Τα καλλυντικά της Κυκλαδίτισσας. Από την προϊστορία ως σήμερα.

Όπως αναφέρουν τα ιστορικά κείμενα, τα πρώτα καλλυντικά παρασκευάστηκαν από τη θεά Αφροδίτη. Η θεά της ομορφιάς, του έρωτα και της γονιμότητας τα διέδωσε στον κόσμο με τη βοήθεια της Ωραίας Ελένης. Ειδικότερα για το Αιγαίο πέλαγος, αρχαιολογικά ευρήματα από οικισμούς και πόλεις μας δίνουν σημαντικές πληροφορίες για την παρασκευή και χρήση καλλυντικών. Ο καλλωπισμός της γυναικείας μορφής ήταν κάτι σημαντικό στην αρχαιότητα και έγινε γνωστός από ευρήματα ανασκαφών στις Κυκλάδες.

Αμοργός 4000 π.Χ.: Από ανασκαφές που έγιναν στο νησί, βρέθηκαν ειδώλια και αντικείμενα τα οποία μαρτυρούν πως οι γυναίκες της εποχής είχαν καλλυντικά για την περιποίηση της επιδερμίδας τους και ένα ιδιαίτερο μακιγιάζ που εφάρμοζαν στο πρόσωπο, το σώμα και τα γεννητικά τους όργανα. Παρασκευάσματα με φυτικές ή ορυκτές χρωστικές χρησιμοποιούσαν γι' αυτό το σκοπό.

Κρήτη 2100 – 1200 π.Χ.: Στην ακμή του Μινωικού πολιτισμού και κατά τους χρόνους της ευμάρειας του νησιού, ευρήματα των αρχαιολόγων δηλώνουν τη χρήση του ελαιολάδου για καλλωπιστικούς σκοπούς. Εφαρμόζεται στο πρόσωπο, το σώμα και τα μαλλιά. Από τις πολύ ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες μπορεί κανείς να διαπιστώσει πως οι επιφανείς γυναίκες της εποχής, μακιγιάρουν έντονα τα μάτια και τα φρύδια, έχουν λευκό πρόσωπο και κόκκινα χείλη.

Δήλος 2000 π.Χ: Είναι το νησί όπου γεννήθηκαν οι δύο θεοί της Μυθολογίας, ο Απόλλων ο θεός του φωτός και η αδελφή του η Άρτεμις, η σεληνιακή θεά, που ήταν πάντα οπλισμένη με τόξο και φαρέτρα με στόχο και σκοπό να διαφυλάττει τα νεαρά κορίτσια. Στη Δήλο το 2000 π.Χ. ζούσαν μερικές χιλιάδες μόνιμου πληθυσμού και υπήρχε μια οικονομική ακμή. Οι γυναίκες της εποχής είχαν ιδιαίτερα ασχοληθεί με τον καλλωπισμό τους. Έχουν ανακαλυφθεί ψιμύθια* και εργαλεία από χαλκό που τα χρησιμοποιούσαν για την περιποίησή τους, αλλά και πήλινα μικρά δοχεία που περιείχαν κρέμες.

Κίμωλος: Η κιμωλία της, θρυμματισμένη μαζί με άλλες προσμίξεις, είναι μια απλή και όχι σταθερή πούδρα που χρησιμοποιούσαν, αλλά και χρησιμοποιούν οι λιγότερο οικονομικά εύρωστες γυναίκες για να λευκάνουν τα πρόσωπά τους, σημάδι αριστοκρατικής τάξης.

Σαντορίνη 2500 π.Χ.: Κατά τον καθηγητή κ. Χρίστο Ντούμα και διευθυντή των ανασκαφών του Ακρωτηρίου, στη Σαντορίνη ανακαλύφθηκε το ... πρώτο ρουζ! Ανίχνευσε χρωστικές από μόλυβδο που όπως είπε: “... αν και τοξικός ήταν τόσο δημοφιλής για την παρασκευή καλλυντικών, εδώ και χιλιάδες χρόνια... Οι χρωστικές του μολύβδου είναι πολύ εύκολο να τριφτούν και να χρησιμοποιηθούν...”. Και ο Γάλλος φυσικός που μελέτησε τον μόλυβδο είπε: “Δίνει λευκό, μαύρο και κόκκινο εξαιρετικού χρώματος υλικό που έχει την ικανότητα να καλύπτει και να ομορφαίνει το δέρμα. Σε τοιχογραφίες της Σαντορίνης παρουσιάζονται τα κόκκινα χείλη της προϊστορικής Κυκλαδίτισσας και το κοκκινάδι στα μάγουλα. Ισχυρή ένδειξη ότι οι γυναίκες της εποχής αγαπούσαν το μακιγιάζ.

Τα καλλυντικά της αρχαίας εποχής

Υπήρχαν προϊόντα για να περιποιούνται οι γυναίκες το πρόσωπο, το σώμα και τα μαλλιά. Και πολλά τα προϊόντα της φύσης για... μακιγιάζ. Για το πρόσωπο και το σώμα χρησιμοποιούσαν ελαιόλαδο για καθαρισμό και περιποίηση και το μέλι για ενυδάτωση. Έφτιαχναν και διάφορες κρέμες που τις παρασκεύαζαν από λάδι, μικρά κλωνάρια θυμαριού για επάλειψη στο λαιμό κ.α.

Έφτιαχναν αρώματα από άνθη κρίνων, ρόδων, γιασεμιού ή από κλώνους φασκόμηλου και θυμαριού τα οποία εμβαπτίζονταν σε λινέλαιο ή αμυγδαλέλαιο. Βέβαια ο στόχος των γυναικών ήταν να γίνουν όσο ωραιότερες μπορούσαν ώστε να προκαλέσουν το ενδιαφέρον των ανδρών.

Ο Γάλλος καθηγητής Φιλίπ Βολτέρ, φυσικός του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας και ειδικός στην ανάλυση των αρχαίων φυσικών χρωμάτων είχε γράψει: “Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι, αλλά και οι Αιγύπτιοι παλαιότερα, γνώριζαν όλα τα φυσικά προϊόντα που χρησιμοποιούσαν οι γυναίκες ώστε να παρασκευάσουν τα καλλυντικά τους”.

Στην Αίγυπτο, πριν από τους Έλληνες, είχαν κατορθώσει με φυσικά προϊόντα να παρασκευάσουν αρώματα τα οποία οι γυναίκες τα έβαζαν πάνω στο σώμα τους σε ιερές τελετές για λατρευτικούς σκοπούς. Η παρασκευή αρωμάτων καλυπτόταν από ένα πέπλο μυστηρίου και από γραπτές μαρτυρίες, που έχουν οι αρχαιολόγοι, οι γυναίκες που γνώριζαν την τέχνη της αρωματοθεραπείας χαρακτηρίζονταν μάγισσες. Στη μυθολογία αναφέρεται ότι τα αρώματα παρασκεύαζαν η Μήδεια που ήταν μάγισσα και σύζυγος του Αιγέα, η Κίρκη, η μαγική σεληνιακή θεότητα και η ωραία Ελένη που έλαμπε από ομορφιά. Αρχικά ήταν σύζυγος του Μενέλαου στη Σπάρτη και αργότερα την απήγαγε ο Πάρις και έζησε μαζί του στην Τροία.

Μακιγιάζ (κάλυψη του προσώπου με χρώμα)

Στην Αρχαία Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες, τόνιζαν ιδιαίτερα το χρώμα στο πρόσωπο. Μεγάλη φροντίδα, όμως, έδιναν στο μαύρο χρώμα με έντονες γραμμές στα μάτια και στα φρύδια, ακόμη και στους άνδρες. Για να γίνει αυτό το μαύρο χρώμα, (φαίνεται έντονα στις δύο φωτογραφίες) χρησιμοποιούσαν ένα κομμάτι από ξυλάνθρακα ή παρασκευαζόταν πάστα από αιθάλη** ή στάχτη. Τα χείλη και τα μάγουλα βάφονταν με χυμό από παντζάρι ή μούρα. Χρησιμοποιούσαν, ακόμη, και ρίζα μολόχας που έδινε μια ρόδινη απόχρωση. Οι κομψές κυρίες χτένιζαν και στόλιζαν τα μακριά μαλλιά τους με χτένια και φουρκέτες. Οι αρχαιολόγοι έχουν βρει πολλά τέτοιου τύπου κτερίσματα*** σε ανασκαφές. Έβαζαν το άρωμά τους και ολοκλήρωναν την εμφάνισή τους με καλόγουστους χιτώνες και περίτεχνα κοσμήματα.

Απ' ότι διαβάζω, κατασκευάζονται σήμερα καλλυντικά από μέλι, αλόη, ελαιόλαδο, δενδρολίβανο και άλλα προϊόντα της Κυκλαδικής φύσης.

* Ψιμύθια: μόλυβδος σε λευκό χρώμα που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι για να λευκαίνουν την επιδερμίδα τους.

** Αιθάλη: καπνιά

*** Κτερίσματα: ευρήματα σε αρχαίους τάφους.