Η Εργατική Πρωτομαγιά στον κινηματογράφο

Η Εργατική Πρωτομαγιά καθιερώθηκε ως η Παγκόσμια Ημέρα των Εργατών στις 20 Ιουλίου του 1889 κατά τη διάρκεια του ιδρυτικού συνεδρίου της Δεύτερης Διεθνούς στο Παρίσι. Η ημέρα αυτή ορίστηκε σε ανάμνηση του Μακελειού του Σικάγο το 1886, όπου η αστυνομία άνοιξε πυρ κατά εργατών που διαμαρτύρονταν υπέρ της διεκδίκησης της οκτάωρης εργασίας και καλύτερων εργασιακών συνθηκών. Η Εργατική Πρωτομαγιά, επηρέασε όπως ήταν φυσικό και την Τέχνη του Κινηματογράφου.

Η Απεργία (1924) του Σεργκέι Αϊζενστάιν

Ο Κιθ Ρίντερ στην Ιστορία του Παγκόσμιου Κινηματογράφου γράφει για την «Απεργία» του Αϊζενστάιν: «Το φιλμ αφηγείται την ιστορία μιας απεργίας που καταπνίγηκε, μ’ ένα ποιοτικά διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι ο μέχρι τότε κινηματογράφος. Η παραδοσιακή αντίληψη του ατόμου - πρωταγωνιστή έχει αντικατασταθεί από τον ανθρώπινο τύπο: τα αφεντικά είναι καρικατούρες που καπνίζουν πούρα και οι προβοκάτορες απεργοσπάστες δείχνονται και βγαίνουν από βαρέλια μέσα από τη γη. Για τον Αϊζενστάιν σημασία δεν έχουν τα άτομα σαν άτομα αλλά οι κοινωνικές δυνάμεις που εκπροσωπούν. Η ταινία χρησιμοποιεί με εντυπωσιακό τρόπο το μεταφορικό μοντάζ, ειδικά σε μια σεκάνς που αντιπαραθέτει διαδοχικές εικόνες από ένα σφαγείο όπου σφάζονται βόδια με εικόνες από το μακελειό ανάμεσα στους απεργούς και τους μπράβους της εργοδοσίας - ένα σημείο με μεγάλη δύναμη αποπροσωποποίησης. Με αφορμή την Απεργία, o Αϊζενστάιν μίλησε για μοντάζ των σοκ, κάτι που προχώρησε παραπέρα αργότερα σαν την ουσία του κινηματογράφου-γροθιά, που έκφραζε την επιθετική δύναμη του κινηματογράφου».

Η Γη Τρέμει (1948) του Λουκίνο Βισκόντι

Στη Σικελία, οι φτωχοί ψαράδες εξαπατούνται από τους μεγαλεμπόρους ψαριών. Μια από τις οικογένειες προσπαθεί να ξεφύγει από την εκμετάλλευση και να γίνει ανεξάρτητη. Όμως, όχι μόνο δε βρίσκουν βοήθεια από κανέναν, αλλά και η μοίρα είναι εναντίον τους. Με την τοπική Σικελική διάλεκτο και πρωταγωνιστές πραγματικούς ψαράδες, η ταινία έχει τη μορφή νεορεαλιστικού ντοκιμαντέρ με κοινωνική καταγραφή και ειλικρινή διαχείριση πραγματικών προβλημάτων.

Ο Γάλλος κριτικός Αντρέ Μπαζέν έγραψε για την ταινία: «Οι ψαράδες του Visconti είναι αληθινοί ψαράδες, αλλά βαδίζουν όπως οι πρίγκιπες της τραγωδίας και οι ήρωες της όπερας, ενώ η αξιοπρέπεια της κινηματογράφησης δανείζει στα κουρέλια τους την αριστοκρατικότητα Aναγεννησιακού κεντήματος».

Το Αλάτι της Γης (1954) του Χέρμπερτ Μπίμπερμαν

Ο φυλακισμένος από το μακαρθισμό Χέρμπερτ Μπίμπερμαν, σκηνοθέτησε αυτό το φιλμ που αναφέρεται στη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των Μεξικανών μεταναστών που εργάζονται σε αμερικανικό ορυχείο και οδήγησε σε απεργία. Η αστυνομία - όργανο της εταιρείας - προσπάθησε να σπάσει την απεργία, με ρατσιστικές βρισιές, με βία, με σύλληψη ενός εργάτη και τραυματισμό ενός άλλου. Καθώς οι απεργοί επέμεναν στον αγώνα τους, διώχθηκαν από τα καλύβια τους. Τα λιγοστά υπάρχοντά τους και η γη τους καταστράφηκε. Παράλληλα, η ταινία αποκαλύπτει και την ακόμη σκληρότερη πραγματικότητα στη ζωή των γυναικών, τον αγώνα τους για ίσα δικαιώματα, όχι μόνο στη δουλειά αλλά και στον αγώνα.

Η εργατική τάξη στον παράδεισο (1971) του ‘Ελιο Πέτρι

Ο  Μάσα είναι υπόδειγμα εργάτη, γεγονός που κάνει τους συναδέλφους του να τον αντιπαθούν. Όλα αλλάζουν, όταν παθαίνει ένα ατύχημα την ώρα της δουλειάς. Η θερμή συμπαράσταση των εργατών τρομοκρατεί τη διεύθυνση, η οποία τελικά τον απολύει. Το εργοστάσιο παραλύει από τις απεργίες των εργατών, που ζητούν ανανέωση του συμβολαίου εργασίας του και την επαναπρόσληψη του. Μετά την αρχική άρνησή της, ξαφνικά η διεύθυνση του προτείνει να γυρίσει στη δουλειά, όμως μόνο αν δεχτεί να γίνει απεργοσπάστης. Ο Μάσα δέχεται, αλλά το άλλο πρωί, όταν αντιμετωπίζει τους συντρόφους του έξω από τις πύλες του εργοστασίου, χάνει το κουράγιο του και αρνείται να μπει. Ο αγώνας του θα  συνεχιστεί…

Ματωμένη Αμερική /Matewan (1987)του Τζον Σέιλς

Η ταινία διαδραματίζεται σε μια πόλη ανθρακωρύχων των οποίων η ζωή ελέγχεται από μια πανίσχυρη εταιρία στην οποία ουσιαστικά ανήκει η πόλη. Η εταιρεία στην προσπάθειά της να υποτιμήσει την αξία της εργατικής δύναμης, φέρνει φτηνότερα εργατικά χέρια, να αντικαταστήσουν τους ανθρακωρύχους. Ο ηγέτης του συνδικάτου Τζο Κένεχαν δίνει σκληρή μάχη για να οργανώσει τους ανθρακωρύχους σε απεργία. Για εκφοβισμό και τρομοκρατία, δύο μισθοφόροι της εταιρείας διώχνουν τους απεργούς και τις οικογένειές τους από τα σπίτια τους. Δε μένει άλλος δρόμος για τους ανθρακωρύχους παρά να αναμετρηθούν με την εταιρεία με το όπλο στο χέρι.

Ψωμί και Τριαντάφυλλα (2000) του Κεν Λόουτς

Ο Λόουτς, πληροφορούμενος το 1994, από τον σεναριογράφο Πολ Λάβερτι, την άγρια εκμετάλλευση των Λατινοαμερικανών μεταναστών στις ΗΠΑ, που δούλευαν σαν καθαριστές κτιρίων ιδιοκτησίας πολυεθνικών, τραστ, ακόμα και του Χόλιγουντ, αλλά και το σκληρό αγώνα τους για στοιχειώδη δικαιώματα και την τιμωρία τους με απόλυση και απέλαση. Πήγε στις ΗΠΑ, γνώρισε πολλούς μετανάστες εργάτες και εργάτριες, τα βάσανα και τον αγώνα τους και γύρισε αυτό το φιλμ. Η πλειοψηφία των «ηρώων» της ταινίας του είναι μετανάστες καθαριστές κτιρίων, οι οποίοι συναγωνίζονται με τη φυσικότητά τους, τους λιγοστούς, πολύ καλούς επαγγελματίες ηθοποιούς. Μια εξαιρετική ταινία του σπουδαίου δημιουργού - ταινία «κατηγορώ» για την απάνθρωπη εκμετάλλευση των εργατών από το μεγάλο κεφάλαιο και ύμνος για τους αγώνες, την αλληλεγγύη, τις κατακτήσεις των εργατών.

Ο Πωλ, ο Μικ και οι άλλοι (2001) του Κεν Λόουτς

Το 1997 οι σιδηρόδρομοι της Αγγλίας ιδιωτικοποιούνται. Οι νέες συνθήκες εργασίας πρόκειται πλέον να στραφούν προς τα πρότυπα ιδιωτικών εταιριών. Οι φόβοι των εργατών ότι τα πράγματα θα χειροτερέψουν βγαίνουν αληθινοί. Οι υπάλληλοι είναι αναγκασμένοι να διαλέξουν άμεσα. Είτε να συμβιβαστούν με τους νέους «απάνθρωπους» όρους εργασίας ή να αποχωρήσουν με μια πολύ μικρή αποζημίωση, ελπίζοντας να βρουν καλύτερο μέλλον κάπου αλλού. Έτσι, οι εργάτες διχάζονται σε δυο παρατάξεις: Τους θαρραλέους και τους λιγότερο τολμηρούς. Καθαρά ανθρωποκεντρικό το θέμα της ιστορίας. Ο Κεν Λόουτς θα κινηθεί πάλι μέσα στο σταθερό πλαίσιο των πολιτικών και κοινωνικών προβλημάτων μιας σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας. Δε θα προσπαθήσει να δώσει λύσεις, απλά θα παραθέσει γεγονότα, δίνοντας στον θεατή την ευκαιρία να οραματιστεί μόνος του το μέλλον.

Η Κατάληψη (2004) του Αβι Λιούις

Το 2001 σε μια Αργεντινή στα πρόθυρα της οικονομικής κατάρρευσης με εκατοντάδες κλειστά εργοστάσια λόγω χρεοκοπίας και χιλιάδες άνεργους, 30 απολυμένοι εργάτες στα προάστια του Μποένος Αϊρες αποφασίζουν να αντιδράσουν καταλαμβάνοντας το κλειστό εργοστάσιο της περιοχής τους. Ένα πολιτικό θρίλερ, το οποίο πυροδοτεί και επαναπροσδιορίζει το διάλογο γύρω από την παγκοσμιοποίηση.