Σινεπιλογές

«Ο παραμυθάς του Χόλιγουντ»: Μια προσέγγιση στην φιλμογραφία του Στίβεν Σπίλμπεργκ (Β΄Μέρος)

Όταν θέλουμε να βυθιστούμε στο χαοτικό σύμπαν της ανθρώπινης ψυχής θα δούμε και θα αναλύσουμε ταινίες του Μπέργκμαν, του Αντονιόνι ή του Ρεναί. Αλλά όταν μας πιάσει η ενστικτώδης επιθυμία, που πηγάζει από τα παιδικά μας χρόνια, να πάμε στο σινεμά και να αφεθούμε στους μύθους του, το πρώτο όνομα που θα μας έρθει στο μυαλό είναι του Σπίλμπεργκ.

Εισερχόμενος στην δεκαετία του 90, ο Σπίλμπεργκ πήρε αρνητικές κριτικές με την υπερ-θεαματική αλλά άτονη ταινία φαντασίας «Κάπταιν Χουκ» (1991),αλλά το 1993 πήρε την εκδίκηση του επιστρέφοντας στο είδος της sci-fi περιπέτειας μεταφέροντας στη μεγάλη οθόνη το ομώνυμο μυθιστόρημα του Μάικλ Κράιτον «Τζουράσικ Παρκ». Με καταιγιστικό αφηγηματικό ρυθμό και επαναστατικά ειδικά εφέ η ταινία έγινε η μεγαλύτερη εισπρακτική επιτυχία όλων των εποχών την περίοδο κυκλοφορίας της και βραβεύτηκε με τρία Όσκαρ.

Την ίδια χρονιά με την «Λίστα του Σίντλερ» (1993) πραγματεύεται την θηριωδία του ολοκαυτώματος των Εβραίων από το χιτλερικό καθεστώς και τη σωτηρία κάποιων από αυτούς από τον Γερμανό βιομήχανο Σίντλερ ( αξέχαστη η ερμηνεία του Λίαμ Νίσον), που ενώ αρχικά φέρεται σαν αδίστακτος καιροσκόπος, υφίσταται μία συνειδησιακή μεταστροφή και μετατρέπεται σε σταυροφόρο, που δεν διστάζει να θυσιάσει τον εαυτό του για να σώσει τους άλλους. Μολονότι το σενάριο τον παρουσιάζει λιγότερο πολύπλοκο χαρακτήρα απ’ ότι ήταν στην πραγματικότητα, ο συναισθηματικός και ηθικός αντίκτυπος της ταινίας συγκλονίζει.

Το φιλμ έλαβε συνολικά 12 υποψηφιότητες  Όσκαρ, κερδίζοντας επτά, ανάμεσα τους και το βραβείο καλύτερης ταινίας και σκηνοθεσίας και αποτελεί το “magnum opus” του δημιουργού, έργο διαχρονικό, εμβληματικό, πανανθρώπινο, μνημειώδες. 

Το 1997, σκηνοθέτησε τη συνέχεια του «Τζουράσικ Παρκ», με τον τίτλο «Ο Χαμένος Κόσμος: Τζουράσικ Παρκ», σε ύφος πιο τρομακτικό και αλληγορικό από το πρώτο μέρος. Επόμενη ταινία ήταν το «Amistad» (1997)ακαδημαϊκό και πομπώδες, αντιρατσιστικό ιστορικό δράμα που πήρε μικτές κριτικές.

Το 1998, ο Σπίλμπεργκ ασχολήθηκε ξανά με τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, με την ταινία «Η Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν». Η ταινία έγινε τεράστια εισπρακτική επιτυχία και ο Σπίλμπεργκ βραβεύτηκε με το δεύτερο Όσκαρ Σκηνοθεσίας. Γράφει ο Γ. Μπακογιαννόπουλος: «…Η σκηνοθεσία και η κινηματογράφηση της απόβασης είναι εκπληκτικά εντυπωσιακές, όχι μόνο ο πόλεμος αποκαλύπτεται με την ρεαλιστική, απάνθρωπη αγριότητά του, αλλά και οι στρατιώτες έχουν «πρόσωπο» και άποψη. Το θάρρος και η απόφασή τους τίθενται υπό κρίση και επιβεβαιώνονται μόνο μέσα στην ομάδα, ως αλληλεγγύη και απαισιόδοξη εγγύτητα στο θάνατο…

…H «Διάσωση» δεν έχει ούτε το σπασμό του «Σταυροί στο μέτωπο» ούτε την παγωμένη ακρίβεια του «Mέταλ Tζάκετ» (ο Σπίλμπεργκ δεν είναι Kούμπρικ). Δεν έχει ούτε τη φιλολογική-ανθρώπινη ποιότητα του Mάιλστοουν στο ανυπέρβλητο «Προγεφύρωμα σφαγής». Όμως, είναι το «άριστο» του Σπίλμπεργκ και εξαίρετα ερμηνευμένο …».

Το 2001, σκηνοθέτησε το τελευταίο απραγματοποίητο σχέδιο του Στάνλεϊ Κιούμπρικ «Α.Ι. Τεχνητή Νοημοσύνη», ένα γυρισμένο με δεξιοτεχνία, αλλά και μελοδραματισμό, κινηματογραφικό παραμύθι για μια μελλοντική κοινωνία όπου τα ρομπότ αρχίζουν να αντικαθιστούν τον άνθρωπο. Εκπληκτική η ερμηνεία του Χάλεϊ Τζόελ Όσμεντ, παλινδρομεί από το αλλόκοτο στο βαθιά παιδικό ή ανθρώπινο, όπως δηλαδή ταιριάζει σε ένα παιδί-ρομπότ με τεχνητή νοημοσύνη και συναισθήματα.

Το «Minority Report»(2002) είναι ένα μείγμα φουτουριστικής περιπέτειας και θρίλερ. Σε ένα κοντινό μέλλον όπου ο αρχηγός του ειδικού σώματος πρόληψης εγκλήματος βρίσκεται ξαφνικά ο ίδιος κυνηγημένος, σε μια σκηνοθετημένη με δεξιοτεχνία, βουτηγμένη σε ζοφερή νουάρ ατμόσφαιρα ταινία.

Ο Λεονάρντο ντι Κάπριο υποδύεται τον πιο ευφυή απατεώνα όλων των εποχών στο «Πιάσε με, αν μπορείς» (2002), ένα κωμικό κινηματογραφικό παιχνίδι ειδώλων, προσποίησης και μεταμφίεσης. Στο ίδιο μοτίβο ο Τομ Χανκς ενσαρκώνει τον αληθινό ήρωα από Ανατολική χώρα, που έχει εγκλωβιστεί στο αεροδρόμιο της Νέας Υόρκης, διότι η χώρα του τελεί υπό φασιστικό καθεστώς και δεν του επιτρέπεται  η έξοδος από το αεροδρόμιο ούτε η επιστροφή του πίσω στη χώρα του, στην ανάλαφρη αλληγορία «The Terminal» (2004), φιλμ που στιγματίζει τον ρατσισμό και την ξενοφοβία.

Η επόμενη χρονιά βρήκε τον σκηνοθέτη να καταδύεται ξανά στο είδος sci-fi μεγάλου προϋπολογισμού, με το «Πόλεμο των Κόσμων» (2005), μια  φιλόδοξη  προσαρμογή του ομώνυμου βιβλίου του Γουέλς με χορταστική δράση, περίτεχνη σκηνοθεσία, αλλά και ενδιαφέρουσες αναφορές κυρίως στο σύγχρονο κλίμα αντιτρομοκρατικής υστερίας.

Στο «Μόναχο» (2005) κινηματογραφεί με αυθεντικότητα και ρώμη την αληθινή ιστορία της σφαγής των Ισραηλινών αθλητών στους Ολυμπιακούς αγώνες του Μονάχου κατά τη δεκαετία του ’70 από Παλαιστίνιους, που έμεινε στην ιστορία ως  «Μαύρος Σεπτέμβρης».

Το 2008 σκηνοθέτησε την τέταρτη και πιο αδύναμη ταινία της σειράς «Ο Ιντιάνα Τζόουνς και Το Βασίλειο του Κρυστάλλινου Κρανίου» και το 2011 στις «Περιπέτειες του Τεντέν: Το Μυστικό του Μονόκερου» εκσυγχρονίζει το ρετρό κινούμενο σχέδιο περιγράφοντας τις περιπέτειες του ριψοκίνδυνου δημοσιογράφου Τεν Τεν και του χαριτωμένου σκύλου του.

Ακολούθησε το πολεμικό δράμα «Το Άλογο του Πολέμου» (2011), βασισμένο στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Μάικλ Μορπούργκο, που προσεγγίζει με γνήσια έμπνευση μια δραματική ιστορία του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 2012 σκηνοθέτησε με ακρίβεια και ωριμότητα το βιογραφικό δράμα δωματίου «Λίνκολν», εστιάζοντας στους τέσσερις τελευταίους μήνες της ζωής του αγαπημένου προέδρου όλων των Αμερικανών, με τον ερμηνευτικά αξεπέραστο Ντάνιελ Ντέι-Λιούις στον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Η «Γέφυρα των Κατασκόπων» (2015) αποτελεί ύμνο για τον Αμερικανό ήρωα της διπλανής πόρτας σε συσκευασία μιας ταινίας κατασκοπείας, ενώ το «The Post: Απαγορευμένα Μυστικά» (2017), διηγείται με συναρπαστικό τρόπο ένα πραγματικό περιστατικό στην ιστορία του αμερικανικού Τύπου της δεκαετίας του 70, κάνοντας μια απροκάλυπτα στρατευμένη πολιτική ταινία.

Ο Γιάννης Μπακογιαννόπουλος φιλοτεχνεί το προφίλ του Σπίλμπεργκ, με την παροιμιώδη γλαφυρότητα και ευστοχία του:

«…O Σπίλμπεργκ είναι στατιστικά ο πιο επιτυχημένος σκηνοθέτης και παραγωγός της ιστορίας του κινηματογράφου. Έχει επιβληθεί σε όλα τα είδη: ταινίες τρόμου με τέρατα, διαστημικές φαντασίες, περιπέτειες για μικρούς και μεγάλους και τελευταία «σοβαρές» ταινίες («H λίστα του Σίντλερ»). Είναι η μυθική μορφή του σκηνοθέτη - χειραγωγού, τον γνωρίζουν οι πάντες, ως επιτομή της λαϊκής κουλτούρας αλλά και του δαιμόνιου επιχειρηματία, που σχεδιάζει και εκτελεί πάντα σε μεγαλειώδη κλίμακα….».

«…Ένας σπουδαίος σκηνοθέτης, ένας ανυπέρβλητος τεχνίτης, ένας άξιος παραμυθάς, αλλά χωρίς τον πυρήνα και την υφή του μεγάλου δημιουργού. Το αληθινό δράμα της ανθρώπινης μοίρας, μεταφυσικό ή εγκόσμιο, το ρίγος στην καρδιά του σκοταδιού, ο παλμός στο θρόισμα του φωτός, βρίσκονται πέρα από τις δυνατότητές του…».