"Εκτός ελέγχου οι σχεδιασμοί για τη Σαντορίνη"

Τον κώδωνα του κινδύνου για τη Σαντορίνη, κρούει η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ), καταγράφοντας μια σειρά από εξελίξεις που θέτουν σε άμεσο κίνδυνο την ίδια την επιβίωση του νησιού.

Σε σχετική ανακοίνωση της ΕΛΛΕΤ περιγράφεται ένα περιβάλλον έντονης πίεσης με υπαρξιακές προκλήσεις που απλώνονται από τη Βλυχάδα και την παραλία του Κάθαρου μέχρι τους αμπελώνες, τις νέες τουριστικές ζώνες, τις πλωτές προβλήτες και τις "υποτιθέμενες" μορφές στρατηγικού ιαματικού τουρισμού.

Η ΕΛΛΕΤ τονίζει ότι "η κοινή περιουσία του νησιού, παραλίες, τοπία, γεωγραφικές ενότητες, φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι, βρίσκεται υπό ασφυκτική πολιορκία", ενώ την ίδια ώρα εξηγεί πως όσα συμβαίνουν το τελευταίο διάστημα δεν είναι απλώς μεμονωμένα περιστατικά, αλλά κομμάτια ενός μεγαλύτερου σχεδιασμού που εξελίσσεται "για το νησί, χωρίς το νησί".

Σχεδιασμοί που προχωρούν παρά τις αντιδράσεις

Η ανακοίνωση περιγράφει αναλυτικά την επιμονή των αρμόδιων φορέων και μελετητών να προωθήσουν ρυθμίσεις και έργα χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η τοπική κοινωνία. Ειδική αναφορά γίνεται στο Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο, το οποίο προβλέπει νέες, τεράστιες τουριστικές ζώνες, σε πλήρη αναντιστοιχία με τις ανάγκες και τις αντοχές του νησιού.

Η ΕΛΛΕΤ υπογραμμίζει ότι "μεθοδεύεται η ανάπτυξη εστίασης και πλωτών υποδομών, όπως προβλήτες, στις τοπιακές ενότητες Φάρου Εμπορείου και Κολούμπου, όπου συμπεριλαμβάνεται η Βλυχάδα. Την ίδια στιγμή, παραμένει η αμετακίνητη άρνηση κατάργησης των κατ’ ευφημισμό "στρατηγικών επενδύσεων στον τουρισμό", παρά την καθολική αντίδραση του Δήμου Θήρας, των επαγγελματικών φορέων και των περιβαλλοντικών οργανώσεων".

Στην ανακοίνωση γίνεται λόγος και για την προσπάθεια "μεταμφίεσης" της στρατηγικής επένδυσης στη Βλυχάδα σε υποδομή εναλλακτικού ιαματικού τουρισμού, καθώς και για την απόπειρα να χαρακτηριστεί μέσω Προεδρικού Διατάγματος ως δημόσιος δρόμος μια αγροτική οδός που οδηγεί σε ακυρωμένη παράνομη ξενοδοχειακή μονάδα, μία πρόταση που, όπως σημειώνεται, απορρίφθηκε από το ΣτΕ τον Οκτώβριο του 2025.

Η φέρουσα ικανότητα έχει ξεπεραστεί, αλλά οι πιέσεις αυξάνονται

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο γεγονός ότι η δόμηση και οι διαθέσιμες τουριστικές κλίνες έχουν υπερβεί κατά πολύ τα όρια της φέρουσας ικανότητας του νησιού, όπως αυτά έχουν τεθεί στις ίδιες τις προδιαγραφές του Υπουργείου. Παρά τις διακηρύξεις περί "ούτε μιας νέας κλίνης" που διατυπώθηκαν δημόσια από τον δήμαρχο και τον πρόεδρο των Ξενοδόχων τον Μάιο του 2024, η πραγματικότητα, σύμφωνα με την ανακοίνωση της ΕΛΛΕΤ, δεν έχει αλλάξει.

Παρά τις εκκλήσεις για παύση και ανασυγκρότηση των υποδομών, παρά τις επιστολές του Δήμου Θήρας στο ΥΠΕΝ με τις περιοχές που χρήζουν προστασίας και παρά το αίτημα για αναστολή έκδοσης νέων οικοδομικών αδειών, η ΕΛΛΕΤ διαπιστώνει ότι ένα χρόνο μετά, τίποτα δεν έχει γίνει σε πρακτικό επίπεδο.

Δύο αντιλήψεις σε σύγκρουση

Η ανακοίνωση της ΕΛΛΕΤ αναδεικνύει δύο αντικρουόμενες λογικές:

• Η πρώτη αντιμετωπίζει το νησί ως εμπόρευμα. Παρακάμπτει κανόνες, θεωρεί ότι «όλα αγοράζονται και πουλιούνται», προσαρμόζει τη νομιμότητα στις επιδιώξεις της και βάζει το ιδιωτικό συμφέρον πάνω από όλα.

• Η δεύτερη, που εκφράζει και η ΕΛΛΕΤ, αντιλαμβάνεται τις παραλίες, την καλντέρα, τα φυσικά τοπία, τα αμπέλια, τις πεζούλες, τα μονοπάτια, τα ξωκλήσια και την παραδοσιακή αρχιτεκτονική ως κοινή περιουσία των Σαντορινιών. Περιουσία που, παρότι ιδιοκτησιακά ανήκει σε επιμέρους άτομα, αποτελεί ταυτόχρονα συλλογικό αγαθό του νησιού και προϋπόθεση της ευημερίας και της ευτυχίας των κατοίκων.

Η ΕΛΛΕΤ διερωτάται "ποιο είναι το όφελος για τον κάτοικο όταν η απάντηση στο ερώτημα είστε ευχαριστημένοι από τη ζωή σας; είναι αποξένωση, άγχος και επιθετικότητα".

Η οικονομική διάσταση, τα μεγάλα συμφέροντα και ο κίνδυνος ελέγχου του νησιού

Επίσης, η Εταιρεία προειδοποιεί και για τον οικονομικό κίνδυνο, καθώς, όπως αναφέρει, "μεγάλα ιδιωτικά και πολυεθνικά συμφέροντα επιδιώκουν, να ελέγξουν τους πόρους του νησιού, αυτούς ακριβώς που έχτισαν τη φήμη και την ταυτότητά του. Εκμεταλλευόμενοι το όνομα και τη δημοτικότητα της Σαντορίνης, στόχος τους είναι η αποκόμιση κέρδους χωρίς ενδιαφέρον για τη βιωσιμότητα του τόπου".

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί, όπως επισημαίνεται, η σχεδιαζόμενη επένδυση μεγάλης εταιρείας κρουαζιέρας, την οποία ο Δήμος και ο Σύλλογος Εμπόρων έχουν απορρίψει. Η ΕΛΛΕΤ σημειώνει ότι ένα τέτοιο σχέδιο εγκαινιάζει κλειστές τουριστικές ζώνες που απειλούν την περιβαλλοντική ισορροπία, την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών σε φυσικούς πόρους και την επιβίωση των τοπικών επιχειρήσεων.

Αν προχωρήσει, επισημαίνει η ΕΛΛΕΤ "θα αφαιρέσει ότι έχει απομείνει από την αυθεντικότητα του νησιού, μετατρέποντάς το σε μια απρόσωπη "ατραξιόν" της μίας φωτογραφίας και περιορίζοντας την τοπική οικονομία σε κομπάρσο ενός σκηνικού που θα θυμίζει Σαντορίνη χωρίς να είναι".

Κλιμάκωση των κινδύνων και ορατός κίνδυνος υποκατάστασης του τοπικού ιστού

Η ανακοίνωση αναφέρει ότι τα funds και τα μεγάλα συμφέροντα, αν παγιώσουν την παρουσία τους, πολύ σύντομα θα επιδιώξουν να αντικαταστήσουν βασικές παραγωγικές δραστηριότητες του νησιού, μεταφορές, υπηρεσίες, χώρους εστίασης, ακόμη και οινοποιεία, με δικές τους δομές. Αυτό, όπως υπογραμμίζεται, υποθηκεύει το μέλλον της τοπικής οικονομίας και διασπάει την κοινωνική συνοχή.

Τα αιτήματα της ΕΛΛΕΤ προς τον Δήμο Θήρας

Η ανακοίνωση κορυφώνεται με σαφείς και συγκεκριμένες προτάσεις από την ΕΛΛΕΤ και συγκεκριμένα αναφέρεται σε:

• Έλεγχο νομιμότητας του παραλιακού καταστήματος στη Βλυχάδα και ανάκληση της άδειας λειτουργίας του.

• Άμεση παύση των παράνομων εργασιών στο δημοτικό κτίσμα στην παραλία Κάθαρου και οριστική ακύρωση της παραχώρησης πρόσβασης.

• Επαναξιολόγηση του συστήματος berth allocation, με απόρριψη μεγάλων κρουαζιερόπλοιων που δεν ταιριάζουν στην κλίμακα του νησιού.

• Απόρριψη των νέων, υπερβολικά μεγάλων τουριστικών ζωνών.

• Προστασία της γεωγραφικής ενότητας της Βλυχάδας και επιμονή στη δέσμευση ότι δεν θα αδειοδοτηθεί καμία στρατηγική επένδυση εκτός ΕΠΣ.

• Ανάδειξη της κατοικίας ως προτεραιότητα στις πολεοδομημένες ζώνες.

• Διεκδίκηση του δικαιώματος του Δήμου να έχει αποφασιστικό λόγο σε όσα σχεδιάζονται για τη Σαντορίνη.

Παράλληλα, η ΕΛΛΕΤ καλεί τους πολίτες, τους συλλόγους και τους επαγγελματικούς φορείς να υπερασπιστούν το νησί και να προστατεύσουν την υλική και άυλη περιουσία του για τις επόμενες γενιές.

Το κάλεσμα για συλλογικό όραμα

Η ανακοίνωση καταλήγει με την επισήμανση ότι "η Σαντορίνη πρέπει να διαμορφώσει ξεκάθαρη άποψη για το τι ανάπτυξη θέλει και να την επιβάλει". Ο χρόνος, σύμφωνα με την ΕΛΛΕΤ, έχει εξαντληθεί και η ευθύνη είναι πλέον κοινή, της πολιτείας, του Δήμου και των κατοίκων.