Σινεπιλογές

Η Θεωρία των Πάντων/The Theory of Everything (2014)του Τζέιμς Μαρς

«Όσο άσχημη κι αν φαίνεται η ζωή, όπου υπάρχει ζωή υπάρχει ελπίδα».

Η ρήση ανήκει στον διάσημο Βρετανό αστροφυσικό Στίβεν Χόκινγκ που πέθανε στις 14/3/2018. Ο Χόκινγκ διαγνώστηκε με την νόσο των κινητικού νευρώνα στα 21 του, με προσδόκιμο ζωής το πολύ δύο χρόνια. Σε πείσμα όλων των προγνώσεων, κατάφερε να ξεπεράσει τα όρια του ίδιου του εαυτού και να ζήσει μέχρι τα 76 του χρόνια για να διαπρέψει στον τομέα του αλλά και να γίνει πηγή έμπνευσης για την ανθρωπότητα. Έγινε διάσημος για το έργο του πάνω στις μαύρες τρύπες, τη βαρύτητα και τη γενική σχετικότητα, ενώ ήταν ο συγγραφέας πολλών δημοφιλών βιβλίων, με κορυφαίο τη «Σύντομη Ιστορία του Χρόνου», που είχε εκδοθεί το 1988, μεταφράσθηκε σε 40 γλώσσες (και στα ελληνικά) και πούλησε περισσότερα από δέκα εκατομμύρια αντίτυπα.

Το 2014 προβλήθηκε η κινηματογραφική βιογραφία του Χόκινγκ «Η Θεωρία των Πάντων» βασισμένη στο αυτοβιογραφικό βιβλίο ‘’Travelling to Infinity: My Life with Stephen’’ της πρώην συζύγου του Χόκινγκ, Τζέιν Γουάιλντ. Το φιλμ σάρωσε τα βραβεία, με τον πρωταγωνιστή Έντι Ρεντμέιν να κερδίζει το Όσκαρ «Α΄ανδρικού ρόλου», ενώ πήρε πέντε ακόμη υποψηφιότητες για Όσκαρ.

Μια αριστουργηματική βιογραφία

1963 Πανεπιστήμιο Κέιμπριτζ. Ο Χόκινγκ (Έντι Ρεντμέιν) είναι ένας λαμπρός 21χρονος φοιτητής, αβέβαιος για τον τομέα στον οποίο επιθυμεί να ειδικευτεί. Είναι συμπαθής, αμήχανος και λίγο αδέξιος, αλλά αυτά δεν τον εμποδίζουν να συνάψει μια ερωτική σχέση με την Τζέιν (Φελίσιτι Τζόουνς), μια ελκυστική φοιτήτρια της Ιστορίας της Τέχνης.

Καθώς οι δυο ερωτεύονται και το ενδιαφέρον του Χόκινγκ αρχίζει να κινείται προς τη μελέτη των μαύρων τρυπών και της προέλευσης του σύμπαντος, αντιμετωπίζει ένα καταστροφικό χτύπημα: πάσχει από τη «Νόσο του Κινητικού Νευρώνα». Το μυαλό του θα παραμείνει ανέπαφο, αλλά ο έλεγχός του πάνω στο σώμα του θα επιδεινωθεί. Οι γιατροί του δίνουν δύο χρόνια ζωής. Η Τζέιν γίνεται η σωτηρία του από τη δίνη της κατάθλιψης στην οποία βυθίζεται. Οι δύο τους παντρεύονται και κατά την επόμενη δεκαετία αποκτούν τρία παιδιά. Ο Χόκινγκ περιορίζεται σε μια αναπηρική πολυθρόνα αλλά μετά από μια τραχειοτομή έκτακτης ανάγκης, χάνει τη φωνή του. Η φροντίδα του Χόκινγκ και των παιδιών του γίνεται υπερβολικά κουραστική για τη Τζέιν. Επιδιώκει τη βοήθεια άλλων, συμπεριλαμβανομένης μιας νοσοκόμας πλήρους απασχόλησης, η οποία τελικά θα γίνει η δεύτερη σύζυγος του Χόκινγκ.

Η οπτική των συντελεστών

Ο σκηνοθέτης Τζέιμς Μαρς (που το 2009 βραβεύτηκε με το Όσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους για το «Man on Wire») αναδεικνύει μαεστρικά τους τρεις βασικούς άξονες της ζωής του Χόκινγκ: το έργο του, την ασθένειά του και το γάμο του. Το σενάριο του Άντονι Μακ Κάρτεν αφηγείται την αντίστροφη πορεία που ακολουθεί η διανοητική εκτόξευση του Χόκινγκ σε σχέση με τη φυσική του κατάρρευση.

Μια ωραία, σχεδόν υποσυνείδητη, αρετή της ταινίας είναι ο τρόπος με τον οποίο ο Μάρς χρωματίζει βαθιά κάθε εποχή, σχεδόν σαν να παρακολουθούμε εικόνες της μνήμης μας. Οι σκηνές του Κέιμπριτζ παρουσιάζονται σε γήινες αποχρώσεις και ζωηρή φωτογραφία, η δεκαετία του 1970 είναι σε σέπια με σκούρα καφέ και κίτρινα χρώματα που θυμίζουν ξεθωριασμένες φωτογραφίες και μόνο τα πιο πρόσφατα χρόνια παρουσιάζονται με απλό τρόπο, χωρίς υπαινιγμό μνήμης ή ρομαντισμού. Η έμφαση στις διαφορετικές εποχές και σε ό, τι χάνεται και αποκτάται καθώς οι άνθρωποι κινούνται μέσα στα χρόνια, ενισχύει το συγκεκριμένο πεδίο έρευνας του Χόκινγκ, τη φύση του ίδιου του χρόνου.

Μιλώντας με όρους των Φυσικών Επιστημών, ο μετασχηματισμός του Έντι Ρεντμέιν σε Στήβεν Χόκινγκ είναι κάτι το εκπληκτικό. Υπερβαίνει την τυπική σωματική απεικόνιση των δεινών του ρόλου που έχει αναλάβει και καταθέτει μια αυθεντική, σχεδόν ενστικτώδη ερμηνεία, θυμίζοντας αρκετά τον Ντάνιελ Ντέι-Λιούις στο «Αριστερό μου Πόδι». Οι περισσότεροι από εμάς είναι εξοικειωμένοι με την αναπηρική πολυθρόνα, που χρησιμοποιούσε ο Χόκινγκ και με την ηλεκτρονική φωνή του. Ο Ρεντμέιν σαν να χαράσσει μια ευθεία γραμμή προς το παρελθόν, μετατρέπεται στον άγνωστο νεαρό φοιτητή αλλά σιγά-σιγά, με κάθε ανεπαίσθητη χειρονομία μας προετοιμάζει για την σταδιακή φθορά μέχρις ότου η ομοιότητα γίνει απόλυτη. Κατά μήκος του διαδρομής, μας δίνει την αίσθηση του υπέροχου μυαλού του Χόκινγκ. Στις σκηνές από τις φοιτητικές μέρες του, ο Ρεντμέιν ακούει τους καθηγητές με την ιδιαίτερη προσοχή κάποιου που καταλαβαίνει όλα όσα ακούει και αγωνίζεται για το επόμενο συμπέρασμα. Αργότερα, καθώς το σώμα του Χόκινγκ εκφυλίζεται, το πρόσωπο του Ρεντμέιν απεικονίζει ένα παιχνίδι συναισθημάτων και σκέψεων που δεν μπορεί να εκφράσει. Χρησιμοποιώντας τα ηλεκτρονικά μέσα, το καλύτερο που μπορεί να διαχειριστεί είναι τέσσερις λέξεις το λεπτό, κι έτσι πρέπει να επιλέξει προσεκτικά τα λόγια του. Είναι ενδεικτικό ότι ο ίδιος ο Χόκινγκ θαύμασε την ερμηνεία του Ρεντμέιν λέγοντας χαρακτηριστικά: «μερικές φορές νόμιζα ότι ήμουν εγώ».

Στο ίδιο επίπεδο κυμαίνεται και η Φελίσιτι Τζόουνς που προσφέρει μια ελκυστική Τζέιν, ένα πυλώνα ηθικής δύναμης και ηρεμίας. Στην αρχή, είναι πεπεισμένη ότι η αγάπη τους θα είναι αρκετή και μαζί μπορούν να κερδίσουν τη μάχη. Ωστόσο με την πάροδο των χρόνων μπορούμε να δούμε στο πρόσωπό της ότι αυτή είναι μια ζωή χωρίς χαρά, μια θυσία χωρίς ελπίδα. Στο τέλος, καταβεβλημένη, απογοητευμένη αναγκάζεται να παραδεχτεί την ήττα της.

Η δουλειά του Μαρς είναι εξαιρετική καθώς ισορροπεί έξοχα τα εκφραστικά του μέσα, τη φωτογραφία, τη μουσική, τις εκπληκτικές ερμηνείες και προβάλλει με έμφαση τον θεματικό πυρήνα του φιλμ: ακριβώς όπως προσπαθούσε, ο νεαρός Χόκινγκ, να σκέφτεται τον εαυτό του πέρα από τον κόσμο, πέρα από το ηλιακό σύστημα και πέρα από τον γαλαξία, ως άρρωστος προσπαθεί να σκέφτεται τον εαυτό του πέρα από το σώμα του και να προβάλλει το μυαλό του στο σύμπαν.

Πόσο άνισος αγώνας, αλήθεια; Όλα τα αξεδιάλυτα μυστήρια της Δημιουργίας συνασπίστηκαν απέναντι σε ένα λαμπρό νέο επιστήμονα. Κι όμως ο Χόκινγκ, με Ολύμπια ανωτερότητα, έδωσε μέχρι τέλους την προσωπική του μάχη για ζωή, δημιουργία, χαρά, έρωτα μέχρι την τελική του πράξη, την εκτόξευση του στο άπειρο. Τι θα μπορούσε να είναι πιο αξιοθαύμαστο;