Πλούτος μνημείων και απαράμιλλο φυσικό κάλλος

Στο νοτιοανατολικό τμήμα της Κέας, εκεί όπου το φυσικό και πολιτιστικό απόθεμα διατηρείται μέχρι και σήμερα ακέραιο, σώζονται τα ερείπια της ακρόπολης της αρχαίας Καρθαίας, μίας εκ των τεσσάρων αρχαίων πόλεων-κρατών, που αναπτύχθηκαν κατά την αρχαιότητα στο νησί.

Ο αρχαιολογικός χώρος της Καρθαίας θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα του νησιού, που παρά τη δύσβατη και δυσπρόσιτη θέση του, αποζημιώνει τους επισκέπτες με τον πλούτο των μνημείων και την αρμονική συνύπαρξη της ιστορίας και του απαράμιλλου φυσικού κάλλους του.

Κατοίκηση της πόλης από τη Γεωμετρική εποχή

Σε σχετική μελέτη της Καθηγήτριας Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Ευαγγελίας. Σημαντώνη – Μπουρνιά και της Δρ. Τάνιας Πανάγου, αρχαιολόγου της ΚΑ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, σημειώνεται ότι ο πρώτος πυρήνας κατοίκησης της πόλης διαμορφώθηκε στους γεωμετρικούς χρόνους. Η πρώτη σωζόμενη φιλολογική αναφορά του ονόματος της Καρθαίας γίνεται από τον Πίνδαρο (4ος Παιάνας, στ. 13-15).

Το κέντρο της αρχαίας πόλης με την τειχισμένη ακρόπολη, τους ναούς, τα δημόσια κτίρια και το λιμάνι, βρίσκεται στην άκρη ενός βραχώδους εξάρματος, με την ονομασία “Άσπρη Βίγλα”, που περιβάλλεται από δύο ρεύματα, τον Βαθυπόταμο και τον Καλαμίτση.

Οι ναοί του Πυθίου Απόλλωνος και της Αθηνάς

Την ακρόπολη περιβάλλουν τείχη, ενώ στο χαμηλότερο τμήμα της δημιουργήθηκαν δύο τεχνητά άνδηρα προκειμένου να εξευρεθεί χώρος για την ανέγερση ναών και δημόσιων οικοδομημάτων. Στο χαμηλότερο και πλησιέστερο προς τη θάλασσα άνδηρο της ακρόπολης βρίσκεται ο ναός του Πυθίου Απόλλωνα, που ιδρύθηκε τον 5ο π.Χ. Αιώνα, με χαρακτηριστικό του τους έξι κίονες. Ο ναός υπήρξε ο κυριότερος λατρευτικός χώρος της πόλης. Στο χώρο του βρέθηκαν γλυπτά, αναθήματα και ψηφίσματα της βουλής και του δήμου των Καρθαιέων.

Ανάμεσα στα σημαντικότερα μνημεία του χώρου βρίσκεται και ο ναός της Αθηνάς, που χρονολογείται από τα τέλη του 6ου με τις αρχές του 5ου π.Χ. αιώνα. Τα αετώματα και τα ακρωτήρια του ναού κοσμούνταν από μαρμάρινα γλυπτά, τα σωζόμενα κατάλοιπα των οποίων εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κέας στην Ιουλίδα.

Συστηματικές αρχαιολογικές έρευνες

Σημειώνεται ότι η πόλη άρχισε να αναπτύσσεται σταδιακά, φτάνοντας σε περίοδο ακμής κατά τον 6ο και 5ο αι. π. Χ. Εμφανίζεται ανεξάρτητη και αυτόνομη, περιβάλλεται από ισχυρές οχυρώσεις, οικοδομεί επιβλητικά δημόσια κτίρια και κόβει δικά της αργυρά νομίσματα με εμπροσθότυπο αμφορέα.

Από τον ύστερο 17ο αιώνα τα επιβλητικά κατάλοιπα της Καρθαίας άρχισαν να προσελκύουν ξένους αρχαιοδίφες περιηγητές στο απομονωμένο αυτό τμήμα του νησιού, σημειώνει η κ. Πανάγου. Αρχικά η θέση ταυτιζόταν με την Ιουλίδα, αλλά το 1811 ο Δανός αρχαιοδίφης Brondsted, που έκανε εκτεταμένες έρευνες στην ακρόπολη της Καρθαίας, διαπίστωσε βάσει επιγραφών, ότι πρόκειται για την Καρθαία.

Συστηματική αρχαιολογική έρευνα έγινε για πρώτη φορά το 1902 από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, υπό τον Βέλγο αρχαιολόγο P. Graindor, συνεχίστηκε τη δεκαετία του 1960 από την Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία και εντατικοποιήθηκε κατά την περίοδο 1987-1995 από το Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.

Συντήρηση και Ανάδειξη Αρχαίας Καρθαίας

Τέλος, την περίοδο 2002-2008 η Επιτροπή Συντήρησης και Ανάδειξης αρχαίας Καρθαίας Κέας του Υπουργείου Πολιτισμού προχώρησε σε εργασίες ανάδειξης και αναστήλωσης των βασικότερων μνημείων της ακρόπολης.

Η συντήρηση στόχευε στην κατά το δυνατό αποκατάσταση των φθορών που έχουν υποστεί στο πέρασμα των αιώνων και στην πρόληψη μελλοντικών. Κύριο μέλημα ήταν η ανάδειξη των τεσσάρων πιο επιβλητικών οικοδομημάτων της ακρόπολης και ειδικότερα, των ναών του Απόλλωνος και της Αθηνάς, του πρόπυλου και του Κτηρίου D. Απαραίτητες κρίθηκαν, μεταξύ άλλων, ορισμένες νέες κατασκευές που διευκόλυναν την επαφή του επισκέπτη με το πολιτιστικό και φυσικό περιβάλλον της Καρθαίας ή που συνέτειναν στην προστασία των μνημείων και του χώρου.

Λειτουργικός και επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος

Για την καλύτερη οργάνωση του αρχαιολογικού χώρου, οι υπεύθυνοι προχώρησαν σε πλήθος νέων κατασκευών, που τον κατέστησαν λειτουργικό. Την κίνηση από τις δύο παραλίες προς τον αρχαιολογικό χώρο και την πρόσβαση στα μνημεία εξασφαλίζει πλέον δίκτυο πλακόστρωτων μονοπατιών με σημεία ανάπαυσης σε θέσεις με σκιά ή με εξαιρετική θέα. Όπως σημειώνεται, δημιουργήθηκαν νέα ή επισκευάσθηκαν παλιά λιθόκτιστα στηθαία προστασίας επισκεπτών, τα οποία λειτουργούν παράλληλα ως οριοθέτηση του αρχαιολογικού χώρου, δεδομένου ότι αποφεύχθηκε η περίφραξη με μεταλλικό πλέγμα. Η ενημέρωση των επισκεπτών σχετικά με την ιστορία του χώρου και τα μνημεία επιτυγχάνεται με τρεις μεγάλες πινακίδες σε δύο γλώσσες, τοποθετημένες σε επιλεγμένα σημεία.

Με την ολοκλήρωση του ενταγμένου στο Γ' ΚΠΣ έργου δημιουργήθηκε ένας νέος, επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος σε περιβάλλον προστατευμένο από τις επεμβάσεις της σύγχρονης τεχνολογίας. Η αύξηση της επισκεψιμότητας βεβαιώνει ότι η Καρθαία διατηρεί ακόμη τη μαγεία της, αποζημιώνοντας όλους εκείνους, οι οποίοι “ίδρωσαν” μέχρι να βρεθούν στην “αγκαλιά” της είτε από τη θάλασσα με βάρκα, είτε από ξηράς με τα πόδια, μέσα από ένα πυκνό δίκτυο αρχαίων μονοπατιών.