Σινεπιλογές

Αφιέρωμα: «Ο πυρηνικός εφιάλτης στο σινεμά-β΄μέρος»

Εβδομήντα τρία χρόνια μετά τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι η κατοχή πυρηνικών όπλων από απρόβλεπτους περιφερειακούς ηγεμόνες, όπως ο Κιμ Γιονγκ Ουν της Βόρειας Κορέας και η πιθανότητα τρομοκρατικές ομάδες να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα πολλαπλασιάζουν την παγκόσμια ανασφάλεια.

Αλλά και η χρήση της πυρηνικής ενέργειας  για «ειρηνικούς» σκοπούς έχει αποδειχθεί εξαιρετικά καταστροφική. Η απερίσκεπτη αναγόρευση της ως σιωπηλής, φθηνής και αξιόπιστης λύσης στο ενεργειακό έλλειμμα αποδείχθηκε επικίνδυνος μύθος.

Γράφει ο Freud, στο κείμενο του «Η δυστυχία στον πολιτισμό»: «…Οι άνθρωποι  έχουν φτάσει στο σημείο να ελέγχουν σε τέτοιο βαθμό τις δυνάμεις της φύσης, που είναι πια εύκολο να εξολοθρεύσουν οι μεν τους δε, ως τον τελευταίο. Το γνωρίζουν, κι από κει προέρχεται η ανησυχία, η δυστυχία και το άγχος τους…»

Συναγερμός Θανάτου / Fail-Safe (1964) του Σίντεϊ Λιούμετ

Από ένα εξαιρετικό βιβλίο ο συνεπής ουμανιστής Λιούμετ αξιοποιεί γνωστούς ηθοποιούς (Χένρι Φόντα, Γουόλτερ Ματάου, Λάρι Χάγκμαν) σ’ ένα φιλμ αγωνιώδες, τραγικό, ανθρωπιστικό, γεμάτο ένταση. Η ταινία διαθέτει ένα εκπληκτικό, σεναριακό εύρημα που κινητοποιεί την δράση :Περίοδος ψυχρού πολέμου, αρχές δεκαετίας του`60. Από κάποιο ηλεκτρονικό λάθος αμερικανικό βομβαρδιστικό ρίχνει ατομική βόμβα στη Μόσχα. Η σοβιετική ηγεσία ζητάει από τον πρόεδρο των ΗΠΑ να πληρώσει ένα βαρύ αντίτιμο, για να αποφευχθεί ο  τρίτος παγκόσμιος πόλεμος. Η διαχρονικότητα του θέματος και τα κορυφαία διλήμματα που βάζει η μυθοπλασία την κατατάσσουν στα κορυφαία αντιπολεμικά έργα. Το 2000 έγινε ένα ασπρόμαυρο, τηλεοπτικό ριμέικ από τον Στίβεν Φρίαρς που υπήρξε επίσης καίριος.

Το σύνδρομο της Κίνας / The China Syndrome(1979) του Τζέιμς Μπρίτζες

Η Κίμπερλι Γουέλς, μια φιλόδοξη δημοσιογράφος της τηλεόρασης που κάνει ένα ρεπορτάζ για τις πηγές ενέργειας, βρίσκεται σ' ένα πυρηνικό εργοστάσιο, όταν ένα ξαφνικό ατύχημα προκαλεί βλάβη στον αντιδραστήρα. Ο εικονολήπτης που την συνοδεύει απαθανατίζει το γεγονός, αλλά ο τηλεοπτικός σταθμός που εργάζεται η Γουέλς αρνείται να το μεταδώσει. Όμως, παρ' όλο που οι ιδιοκτήτες του εργοστασίου αρνούνται κάθε πιθανότητα κινδύνου, ο βετεράνος μηχανικός Τζακ Γκόντελ ανακαλύπτει ότι το υλικό είναι ελαττωματικό. Επιχειρεί να ενημερώσει τους άλλους για τον επικείμενο κίνδυνο, αλλά κάποιοι προσπαθούν να τον σκοτώσουν. Ο Γκόντελ, σε κατάσταση απελπισίας, καταλαμβάνει με τη βία το εργοστάσιο και ετοιμάζεται να δώσει συνέντευξη Τύπου, αλλά οι ιδιοκτήτες είναι αποφασισμένοι να τον σταματήσουν με κάθε τρόπο...

Μια σχεδόν προφητική ταινία, που πιστεύει στη «θαυματουργή» δύναμη της δημοσιογραφικής αλήθειας .Ως πολιτικό θρίλερ  συνδυάζει τέλεια το σασπένς και την πολιτική καταγγελία, αποτελεί μοντέλο του είδους και ενέπνευσε πολλές άλλες ταινίες με οικολογικό περιεχόμενο.

Η εξαφάνιση της Κάρεν Σίλκγουντ/ Karen  Silkwood (1983) του Μάικ Νίκολς

Mία από τις καλύτερες ταινίες του Χόλιγουντ γύρω από τους κινδύνους που κρύβει η πυρηνική ενέργεια (για ειρηνική χρήση). Η ιστορία είναι αληθινή και αφορά τη μυστηριώδη «εξαφάνιση» της Κάρεν Σίλκουγντ (εργάτριας σε εργοστάσιο πυρηνικών στην Οκλαχόμα, η οποία μολύνθηκε από ραδιενέργεια) που δεν πρόλαβε, λόγω «τροχαίου», να παραδώσει στοιχεία σε ένα δημοσιογράφο των «Τάιμς της Νέας Υόρκης». Πολλοί υποστήριξαν ότι η γυναίκα είχε στοιχεία που θα αποδείκνυαν ότι το εργοστάσιο λειτουργούσε με πλημμελή μέτρα ασφαλείας, γεγονός που ώθησε τους εμπλεκόμενους αρχικά να την μολύνουν με ραδιενέργεια και στη συνέχεια να τη σκοτώσουν. Ρεσιτάλ ερμηνείας από τη Μέριλ Στριπ που αναπτύσσει την πλήρη γκάμα των υποκριτικών της χαρισμάτων, ως ατρόμητη γυναίκα, εύθραυστη μητέρα και ταγμένη ερωμένη, σε έναν περίπλοκο και ιδιαίτερα απαιτητικό ρόλο.

Γράμματα ενός Νεκρού / Pisma myortvogo cheloveka (1986)του Κονσταντίν Λοπουσάνσκι

Η ιστορία εξελίσσεται σε μία ανώνυμη πόλη, μετά το τέλος ενός πυρηνικού πολέμου που εξαφάνισε τα πάντα. Όλα ξεκίνησαν από έναν χειριστή που εκτόξευσε κατά λάθος έναν πύραυλο και οι αλυσιδωτές αντιδράσεις των άλλων χωρών οδήγησαν σε πυρηνικό ολοκαύτωμα. Οι μόνοι επιζήσαντες  ζουν σε καταφύγια και κυρίως σε κάποιο που βρίσκεται κάτω από τη βιβλιοθήκη ενός μουσείου. Η εποχή είναι μόνιμα χειμώνας, λόγω της αυξημένης ραδιενέργειας και της οικολογικής καταστροφής που έχει συντελεστεί, ενώ η στρατιωτική αστυνομία διεξάγει συνεχώς ελέγχους, έτσι ώστε όσοι είναι μολυσμένοι να μην πλησιάζουν τους άλλους. Κεντρικός ήρωας είναι ένας καθηγητής και κάτοχος Νόμπελ Φυσικής, ο μόνος που σώθηκε από την οικογένειά του, ο οποίος προσπαθεί με κάθε τρόπο να βοηθήσει τους συνανθρώπους του και κυρίως τα μικρά παιδιά. Για να μπορέσει να σταθεί όρθιος ψυχολογικά και να επιβιώσει χωρίς να τρελαθεί, «στέλνει» με το μυαλό του γράμματα στον γιο του με πληροφορίες και ειδήσεις  από την ζοφερή  του καθημερινότητα, σαν εκείνος να ήταν παρών, παρόλο που έχει χαθεί μαζί με τους υπόλοιπους. Ο Κονσταντίν Λοπουσάνσκι, βοηθός παραγωγής στο αριστουργηματικό "Στάλκερ" του Αντρέι Ταρκόφσκι, δημιουργεί ένα σκοτεινό και απαισιόδοξο έργο με μεγάλη εικαστική δύναμη. Η ταινία, που γυρίστηκε την χρονιά του ατυχήματος του Τσέρνομπιλ, είναι σπάνια και έχει προβληθεί ελάχιστα στην Ελλάδα.

Η Μαύρη Βροχή /Kuroi ame(1989) του Σοχέι Ιμαμούρα

Αντιπολεμική συγκλονιστική ιαπωνική ταινία, που αναφέρεται στο δράμα μιας ιαπωνικής οικογένειας, η οποία επέζησε από πυρηνική καταστροφή. Μπορεί, όμως, να επέζησε, αλλά δεν παύει να "ανασαίνει" τη ραδιενέργεια και τις τραγικές συνέπειές της. Στη Χιροσίμα της "μαύρης βροχής" θα βρεθεί μαζί με το θείο και τη θεία της μια νεαρή κοπέλα, η Γιασούκο. Μόλις έχουν φθάσει στη Χιροσίμα και περπατούν στον ερειπωμένο και θανατερό τόπο, μη γνωρίζοντας ότι και οι ίδιοι θα προσβληθούν από τη ραδιενέργεια.

 Ο Ιμαμούρα δεν εστιάζει στις άμεσες συνέπειες της βόμβας, με τα καμένα κορμιά, τις λιωμένες σάρκες, τα παραμορφωμένα και προσωρινά διασωθέντα άτομα. Μιλά με συνταρακτικό τρόπο για την τραγωδία των Χιροσίμα-Ναγκασάκι, αναδεικνύοντάς την σε τραγωδία του ανθρώπου, προβάλλοντας το βάθος χρόνου των συνεπειών της πυρηνικής καταστροφής, με τη διαδικασία μόλυνσης και επιμόλυνσης.

Όνειρα / Yume (1990) του Aκίρα Κουροσάβα

«Οκτώ ιστορίες-οκτώ όνειρα». Στο 6o όνειρο «Το Βουνό Φούτζι στα Κόκκινα» περιγράφει την έκρηξη έξι πυρηνικών αντιδραστήρων στο βουνό Φίτζι καθώς και τον εφιάλτη με τις σκηνές αποκάλυψης που ακολουθούν. Δείχνει σκηνές πανικού των ανθρώπων που τρέχουν αλλόφρονες ώσπου πηδούν στον ωκεανό μήπως και σωθούν.

Ο Aκίρα Κουροσάβα στη βαθιά ωριμότητά του: φαντασίες, όνειρα, μύθοι που εκφράζουν ένα απόσταγμα σοφίας και κατάφασης στην ουσία της ζωής. Μια ποιητική ταινία που ξεδιπλώνει τους προβληματισμούς του κορυφαίου σκηνοθέτη γύρω από τα θέματα της πυρηνικής απειλής, της τέχνης, της παράδοσης, του μιλιταρισμού, της καταστροφής του περιβάλλοντος.