29 Μαΐου 1453. “Εάλω η Πόλις!”

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης είναι από τα σημαντικότερα γεγονότα της ιστορίας μας. Στις 29 Μαΐου 1453, ημέρα Τρίτη, καταστράφηκε η ανεξαρτησία ενός λαού, του Ελληνικού, που τόσα προσέφερε σε τόσους ανθρώπους σε τόσο κόσμο, ακόμη και εκτός Κωνσταντινούπολης. Χάθηκε η συνείδηση του Ευρωπαϊκού Πνεύματος, της δραστηριότητας και της Παιδείας. Δημιουργήθηκε το....Ανατολικό ζήτημα που μέχρι και σήμερα με εξάρσεις και υποχωρήσεις κατά καιρούς, απασχολεί τους λαούς της ευρύτερης περιοχής.

Ο τελευταίος Αυτοκράτορας στην Πόλη ήταν τότε ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος. Η κατάσταση στην βασιλεύουσα πόλη εκείνη την εποχή ήταν απελπιστική. Τα οικονομικά του κράτους δεν ήταν τόσο καλά και φυσικά ο Αυτοκράτορας διέταξε αιματηρές οικονομίες με στόχο και σκοπό να φροντίζουν ώστε η πόλη να διατηρηθεί ελεύθερη, αλλά και έτοιμη να αντισταθεί σε πιθανή επίθεση των Τούρκων της Ανατολής. Αν και για πολλούς αιώνες η Κωνσταντινούπολη αποτέλεσε το πολιτικό, στρατιωτικό και πολιτιστικό κέντρο του τότε κόσμου, ο Κωνσταντίνος διέκρινε ότι ισχυροί εχθροί ετοίμαζαν την επίθεση κατά της πρωτεύουσας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Προετοιμασμένος για τη μεγάλη θυσία, με όσα χρήματα υπήρχαν, φρόντιζε με τους ανθρώπους του να επισκευάζονται τα τείχη γύρω από την πόλη και παράλληλα να συγκεντρώνονται στρατιωτικές δυνάμεις που ήσαν Έλληνες, Βενετοί, Γενουάτες κ.α.

Μωάμεθ Β' ο Πορθητής

Σ' αυτή την απελπιστική κατάσταση που επικρατούσε στην Κωνσταντινούπολη, φθάνει η είδηση ότο πέθανε ο Σουλτάνος Μουράτ Β' (1451). Διάδοχος στον θρόνο ανέλαβε ο γιος του Μωάμεθ Β', που έμεινε στην ιστορία με τον τίτλο “Μωάμεθ ο Πορθητής”. Η κορυφαία στιγμή για την τελική επίθεση είχε φθάσει. Ο νέος Σουλτάνος, με εντολή του πατέρα του να καταλάβει τη Βασιλεύουσα ορκίστηκε να πραγματοποιήσει το όνειρο όλων των προηγούμενων Σουλτάνων. Η Άλωση της Πόλης του είχε γίνει έμμονη ιδέα και τον απασχολούσε μέρα και νύχτα. Άυπνος πολλές νύχτες, μελετούσε τις οχυρώσεις της πόλης και σκεφτόταν πάντα τα λόγια του προφήτη: “Ο μεγαλύτερος στρατηλάτης θα είναι εκείνος που θα κατακτήσει την Κωνσταντινούπολη”. Οι δυνάμεις που κατόρθωσε να έχει ο Μωάμεθ ήταν 200.000 άνδρες και πολλά πλοία. Θέλησε να απευθύνει λόγο προς όλους τους ανθρώπους του που επιθυμούσαν και αδημονούσαν να μπουν στη Βασιλεύουσα. Ο λόγος του βέβαια ήταν απειλητικός για όποιον δεν θα πήγαινε να αγωνιστεί στο τείχος, γιατί δεν θα ξέφευγε από φρικτό θάνατο. Υποσχέθηκε (όπως αναφέρουν γραπτά κείμενα της εποχής), ότι όσοι πολεμήσουν δυναμικά και αποτελεσματικά αυτόν τον ένδοξο αγώνα, θα αποκτήσουν μεγάλα κέρδη όπως: “...αμύθητα πλούτη, θα κατακτήσουν ωραίες γυναίκες και παιδιά, πολλά άλλα όπως: τρεις μέρες θα λεηλατήσουν ελεύθερα την Πόλη και τους θησαυρούς της. Επίσης, ο πρώτος που θα πατήσει το κάστρο αξιωματικός θα λάβει την καλύτερη επαρχία της Ευρώπης και της Ασίας.

Τέλος, όσοι σκοτωθούν θα βρουν στον παράδεισο ωραίες παρθένες και παιδιά, περιποιήσεις από τον Προφήτη σε όμορφα λουτρά και ανθισμένους κήπους..."

Η Άλωση

Από πλευράς Ελλήνων οι στρατιωτικές δυνάμεις ήταν πολύ λιγότερες από τις Τουρκικές. Έλληνες και Βενετοί και Γενουάτες ήταν περίπου 7.000 και τα πλοία τους περίπου 26. Το βράδυ της 28ης Μαΐου έγινε με μεγάλη συγκίνηση η τελευταία Χριστιανική Ακολουθία στην Αγία Σοφία. Όλοι οι παρόντες, ο Αυτοκράτορας, οι Γερουσιαστές, οι ευγενείς και πλήθος κόσμου ύψωσαν τη φωνή τους στον Θεό τον οποίον ο Πατριάρχης επικαλέσθηκε με δυνατή φωνή να προσφέρει τη νίκη στη Βασιλεύουσα.

Ξημερώματα της Τρίτης 29 Μαΐου 1453 οι Τούρκοι εξαπέλυσαν την τελική επίθεση από τρεις πλευρές ρίχνοντας τις ισχυρότερες δυνάμεις τους εναντίον της περιοχής του Αγίου Ρωμανού, που είχε αρχίσει να καταστρέφεται από βομβαρδισμούς της προηγούμενης μέρας.

Παρά την μεγάλη τους προσπάθεια και την ηρωική θυσία τους οι Βυζαντινοί δεν μπόρεσαν να κρατήσουν τα τείχη τους, ιδιαίτερα όταν οι Τούρκοι βρέθηκαν κοντά και πολλοί πέραν από μια μικρή πύλη, την Κερκόπορτα που κατάφεραν να ανοίξουν.

Συνταρακτικό ήταν ο τραυματισμός τότε του πολέμαρχου και συμπολεμιστού του Αυτοκράτορα του Ιωάννη Ιουστινιάνη, που δεν μπόρεσε να συνεχίσει και την επίθεση και ιδιαίτερα τις συμβουλές και την φροντίδα των πολεμιστών, με αποτέλεσμα να χαλαρωθεί η άμυνα από τους Χριστιανούς. Και τότε έφθασε η πιο θλιβερή στιγμή. Ο ίδιος ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος έπεσε νεκρός...

Ακολούθησε, μετά τη νίκη των Τούρκων άγρια λεηλασία της Πόλης και βιαιοπραγίες των κατοίκων επί αρκετές ημέρες.

Οι θρήνοι και οι θρύλοι απλώθηκαν παντού στην Ελληνική γη. Όπως έγραψαν και είπαν οι ποιητές:

"Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες.

Σώπασε, κυρά Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις.

Πάλι με χρόνους με καιρούς, πάλι δικά μας θάναι"

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία έπαψε να υπάρχει μετά από 1129 χρόνια κοσμοκρατορίας, την αποφράδα εκείνη Τρίτη 29 Μαΐου 1453. Και μαζί μ' αυτή χάθηκε η ταυτότητα της ανθρωπότητας που είχε θεμελιώσει το Ευρωπαϊκό πνεύμα. Οι Έλληνες για τέσσερις αιώνες έζησαν μέσα στη λύπη και στο σκοτάδι, χάνοντας την ελευθερία και την ανεξαρτησία. Η Δύση, μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης αισθάνθηκε τον πιθανό κίνδυνο, μήπως οι Τούρκοι θα ήθελαν να συνεχίσουν την κατάκτηση και της Ευρώπης.

Ο τότε Πάπας Πίος ο Β΄ χαρακτήρισε την Άλωση ως τον "δεύτερο θάνατο του Ομήρου και του Πλάτωνα".

Όμως παρόλη τη σφαγή που έγινε το 1453, ο ελληνισμός της Πόλης επιβίωσε και τον 16ο αιώνα, Έλληνες είχαν καταλάβει κάποιες θέσεις της μουσουλμανικής αυτοκρατορίας. Τότε δημιουργήθηκε και το Φανάρι. Η συνοικία αυτή παραχωρήθηκε στους Έλληνες και το 1603 εγκαταστάθηκε εκεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Το Φανάρι εξελίχθηκε σε πολιτισμικό και θρησκευτικό κέντρο Ελληνισμού. Αργότερα όμως οι Έλληνες της Πόλης δέχθηκαν μερικές φορές επιθέσεις ως αντίποινα για την Επανάσταση της Ελλάδας το 1821.

Το 1923 πρωτεύουσα του Τουρκικού κράτους έγινε η Άγκυρα γιατί πίστεψαν ότι στο κέντρο της χώρας τους θα ήταν πιο ασφαλισμένοι. Ονόμασαν επίσης επίσημα την μεγάλη Πόλη Ισταμπούλ.

Για τους Έλληνες, η Αγία Σοφία θα είναι πάντα το μεγάλο ιερό της Χριστιανοσύνης. Και.... η 29η Μαΐου 1453 αποτελεί την επέτειο των Επετείων!

Μαρία Ρώτα