρία της Πόλης.

Η Άλωση της Πόλης

Ήταν η μοιραία αυγή της 29ης Μαΐου του 1453, ημέρα Τρίτη, όταν αλώθηκε η Πόλη από τον πολιορκητή τον Μωάμεθ Β'. Ίσως κάποια προδοτική πόρτα, η Κερκόπορτα βοήθησε την εισβολή των βαρβάρων και την πτώση της Βασιλεύουσας. Προσπάθησαν, αγωνίστηκαν, πολέμησαν όλοι οι άνδρες της Πόλης με όλη τους τη δύναμη. Έφιππος ως την τελευταία στιγμή έτρεχε ανάμεσα στους Χριστιανούς υπερασπιστές ο τελευταίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, προσπαθώντας να δώσει κουράγιο φωνάζοντας:

- Αδέλφια μου σταθήτε αντρειωμένοι! Αλλά το τέλος είχε φθάσει. Τρόμος, φρίκη και θάνατος ακολούθησαν την πτώση της Πόλης. Λεηλασίες, σφαγές και καταστροφή ερήμωσαν την πρωτεύουσα της ένδοξης αυτοκρατορίας. Ο τελευταίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος έπεσε σαν ήρωας, με το σπαθί στο χέρι, στις επάλξεις της πολιορκημένης πρωτεύουσας. Στο τέλος της Πόλης έκλαψε η Ρωμιοσύνη με λαϊκούς θρήνους που δείχνουν τον μεγάλο πόνο. Το τραγούδι της Αγιας Σοφιάς είναι ένας λαϊκός θρήνος, με στίχους γεμάτους λατρευτικό μεγαλείο:

“Σημαίνει ο Θιός, σημαίνει η γη, σημαίνουν τα επουράνια,

σημαίνει κι η Αγιά Σοφιά, το μέγα μοναστήρι,

με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες,

κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και διάκος...

φωνή τους ήρθ' εξ ουρανού και απ' αγγέλου στόμα:

“Πάψετε το Χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τ' άγια,

γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψη....”

Αυτοί οι λαϊκοί θρήνοι, το τραγούδι της Αγιάς Σοφιάς συνεχίζεται με στίχους που αναφέρονται στην εικόνα της Παναγίας, που παρουσιάζεται σαν ιερός εκπρόσωπος του λαού. Η Παναγία είναι η Δέσποινα, “Η Κυρία των Αγγέλων” και η εικόνα... αρχίζει να δακρύζει και να κλαίει. Κι έτσι τελειώνουν οι στίχοι:

“Η Δέσποινα ταράζεται και κλαίει και δακρύζει.

Σώπασε, κυρά Δέσποινα, μην κλαίεις, μη δακρύζεις

πάλι με χρόνους, με καιρούς, πάλι δικά σου είναι”

*Βυζάντιον: Η πόλις ιδρύθηκε αρχικά από τον Βύζαντα. Ήταν αρχηγός των Μεγαρέων και λόγω της πολύ καλής θέσης στον Βόσπορο δημιούργησαν την αποικία τους το 657 π.Χ. Το 324 μ.Χ. στην ίδια θέση ιδρύθηκε η Νέα Ρώμη από τον βασιλέα Κωνσταντίνο και ονόμασαν την πρωτεύουσα Κωνσταντινούπολη. Όλη η περιοχή πήρε το όνομα Βυζαντινή Αυτοκρατορία.