Η Γαλάζια Ανάπτυξη και ο ιππόκαμπος

Η Γαλάζια Ανάπτυξη και ο ιππόκαμπος

  • Τρίτη, 10 Σεπτεμβρίου, 2013 - 06:00

Η Γαλάζια Ανάπτυξη και ο ιππόκαμπος

Βούρος Παναγιώτης-περιβαλλοντολόγος

Πολλά και διάφορα γράφτηκαν και ακούστηκαν το τελευταίο διάστημα, για τη «Γαλάζια Ανάπτυξη», με αφορμή την ημερίδα που διοργάνωσε η Περιφέρεια Ν. Αιγαίου στη Ρόδο στις 30 Αυγούστου. Τα περισσότερα με κριτική και απαξιωτική διάθεση, διανθισμένη με χρώματα και αναφορές σε χαριτωμένα τετράποδα, λογικά εκπορευόμενη όμως από προηγούμενες αναφορές, διακηρύξεις και εξαγγελίες που παρέμειναν κενές αποτελέσματος, σε ότι αφορά αυτή τη χιλιοβασανισμένη την «Ανάπτυξη» που πλέον μόνο ως μύθος ακούγεται! Πολλοί μιλούν για αυτή, ακόμα περισσότεροι ακούν για αυτή, αλλά κανείς δεν την έχει δει ακόμη.

Τι σημαίνει “Γαλάζια Ανάπτυξη”

Ας ξεκινήσουμε όμως από τα βασικά απαντώντας στο ερώτημα: τι σημαίνει “Γαλάζια Ανάπτυξη”;

Τον Σεπτέμβριο του 2012 η Επιτροπή ενέκρινε ανακοίνωση με τίτλο: Γαλάζια Ανάπτυξη, ευκαιρίες για βιώσιμη ανάπτυξη στη θάλασσα και στη ναυτιλία. Στόχος της ήταν και είναι να αναληφθεί μια κοινή πρωτοβουλία με τα κράτη μέλη, με τις περιφέρειες και με όλους τους συναφείς ενδιαφερόμενους φορείς, ώστε να αξιοποιηθεί το δυναμικό της γαλάζιας οικονομίας, προκειμένου να συμβάλλει και αυτή στην αντιμετώπιση της κρίσης. Η γαλάζια ανάπτυξη είναι η συμβολή της ολοκληρωμένης θαλάσσιας πολιτικής της ΕΕ για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

Με την συγκεκριμένη ανακοίνωση του Σεπτεμβρίου του 2012 η ΕΕ δρομολόγησε μια διαδικασία η οποία θα τοποθετεί τη γαλάζια οικονομία σε σημαντική θέση του προγράμματος των κρατών μελών, των περιφερειών, των επιχειρήσεων και της κοινωνίας των πολιτών. Με την προώθηση της θαλάσσιας έρευνας και καινοτομίας, με την υποστήριξη των καινοτόμων ΜΜΕ, με την αντιμετώπιση των αναγκών σε δεξιότητες και την ενθάρρυνση καινοτόμων προϊόντων και λύσεων, η Ευρώπη μπορεί να αποδεσμεύσει το αναξιοποίητο αναπτυξιακό δυναμικό που διαθέτει η γαλάζια οικονομία της, διασφαλίζοντας παράλληλα τη βιοποικιλότητα και την προστασία του περιβάλλοντος.

Στις 8 Οκτωβρίου 2012 στη Λεμεσό της Κύπρου εγκρίθηκε το νέο θαλάσσιο θεματολόγιο ανάπτυξης και Απασχόλησης στους τομείς της Θάλασσας και της Ναυτιλίας από τους Ευρωπαίους Υπουργούς θαλάσσιας πολιτικής και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η δήλωση πρότεινε ένα θαλάσσιο και ναυτιλιακό θεματολόγιο. Το νέο θαλάσσιο θεματολόγιο προέκυψε κατόπιν μελέτης που εκπονήθηκε με στόχο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διαμορφώσει ολοκληρωμένη εικόνα του οικονομικού μεγέθους και του μεγέθους της απασχόλησης των τομέων της θάλασσας και της ναυτιλίας στην Ευρώπη και να διερευνήσει επίσης τις κατευθύνσεις που θα μπορούσαν ρεαλιστικά να ακολουθήσουν οι εν λόγω τομείς κατά τα προσεχή έτη και το πού υπάρχει ιδιαίτερο δυναμικό για καινοτομία και νέες θέσεις εργασίας.

Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή προκύπτει ότι ο παράκτιος και θαλάσσιος τουρισμός είναι ο μεγαλύτερος θαλάσσιος τομέας όσον αφορά την ακαθάριστη προστιθέμενη αξία και την απασχόληση και αναμένεται να μεγεθυνθεί κατά 2 έως 3% έως το 2020, ενώ ο τουρισμός με κρουαζιερόπλοια αναμένεται να δημιουργήσει 100.000 νέες θέσεις εργασίας έως το 2020 σε σύγκριση με το 2010. Δεδομένου ότι η παγκόσμια εγκατεστημένη παραγωγική ικανότητα στον τομέα της ενέργειας των ωκεανών αναμένεται να διπλασιάζεται σε ετήσια βάση στο εγγύς μέλλον, η οικονομική εκμετάλλευση των τεχνολογιών ενέργειας από τα κύματα και την παλίρροια θα ενισχυθεί μέσω της μείωσης του τεχνολογικού κόστους. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, ο συνολικός ετήσιος κύκλος εργασιών της θαλάσσιας εξόρυξης ορυκτών αναμένεται να αυξηθεί από σχεδόν μηδέν σε 5 δισ. ευρώ κατά τα 10 επόμενα έτη και σε έως 10 δισεκατομμύρια ευρώ μέχρι το 2030. Η υδατοκαλλιέργεια της ΕΕ θα μπορούσε να συμβάλει στην υγιεινή διατροφή εάν ο ρυθμός μεγέθυνσης φτάσει αυτόν που υπάρχει εκτός της ΕΕ. Κατά την επόμενη δεκαετία, ο τομέας της γαλάζιας βιοτεχνολογίας αναμένεται ότι θα καταστεί προμηθευτής των μαζικών αγορών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των καλλυντικών, των προϊόντων διατροφής, των φαρμακευτικών προϊόντων, των χημικών προϊόντων και των βιοκαυσίμων.

Μετά το ανωτέρω σύντομο λοιπόν ιστορικό, ας γυρίσουμε στα καθ’ υμάς και στο πως αυτή συνδέεται με τη περιοχή μας. Με δεδομένο ότι η Περιφέρεια Ν. Αιγαίου αποτελεί μία αμιγώς νησιωτική περιφέρεια, θα πρέπει να μας οδηγήσει να αποτελέσουμε τους πρωτοπόρους στην ενσωμάτωση των αξόνων προτεραιότητος της «Γαλάζιας Ανάπτυξης» στους προγραμματικούς στόχους χρηματοδότησης και ανάπτυξης της ΠΝΑΙ. Μας είναι άλλωστε απόλυτα γνωστή και κατανοητή, σε επίπεδο ιστορικής μνήμης και οικειότητας η δυνατότητα της θάλασσας να προσφέρει πολλές οικονομικές ευκαιρίες, αν βέβαια χρησιμοποιηθεί με βιώσιμο τρόπο.

Η ανάγκη για μία ολοκληρωμένη περιφερειακή θαλάσσια πολιτική στα πρότυπα της Ευρωπαϊκής ειδικά για τη δική μας Περιφέρεια είναι επιτακτική. Η βελτίωση της αποδοτικότητας των θαλάσσιων μεταφορών, η περαιτέρω ανάπτυξη του θαλασσίου τουρισμού, η Ολοκληρωμένη διαχείριση της παράκτιας Ζώνης (ΟΔΠΖ), η βιώσιμη αλιεία σε συνδυασμό με την ανάπτυξη νέων μορφών υδατοκαλλιέργειας, η ανάπτυξη και διακίνηση προϊόντων γαλάζιας βιοτεχνολογίας και φυσικά η Θαλάσσια επιτήρηση και έλεγχος θα πρέπει να αποτελέσουν δράσεις προτεραιότητος, στα πλαίσια της ευρύτερης προσπάθειας για άμβλυνση των επιπτώσεων της νησιωτικότητας έστω και αν έχουμε καθυστερήσει σημαντικά σε κάποιες βασικές δράσεις όπως π.χ. ΟΔΠΖ.

Συγκεκριμένες προτάσεις

Στη συγκεκριμένη μάλιστα ημερίδα πέραν της βασικής πρότασης του Περιφερειάρχη για την ίδρυση Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τη Θαλάσσια Πολιτική κατατέθηκαν και άλλες σημαντικές και συγκεκριμένες προτάσεις από τον Αντιπεριφερειάρχη Κυκλάδων, εκ των οποίων μάλιστα κάποιες βρίσκονται εν εξελίξει. Συγκεκριμένα:

  • Να τεθούν ως άξονες προτεραιότητας της επόμενης προγραμματικής αναπτυξιακής περιόδου για την Περιφέρεια Ν. Αιγαίου οι τέσσερις τουλάχιστον από τους τομείς με ιδιαίτερες δυνατότητες ανάπτυξης στα πλαίσια της γαλάζιας οικονομίας (βελτίωση της αποδοτικότητας των θαλάσσιων μεταφορών, η περαιτέρω ανάπτυξη του θαλασσίου τουρισμού, η βιώσιμη αλιεία σε συνδυασμό με την ανάπτυξη νέων μορφών υδατοκαλλιέργειας, η ανάπτυξη και διακίνηση προϊόντων γαλάζιας βιοτεχνολογίας). Ήδη έχουν τεθεί σχετικές προτάσεις που αφορούν τους συγκεκριμένους τομείς, όπως η πρόταση για την ανάπτυξη ενός δικτύου διασυνδεδεμένων μεταφορών και μέσων, ενσωματώνοντας πλέον και τα υδροπλάνα, την δημιουργία θαλασσίων καταφυγίων σε βραχονησίδες για την παροχή προστασίας και υποστηρικτικών υπηρεσιών προς τους χρήστες γιοτ και ιστιοπλοϊκών σκαφών (π.χ. σχοινιά, νερά, ξηρά τροφή κ.α.), και την ανάπτυξη δικτύου θαλασσίων προστατευόμενων περιοχών στα πλαίσια της εκπόνησης διαχειριστικών σχεδίων μαζί με τους αλιείς.
  • Ο καθορισμός κατόπιν μελέτης ασφάλων διαδρομών για τα πλοία που διέρχονται το Αιγαίο αναγνωρίζοντας τον μεγάλο εν δυνάμει κίνδυνο για το τουρισμό των νησιών από ένα πιθανό θαλάσσιο ατύχημα
  • Η εκπόνηση μελέτης για την υποστήριξη της χρηματοδότησης δημιουργία πλωτών εργοστασίων ολοκληρωμένης διαχείρισης απορρμμάτων. Την ανάπτυξη ενός χρηματοδοτικού άξονα, στα πλαίσια του ΕΣΠΑ που θα αφορά ενίσχυση ΜΜΕ με προσανατολισμό την ανάπτυξη καινοτόμου επιχειρηματικότητας στην γαλάζια οικονομία, που θα αναφέρεται ταυτόχρονα στη παροχή υπηρεσιών και προϊόντων. Θα μπορούσε π.χ. να ενσωματωθεί προς χρηματοδότηση η
  • Εκπόνηση μίας μελέτης καταγραφής των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και των ακραίων καιρικών φαινομένων στις θαλάσσιες γενικότερα και τουριστικές ειδικότερα υποδομές της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου και η χρηματοδότηση των απαραίτητων επεμβάσεων σ’ αυτές.
  • Την ανάπτυξη ενός συνόλου δράσεων ευαισθητοποίησης, προβολής, επιβράβευσης αναπτυξιακών δράσεων και επιχειρηματικών κινήσεων στα πλαίσια της γαλάζιας ανάπτυξης, οικονομίας καινοτομίας στους ανωτέρω τομείς. Για παράδειγμα συνέδρια, δημιουργία κέντρου γαλάζιας καινοτομίας, καθιέρωση ετήσιου βραβείου γαλάζιας καινοτομίας. Θα μπορούσε να προταθεί προς χρηματοδότηση η δημιουργία ενός Κέντρου Έρευνας Γαλάζιας Καινοτομίας στη ν. Γυάρο σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
  • Δημιουργία ενός φορέα ή εμπλοκή υφιστάμενων (π.χ. Αναπτυξιακές εταιρίες) στη προώθηση της γαλάζιας ανάπτυξης μέσω π.χ. τη δημιουργία και υποστήριξη θερμοκοιτίδων γαλάζιας επιχειρηματικότητας
  • Συμμετοχή σε προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με αντικείμενο τη Γαλάζια Ανάπτυξη.
  • Άμεση σύνδεση και επικοινωνία των υπηρεσιών του αναπτυξιακού προγραμματισμού και της Διαχειριστικής Αρχής της Περιφέρειας με τα Ταμεία και τις υπηρεσίες της Επιτροπής Αλιείας και Θαλασσίων υποθέσεων, με στόχο την αξιοποίηση των προς διάθεση χρηματοδοτικών μέσων ώστε αυτά να λειτουργήσουν υποστηρικτικά με τους λοιπούς πόρους που έχει πρόσβαση η Περιφέρεια.

Η «Γαλάζια Ανάπτυξη» φαίνεται ν’ αποτελεί λοιπόν μία μοναδική ευκαιρία για τη Περιφέρεια μας

Δυστυχώς η ευτυχώς για να πάψει η Ανάπτυξη να αποτελεί ένα μύθο και να μπορέσει να γίνει πραγματικότητα, ρόλο δεν θα παίξει ούτε το χρώμα της ούτε το όνομα της, που αποτελούν απλώς κωδικοποίηση τάσεων και πολιτικών κατευθύνσεων που συνδέονται με τη βιωσιμότητα περιβάλλοντος και ανθρώπινου είδους, αλλά πρωτίστως το όραμα και η ικανότητα των εμπλεκομένων είτε αυτοί είναι πολιτικοί, είτε δημόσιοι λειτουργοί, είτε επιχειρηματίες, είτε η Κοινωνία των πολιτών. Ικανότητα στην ανάγνωση των εξελίξεων, στη πρωτοβουλία, στο σχεδιασμό, στη προετοιμασία, στη συνεργασία, και στην υλοποίηση με τη μικρότερη το δυνατό γραφειοκρατεία (χαρακτηριστική η επανειλημμένη αναφορά ακόμα και της επιτρόπου στον μεγάλο αριθμό και στην αργή διαδικασία υπουργικών υπογραφών για σημαντικότατες νομοθετικές πράξεις, καθώς και για πράξεις που δεν θα έπρεπε να απαιτούνταν). Ικανότητα στο να λειτουργούν με βάση το εμείς και όχι το εγώ, με βάση τη προσφορά και όχι μόνο και απλώς την εκμετάλλευση. Και ακριβώς εξαιτίας της προϊστορίας των αποτυχιών στην εφαρμογή ή ολοκλήρωση διαφόρων πολιτικών που θα είχαν όφελος για τη χώρα αν δεν απουσίαζαν τα ανωτέρω σε συνάρτηση με τη περιβόητη διαπλοκή και διαφθορά, έχουν δίκιο σήμερα να επαναλαμβάνονται όλοι οι επικριτές, οι σχολιαστές, οι αντιρρησίες και ν’ αναπαράγουν τους φόβους τους για άλλη μία αποτυχία.

Η «Γαλάζια Ανάπτυξη» φαίνεται ν’ αποτελεί λοιπόν μία μοναδική ευκαιρία για τη Περιφέρεια μας αλλά και για όλους τους εμπλεκομένους ν’ απαντήσουν με πράξεις που θα παράγουν απτά αποτελέσματα αναπτυξιακής δυναμικής για το τόπο και τους κατοίκους του αρκεί να μην κωλυσιεργήσουμε ακολουθώντας και πάλι τις εξελίξεις αλλά να είμαστε εμείς που τις δρομολογούμε τουλάχιστον τοπικά.

Και ας ελπίζουμε αυτή τη φορά να φανούμε ποιο ικανοί και ποιο τυχεροί, γιατί όντως πράσινα άλογα εκ φύσεως δεν υπάρχουν, το αλογάκι της θάλασσας όμως ο χαριτωμένος «Ιππόκαμπος» έστω και ως απειλούμενο είδος υπάρχει!