Γνωριμία με τη Σύρο (4)

Πατρίδα και γένος του Φερεκύδη, όπως αναφέρει ο Στράβων, (που θεωρήθηκε ένας από τους μεγαλύτερους ιστορικούς και φιλοσόφους της αρχαιότητας): “Σύρος δ' εστί εξ' ης Φερεκύδης ο Βάβυος ην....” Η Σύρος είναι από όπου ήταν ο Φερεκύδης ο γιος του Βάβυος. Νεότερος εκείνου είναι ο Αθηναίος. Αυτήν φαίνεται να μνημονεύει ο ποιητής, Συρίη αποκαλώντας την....

“Νήσος τη Συρίη κικλήσεται, ει που ακούεις.

Ορτυγίης καθύπερθεν, όθι τροπαί ηελίοιο.” Οδύσσεια Ο 403

Ερμηνεία: Συρίη λεν ένα νησί, αν έτυχε ν' ακούσεις, στην Ορτυγία πιο ψηλά, στο γύρισμα του ήλιου.... και ο Διογένης Λαέρτιος, ο σημαντικός ιστορικός, γράφει για τον “ξακουστό Φερεκύδη που γέννησε κάποτε η Σύρος, είναι ένα από τα νησιά των Κυκλάδων κοντά στη Δήλο”.

Η χρονολογία γεννήσεως του Φερεκύδη είναι, σχεδόν άγνωστη. Και οι περισσότεροι φιλόσοφοι και ιστορικοί γράφουν ότι: “η γέννησις αυτού κυμαίνεται μεταξύ των ετών 639 – 530 π.Χ.

Όσον αφορά τις σπουδές και τη μόρφωση του Φερεκύδη πολλοί ιστορικοί γράφουν ότι είχε διδαχθεί και είχε ακούσει σπουδαία μαθήματα ίσως από τον διδάσκαλό του Θαλή και από τον Πιττακό. Παράλληλα αναφέρουν ότι ιδιαίτερα είχε ασκηθεί και είχε αποκτήσει μεγάλη γνώση, αφού απόκτησε τα απόκρυφα βιβλία των Φοινίκων. Πολλά είναι τα κείμενα, από την αρχαιότητα, που καλύπτουν τη ζωή του, τη δράση του, τη γνώση και μόρφωσή του και ιδιαίτερα την διδασκαλία και τον διαφωτισμό που προσέφερε. Οπωσδήποτε ο Φερεκύδης εθεωρήθη ο μέγας διδάσκαλος του Πυθαγόρα ο οποίος με τις γνώσεις που απέκτησε δημιούργησε την Πυθαγόρειον Σχολή. Και πάντα αναφερόταν στον σπουδαίο του δάσκαλο που τον θεωρούσε τον ... “πρώτο σοφό”. Και όπως αναφέρουν ο Θαλής και ο Διογένης, ο Φερεκύδης ήταν ο πρώτος πεζογράφος, αλλά και θεολόγος. Έγραψε πολλά και σπουδαία κείμενα για τη φύση και για τους θεούς. Τα ταξίδια του ήταν πολλά, όχι μόνο στην Ελλάδα, όπως στην Ολυμπία, στη Μεσσήνη, στη Σάμο, στους Δελφούς, στη Δήλο κ.α. αλλά και στην Ιωνία, στην Αίγυπτο....

“Το Ηλιοτρόπιον εν Σύρα”

Εκτός από την θεολογική και φιλοσοφική του συγγραφή, ο Φερεκύδης ασζολήθηκε και με την αστρονομία, τη φυσική ιστορία κ.α. Μια από τις σπουδαιότερες δραστηριότητές του ήταν: “... το ηλιοτρόπιον εν Σύρω τη νήσω”. Το ηλιοτρόπιον αυτό του Συριανού φιλοσόφου ήταν έργο μαθηματικών γνώσεων και ιδιαίτερα αστρονομικών παρατηρήσεων. Και ήταν το πρώτο στην Ελλάδα όργανο της ηλιακής σκιάς. Πολύ αργότερα ιδρύθηκαν στην Ελλάδα αυτού του είδους ηλιακά όργανα.

Σπήλαιον: Υπάρχει ένα σπήλαιο σε μια ορεινή και δύσβατη τοποθεσία, μεταξύ των λόφων Αμυγδαλού προς το βόριο μέρος και Ρεικωπού προς το νότιο. Και βέβαια μέχρι σήμερα είναι γνωστό στους ανθρώπους του νησιού ως η σπηλιά του Φερεκύδη όπου στην είσοδο υπήρχε, (άραγε υπάρχει ακόμη;) πηγή νερού. Αριστερά από την είσοδο της σπηλιάς βρέθηκαν ίχνη γραμμάτων, μικρές επιγραφές. Αναφέρεται στα κείμενα των ιστορικών ότι ένας σεισμός στο τέλος του 18ου αιώνα κατέστρεψε λίγο την είσοδο της σπηλιάς και είναι μικρότερη τη σημερινή εποχή.

Ο Τ. Αμπελάς στην ιστορία της Σύρου αναφέρει ότι η κατοικία του φιλοσόφου δεν ήταν στη θέση του Ρεικωπού, αλλά βρισκόταν στο λόγο Πατέλλι, εκεί στην Αγία Άννα. Και όπως αναφέρει ο Κ. Στέφανος, ίσως κατοικούσε και εκεί γιατί ήταν πολύ ωραία θέση με θαυμάσια θέα.

Ένας από τους Επτά Σοφούς

Σοφοί άνδρες στην Ελλάδα θεωρούνταν: Θαλής, Σόλων, Περίανδρος, Κλεόβουλος, Χείλων, Βίας, Πιττακός και φυσικά ο Φερεκύδης ο Σύριος, ο σπουδαιότερος φιλόσοφος αλλά και δάσκαλος άριστος! Συχνά δίδασκε στη Δήλο προσφέροντας γνώση και σοφία στους μαθητές του.

Ο θάνατος: Ο Φερεκύδης τελείωσε τη ζωή του με τον πιο επώδυνο τρόπο, αφού ολόκληρο το σώμα του φαγώθηκε από τις ψείρες. Και αφού παραμορφώθηκε, απομακρύνθηκε από τους φίλους και μαθητές του. Και όταν κάποιος τον ρωτούσε πως πάει, δεν άνοιγε την πόρτα αλλά περνούσε από την τρύπα το δάχτυλο που είχε απογυμνωθεί από τη σάρκα. Σ' αυτή την κατάσταση ήταν ολόκληρο το σώμα του. Και αφού αρρώστησε στη Δήλο έτρεξε ο μαθητής του Πυθαγόρας από τη Σάμο να τον βοηθήσει, να τον νοσηλέψει... αλλά ο Φερεκύδης πέθανε στη Δήλο και ο Πυθαγόρας εκεί φρόντισε να ταφεί ο σοφός δάσκαλός του. Σύμφωνα με τις γραφές ο Φερεκύδης ο Σύριος έζησε 85 χρόνια.

...Φίνα στην Αληθινή

Με αυτόν τον τίτλο η καλή φίλη Φρειδερίκη υποδέχθηκε και τη φετινή χρονιά φίλους και γνωστούς σε μια ωραία συνάντηση για να χαρούν μια Αυγουστιάτικη βραδιά στην Αληθινή. Καλωσορίζοντας τους επισκέπτες είπε δύο λόγια για τον τόπο που βρέθηκαν: “Η Αληθινή είναι ο αρχαιότερος οικισμός του νησιού μας με ιδιαίτερα πλούσια πολιτιστική κληρονομιά. Η ιστορία της ξεκινά χιλιάδες χρόνια πριν, τότε που ο φιλόσοφος Φερεκύδης είχε εδώ την χειμερινή σπηλιά του, από την οποία μετρούσε τις τροπές του Ήλιου και εφηύρε το ηλιοτρόπιο. Σύμφωνα με τους ιστορικούς η Αληθινή οφείλει την ονομασία της στο νερό του πηγαδιού της που ο φιλόσοφος Φερεκύδης έπινε πριν τις προβλέψεις μελλοντικών και σημαντικών γεγονότων, όπως η άλωση της Συβάρεως από τον Κρότωνα, η βύθιση πλοίου στ' ανοιχτά της Δήλου και ο σεισμός που κατέστρεψε το Μεταπόντιο της Καλαβρίας.

Η Αληθινή είναι ένας μικρός οικισμός της Σύρου σε μεγάλο υψόμετρο για τα μεγέθη του νησιού, γεγονός που την καθιστά ιδανικό προορισμό για όσους αναζητούν την απόλαυση του τοπίου και τις φυσικές ομορφιές της εποχής. Οι πίνακες ζωγραφικής που αποτυπώνονται στα μάτια του επισκέπτη είναι πλημμυρισμένοι από μοναδικές εικόνες μιας κατακόκκινης ανατολής πάνω στα γαλαζοπράσινα νερά του Αιγαίου, αλλά και του Αυγουστιάτικου φεγγαριού με τη μοναδική ματωμένη πανσέληνο που σκορπίζει παντού τον ερωτισμός της κάνοντας τη νύχτα – μέρα... Την Αληθινή κοσμούν τα λιτά ταπεινά εξωκλήσια της Αγίας Άννας, του Σταυρού, του Αη Γιάννη και του Αη Γιώργη, κοσμήματα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Λίγο πιο ψηλά βρίσκεται ο ναός της Αγίας Παρασκευής που χτίστηκε το 1600 σε βυζαντινό ρυθμό με τρούλο και ανήκε στον πυρπολητή Πιπίνο, ο οποίος το 1884 τον δώρισε στον Αρχιεπίσκοπο Σύρου Μεθόδιο. Κάτω από το Ναό υπάρχει το ναϊδριο των Αγίων Πάντων όπου φυλάσσονται τα οστά των θυμάτων του συριανού πλοίου “Ευνομία” που κάηκε το 1876...”

Πηγή κειμένων: Ανδρέας Φραγκίδης “Ιστορία της νήσου Σύρου”

Ευάγγελος Ρούσσος “Φερεκύδης ο Σύριος”

Φρειδερίκη Δαλεζίου “Ομιλία... Φίνα στην Αληθινή”