Περί ύβρεως

Όταν η ύβρις έχει αναχθεί στο μόνο πρόσφορο μέσον αντιμετώπισης των όσων δεν συναινούν, δεν ασπάζονται και δεν επιδοκιμάζουν συγκεκριμένα πρόσωπα, αποφάσεις και ενέργειες, τότε ο όποιος λογικός, νηφάλιος και εμπεριστατωμένος σχολιασμός πέφτει στο κενό.

Άλλωστε ο υβριστής υπολείπεται σε τέτοιο βαθμό της γνώσης, του επιπέδου και της επιχειρηματολογίας, που εκ των πραγμάτων δεν διαθέτει το ανάλογο υπόβαθρο κατανόησης κάθε εκλογικευμένης απάντησης.

Μπορεί κατά την αρχαία αθηναϊκή νομοθεσία η ύβρις να αποτελούσε σοβαρότατο αδίκημα, το οποίο επέσυρε έως και την θανατική ποινή, όμως στη σύγχρονη πραγματικότητα οι υβριστές έχουν να αντιμετωπίσουν μόνο την απαξίωση, που η μικρότητα των λόγων και των πράξεων τους υπαγορεύει.

Καθώς οι υβριστές υπολείπονται ακόμα και της στοιχειώδους γνώσης και ήδη έχουν κουράσει με την πνευματική τους ανεπάρκεια, το μόνο που μπορώ να παραθέσω αντί άλλων λεγομένων, είναι μία απλή γνωστοποίηση των όσων η ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια αναφέρει περί ύβρεως, έτσι για μία υποτυπώδη ενημέρωση τους.

«Η ύβρις ήταν βασική αντίληψη της κοσμοθεωρίας των αρχαίων Ελλήνων. Όταν κάποιος, υπερεκτιμώντας τις ικανότητες και τη δύναμή του (σωματική, αλλά κυρίως πολιτική, στρατιωτική και οικονομική), συμπεριφερόταν με βίαιο, αλαζονικό και προσβλητικό τρόπο απέναντι στους άλλους, στους νόμους της πολιτείας και κυρίως απέναντι στον άγραφο θεϊκό νόμο -που επέβαλλαν όρια στην ανθρώπινη δράση-, θεωρούνταν ότι διέπραττε «ὕβριν», δηλ. παρουσίαζε συμπεριφορά με την οποία επιχειρούσε να υπερβεί τη θνητή φύση του και να εξομοιωθεί με τους θεούς, με συνέπεια την προσβολή και τον εξοργισμό τους.

Η βίαια, αυθάδης και αλαζονική αυτή στάση/συμπεριφορά, που αποτελούσε για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο παραβίαση της ηθικής τάξης και απόπειρα ανατροπής της κοινωνικής ισορροπίας και γενικότερα της τάξης του κόσμου, πιστευόταν ότι (επαναλαμβανόμενη και μάλιστα μετά από προειδοποιήσεις των ίδιων των θεών) οδηγούσε τελικά στην πτώση και καταστροφή του «ὑβριστοῦ».

Αποδίδοντας την αντίληψη σχετικά με την ύβρη και τις συνέπειές της, όπως τουλάχιστον παρουσιάζεται στην αρχαιότερή της μορφή, με το σχήμα ὓβρις→ἂτη→νέμεσις→τίσις μπορούμε να πούμε ότι οι αρχαίοι πίστευαν πως μια «ὕβρις» συνήθως προκαλούσε την επέμβαση των θεών, και κυρίως του Δία, που έστελνε στον υβριστή την «ἄτην», δηλαδή το θόλωμα, την τύφλωση του νου. Αυτή με τη σειρά της οδηγούσε τον υβριστή σε νέες ύβρεις, ώσπου να διαπράξει μια πολύ μεγάλη α-νοησία, να υποπέσει σε ένα πολύ σοβαρό σφάλμα, το οποίο προκαλούσε την «νέμεσιν», την οργή και εκδίκηση δηλαδή των θεών, που επέφερε την «τίσιν», δηλ. την τιμωρία και τη συντριβή/καταστροφή του.

Από την κλασική εποχή και μετά, σε πολλές περιπτώσεις οι έννοιες Άτη, Δίκη και Νέμεσις φαίνεται να αποκτούν στη συνείδηση των ανθρώπων ισοδύναμη σημασία, αυτήν της θείας τιμωρίας.

Η λέξη ύβρις πέρα από τη λόγια νεοελληνική χρήση της με τις σημασίες «βρισιά» (κυρίως στον πληθυντικό αριθμό «ύβρεις») και συνακόλουθα «κάτι που θίγει την τιμή και την αξιοπρέπεια κάποιου» -οι οποίες είναι φυσιολογικές εξελίξεις της αρχαίας σημασίας-, αρκετές φορές χρησιμοποιείται και στην εποχή μας, σε πιο προσεγμένο επίπεδο λόγου, με την αρχαιοελληνική σημασία της για να χαρακτηρίσει ανάλογες αλαζονικές συμπεριφορές συνανθρώπων μας». (el.wikipedia)

Κατόπιν της στοιχειώδους αυτής ενημέρωσης, ίσως μπορέσει να αρθρωθεί ένας τουλάχιστον πιο κόσμιος δημόσιος λόγος.