Σινεπιλογές

«50 έτη φωτός από τον εκρηκτικό Μάη του ’68» - Μέρος Α΄

1968 – 2018. Μισός αιώνας από την ταραχώδη χρονιά του 1968 με τις επαναστατικές εκρήξεις και τα γεγονότα που σημάδεψαν όχι μόνο την Ευρώπη αλλά τον κόσμο όλο. Ήταν το αποκορύφωμα μιας δεκαετίας η οποία σιγόβραζε και οδήγησε στη μεγάλη παγκόσμια έκρηξη, η οποία μπορεί να μην ανέτρεψε το σύστημα και ο κόσμος να μην έγινε διαφορετικός αλλά, φαίνεται πως άλλαξε τη σκέψη των ανθρώπων.

Κομβικό γεγονός του 1968 η επαναστατική έκρηξη του γαλλικού Μάη – Ιούνη, ορόσημο στην  ιστορία των λαϊκών αγώνων της Ευρώπης και του δυτικού κόσμου γενικότερα, που θα αφήσει ανεξίτηλα σημάδια στις γενιές που θα ακολουθήσουν.

Τα γεγονότα ξεκίνησαν από κινητοποιήσεις των Γάλλων μαθητών και φοιτητών, επεκτάθηκαν με γενική απεργία των Γάλλων εργατών και τελικά οδήγησαν σε πολιτική και κοινωνική κρίση, που άρχισε να παίρνει διαστάσεις επανάστασης και οδήγησε στη διάλυση της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης και την προκήρυξη εκλογών από τον τότε πρόεδρο Σαρλ Ντε Γκωλ.

Μερικοί φιλόσοφοι και ιστορικοί έχουν υποστηρίξει ότι η εξέγερση ήταν το πιο σημαντικό επαναστατικό γεγονός του 20ού αιώνα, επειδή δεν πραγματοποιήθηκε από μεμονωμένο πλήθος, όπως οι εργαζόμενοι ή οι φυλετικές μειονότητες, αλλά ήταν μια παλλαϊκή εξέγερση, άνευ φυλετικών, πολιτιστικών, ηλικιακών και κοινωνικών διακρίσεων.

Με ευφάνταστα συνθήματα όπως «Η φαντασία στην εξουσία»,  «Απαγορεύεται το απαγορεύεται», «Πάρε τηλέφωνο την μοναξιά σου η βγες ξανά στους δρόμους της φωτιάς», «Γίνετε ρεαλιστές απαιτήστε το αδύνατο» αμφισβητήθηκαν οι παλαιές θεωρίες και ιδεολογίες και απαιτήθηκε η αλλαγή των κοινωνικών αξιών.

Ο κινηματογράφος, περισσότερο ίσως από κάθε άλλη μορφή τέχνης, πέρα από την καθαρά ψυχαγωγική του διάσταση, λειτουργεί ως ένας παγκόσμιος κώδικας επικοινωνίας, μεταφοράς αλλά και επεξεργασίας εμπειριών, ως ένα μέσο κοινωνικού προβληματισμού και πολιτικής συνειδητοποίησης.

Γυρισμένες πριν, κατά τη διάρκεια ή και μετά το ’68, οι ταινίες που αναφέρονται στη συνέχεια αντανακλούν με τον πλέον αντιπροσωπευτικό τρόπο το πνευματικό, καλλιτεχνικό, κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο που τροφοδότησε και πυροδότησε το επαναστατικό κίνημα της περιόδου και προσφέρουν στο θεατή όχι μόνο μια γλαφυρή τοιχογραφία της εποχής, αλλά και το πιστό ψυχογράφημα μιας γενιάς.

«Πριν από την επανάσταση» (1964) του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι

«Στο “Πριν από την επανάσταση” είχα ξεγυμνωθεί τελείως, με όλη την αλαζονεία και την αδιαντροπιά της νιότης: ήμουν μόλις 22 χρόνων και πάλευα σαν ιεραπόστολος, σαν μυστικιστής, σαν τρομοκράτης ... Ήταν μια ταινία με την οποία έπρεπε να ξεκαθαρίσω τους λογαριασμούς μου μ’ όλο εκείνο το βαρύ αυτοβιογραφικό φορτίο που πρέπει να ξεφορτωθείς, αν θέλεις να πας μπροστά». Αυτά έλεγε ο δημιουργός της 30 χρόνια μετά γι αυτήν τη αψεγάδιαστη στιλιστικά και απόλυτα προσωπική ταινία-ελεγεία για την χαμένη νιότη. Το “Πριν από την επανάσταση” μιλά για το τι σημαίνει να είσαι νέος και να ζεις κολλημένος μπροστά στο σταυροδρόμι ή στο κατώφλι της ζωής, χωρίς να κάνεις το κρίσιμο βήμα, χωρίς να ξέρεις ποιον δρόμο να πάρεις, αναποφάσιστος με «ποιους θα πας και ποιους θ’ αφήσεις».

«Η Κινέζα» (1967) του Ζαν-Λυκ Γκοντάρ

Παρίσι 1967. Πέντε νέοι Μαοϊκοί, μεταξύ των οποίων η φοιτήτρια Φιλοσοφίας Βερονίκ (Anne Viazemsky – μετέπειτα κυρία Godard) και ο ηθοποιός Γκιγιόμ (Jean-Pierre Léaud) ριζοσπαστικοποιούνται σύμφωνα με τις επιταγές του Μάο. Πιστοί στο πνεύμα της κινέζικης «πολιτιστικής επανάστασης» απορρίπτουν το κομμουνιστικό κόμμα, την αστική ιδεολογία, την αστική κουλτούρα, την αστική τέχνη. Η ταινία, η οποία διαδραματίζεται στη Ναντέρ, μετέπειτα ορμητήριο του Ντανιέλ Κον Μπεντίτ και των πρώτων καταλήψεων του Μάη του 68, καταγράφει με πειστικότητα την ψυχολογία, τους στόχους και τα αδιέξοδα των ακροαριστερών ομάδων και την συγγένειά τους με την πολιτική τρομοκρατία. Η Κινέζα σηματοδοτεί την πολιτική ριζοσπαστικοποίηση του ίδιου του Godard και θεωρείται προφητική – όπως και η επόμενη ταινία του, “Το Σαββατοκύριακο” - σε σχέση με το Μάη του ’68.

«Εάν» (1968) του Λίντσεϋ Άντερσον

Εμπνευσμένη από το ομώνυμο ποίημα του Ράντιαρ Κίπλιγκ και βασισμένη στο αριστούργημα του Jean Vigo Διαγωγή μηδέν (1933), η ταινία σκιαγραφεί τις καταπιεστικές συνθήκες διαβίωσης σε ένα βρετανικό οικοτροφείο της ελίτ. Πρωταγωνιστές της είναι τρία αγόρια, που αφού έχουν υποστεί πλήθος σωματικών και ψυχολογικών εξευτελισμών, αποφασίζουν να αντιπαρατεθούν με το σύστημα και να «σπάσουν» τους κανόνες. Προϊόν του βρετανικού Free Cinema, η ταινία άγγιξε μια πολύ ευαίσθητη χορδή όταν προβλήθηκε το ’68, τη χρονιά ορόσημο των καταλήψεων και των φοιτητικών αναταραχών σε όλο τον κόσμο. Το γεγονός αυτό συνετέλεσε στο να βραβευτεί με τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών τον επόμενο χρόνο.

«Zabriskie point»(1970) του Μικελάντζελο Αντονιόνι 

Ο Μαρκ, ένας φοιτητής που καταζητείται από τις αρχές για το φόνο ενός αστυνομικού σε συμπλοκές εντός του πανεπιστημίου, διαφεύγει κλέβοντας ένα αεροσκάφος. Συναντάει στην έρημο την Ντάρια, μια φοιτήτρια που έχει επίσης εγκαταλείψει το αφεντικό της και απολαμβάνει τη ζωή με τον δικό της τρόπο. Οι δυο τους θα ερωτευθούν και θα συνεχίσουν την ξέφρενη πορεία τους μακριά από όλους. Οι τελικές σκηνές Αποκάλυψης, όπου η Ντάρια φαντασιώνεται το υπερμοντέρνο κτίριο της εταιρείας της, χτισμένο μες την έρημο, μαζί με όλα τα καταναλωτικά σύμβολα να τινάζεται- ξανά και ξανά -στον αέρα, είναι πλημμυρισμένες από την ονειρική μουσική των Πινκ Φλόιντ.

Το παραγνωρισμένο ψυχεδελικό έπος του Μικελάντζελο Αντονιόνι για το επίπλαστο  Αμερικάνικο όνειρο, τις φοιτητικές διαδηλώσεις και καταλήψεις, την αντίδραση ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ, τη γενιά των χίππυς με τον αυτοπεριορισμό και τη περιθωριοποίηση τους.

«Φράουλες και αίμα» (1970) του Στιούαρτ Χάνγκμαν

Η ταινία βασίζεται στην αληθινή ιστορία της εξέγερσης των φοιτητών στο πανεπιστήμιο της Columbia. Τον Απρίλιο του '68 καταλαμβάνουν το πανεπιστήμιο της Κολούμπια στη Νέα Υόρκη, εκφράζοντας την ολοκληρωτική απόρριψη του ιμπεριαλισμού των HΠA. Παλεύουν ενάντια στα κέντρα κατάταξης στο στρατό που λειτουργούν στο εσωτερικό του πανεπιστημίου και στις φυλετικές διακρίσεις, ενώ κύριο πεδίο δράσης τους γίνεται ο αγώνας ενάντια στο σύστημα και το ρόλο της εκπαίδευσης.

Τον Μάη, έπειτα από πορεία συμπαράστασης στους Γάλλους φοιτητές, καταλαμβάνεται με αντιρατσιστικά και αντιπολεμικά αιτήματα. Στις 15 Μαΐου οι φοιτητές συγκρούονται εκ παρατάξεως με την αστυνομία, που πυροβολεί εναντίον του άοπλου πλήθους. Τραυματίζονται 100 περίπου καταληψίες. H αναταραχή διαρκεί δύο μήνες και διαλύεται βίαια από την αστυνομία και την εθνοφυλακή.

Κλασική ταινία της αντικουλτούρας της γενιάς του 60, βασισμένη χαλαρά στο βιβλίο του James Simon Kunen όπου περιγράφει τις εμπειρίες του ως φοιτητής από τα πραγματικά γεγονότα της εξέγερσης των φοιτητών.