Τέχνη στα χνάρια της λαϊκής παράδοσης

Με την κυρά-Σαρακοστή, ένα από τα παλαιότερα έθιμα που σχετίζονται με τη γιορτή του Πάσχα, ασχολήθηκαν την τελευταία εβδομάδα τα μέλη του εικαστικού εργαστηρίου του Λαογραφικού – Χορευτικού Ομίλου «η σοφία της παράδοσης», το οποίο διεξάγεται κάθε Τρίτη στη Λέσχη Ποσειδωνίας.

Η εικαστικός Eileen Botsford – Βελισσαροπούλου εξήγησε στα παιδιά πως η κυρά-Σαρακοστή χρησίμευε πάντα ως ημερολόγιο για να μετράμε τις εβδομάδες από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι τη Μεγάλη Εβδομάδα, καθώς η ίδια έχει επτά πόδια, ένα για κάθε εβδομάδα της περιόδου της Σαρακοστής. Πρόκειται για ένα έθιμο που τείνει στις ημέρες μας να εκλείψει, παρόλο που κατά το παρελθόν υπήρξε αρκετά δημοφιλές σε όλο τον ελλαδικό χώρο και αναβίωνε με διάφορές παραλλαγές.

Η κυρά-Σαρακοστή, στις περισσότερες περιοχές, ήταν μια χάρτινη ζωγραφιά, που απεικόνιζε μια γυναίκα, που έμοιαζε με καλόγρια, με 7 πόδια, σταυρωμένα χέρια γιατί προσεύχεται, ένα σταυρό γιατί πήγαινε στην εκκλησία και χωρίς στόμα γιατί νηστεύει. Στο τέλος κάθε εβδομάδας, αρχής γενομένης από το Σάββατο μετά την Καθαρά Δευτέρα, της έκοβαν ένα πόδι. Το τελευταίο το έκοβαν το Μεγάλο Σάββατο. Αυτό το κομμάτι χαρτί το δίπλωναν καλά και το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο ή καρύδι (περιοχή της Χίου), το οποίο τοποθετούσαν μαζί με άλλα. Όποιος το έβρισκε θεωρούνταν τυχερός και γουρλής. Σε κάποιες περιοχές, το έβδομο πόδι το τοποθετούσαν μες στο ψωμί της Ανάστασης και όποιος το έβρισκε του έφερνε γούρι.

Σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, η κυρά-Σαρακοστή φτιάχνεται από ζυμάρι με απλά υλικά και, κυρίως, πολύ αλάτι για να μη χαλάσει. Εξάλλου, δεν τρωγόταν, αφού χρησιμοποιούνταν ως ημερολόγιο. Αλλού πάλι, την έφτιαχναν από πανί και τη γέμιζαν με πούπουλα.

Στον Πόντο, η κυρά-Σαρακοστή ήταν μια πατάτα ή ένα κρεμμύδι που το κρεμούσαν απ’ το ταβάνι και πάνω του είχαν καρφωμένα επτά φτερά κότας, ώστε να αφαιρούν ένα φτερό κάθε εβδομάδα. Εδώ το έθιμο ονομαζόταν «Κουκουράς», ο οποίος ήταν και ο φόβος των παιδιών!».

Από τη θεωρία στην πράξη

Τα θέματα του εικαστικού εργαστηρίου που διεξάγεται κάθε εβδομάδα στην έδρα του Δικτύου Εικαστικών Εργαστηρίων Σύρου (ΔΕΕΠΣ) είναι εμπνευσμένα από τη λαϊκή παράδοση. Από τα μαθήματα τα οποία έχουν τόσο επιμορφωτικό όσο και τεχνικό χαρακτήρα, προκύπτουν έργα είτε ατομικά είτε ομαδικά, τα οποία θα παρουσιαστούν προσεχώς στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του 2^ου Φεστιβάλ Παραδοσιακών Χορών για νέους «συριανοπατώ». Με αφορμή την περίοδο της Σαρακοστής, οι μικροί συμμετέχοντες δημιούργησαν τη δική τους Κυρά-Σαρακοστή ζωγραφίζοντας και κάνοντας ελεύθερο κολλάζ.

Σημειώνεται ότι το εικαστικό εργαστήρι της «σοφίας της παράδοσης» έχει και δεύτερο τμήμα, το οποίο λειτουργεί στην Ερμούπολη.