“Αναζητώντας το Άυλο. Από την ασυνέχεια στη συνέχεια της τηνιακής μαρμαροτεχνίας”

Την επέτειο των 20 χρόνων από την υιοθέτηση της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής κληρονομιάς (UNESCO 2003), αλλά και των 10 χρόνων από την εγγραφή της τηνιακής μαρμαροτεχνίας στο Εθνικό Ευρετήριο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, τίμησε και φέτος το Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτιστικού, με τη διοργάνωση ενός πολιτιστικού προγράμματος αφιερωμένου στη τέχνη του νησιού μας που απευθυνόταν στους νέους του νησιού, αλλά και της Αθήνας.

Το πολιτιστικό πρόγραμμα «Αναζητώντας το Άυλο. Από την ασυνέχεια στη συνέχεια της τηνιακής μαρμαροτεχνίας», πραγματοποιήθηκε από το Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού και τελεί υπό την αιγίδα και οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου, στον 1ο όροφο του μεγάρου του Ιδρύματος Τηνιακού Πολιτισμού, πραγματοποιήθηκε εκδήλωση για την ολοκλήρωση του πολιτιστικού προγράμματος.

Επρόκειτο για πρόγραμμα με στόχο τη συνεργασία εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της Τήνου και της Αθήνας με την κοινότητα των μαρμαροτεχνιτών, ενώ παράλληλα επιδίωξε τη μεταλα­μπάδευση του στοιχείου της τέχνης της τηνιακής μαρμαροτεχνίας στις νεότερες γενιές, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη διαφύλαξή της.

Η ιδέα και ο τελικός σχεδιασμός του προγράμματος από τις κυρίες Κατερίνα Πιζάνια, Δρ Κοινωνιολογίας της τέχνης, και Βασιλική Μπουλέρου, συντηρήτρια έργων τέχνης του ΠΙΙΕΤ, προέκυψε μέσα από τη συνεχή διαβούλευση με τους μαρμαρογλύπτες του νησιού και καθηγητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και δομήθηκε σε δύο περιόδους.

Η πρώτη περίοδος (Ιανουάριος - Απρίλιος 2023) αφορούσε την υλοποίηση εργαστήριων εκμάθησης της τέχνης του μαρμάρου από επαγγελματίες μαρμαρογλύπτες (αποφοίτους του Προπαρασκευαστικού Επαγγελματικού Σχολείου Καλών Τεχνών Πανόρμου Τήνου -ΠΕΣΚΠΤ-) σε μαθητές λυκείου, αλλά, και σε ενήλικες με αγάπη για την τέχνη του νησιού. Στην Τήνο, δεκατέσσερις εκπαιδευόμενοι (μαθητές και ενήλικες) είχαν την ευκαιρία να «μαθητεύσουν» στα εργαστήρια μαρμαρογλυπτικής των Λορέντζου Βιδάλη, Νικολάου Δεσύπρη, Ονούφριου Δεσύπρη και αδελφών Κουσουνάδη και μέσα από μια σειρά έξι τετράωρων εργαστηριακών μαθημάτων να παράξουν τα δικά τους έργα μαρμαρογλυπτικής με τη φροντίδα και την καθοδήγηση των «δασκάλων» τους. Στην Αθήνα, δεκατέσσερις μαθητές του 2ου ΕΠΑΛ Αγίας Παρασκευής διδάχθηκαν την τέχνη του μαρμάρου από την κυρία Ρωσάννα Τίκα, απόφοιτο της ΠΕΣΚΤΠΤ, στα εργαστήρια του 1ου Εργαστηριακού Κέντρου Β΄Αθήνας – Αγίας Παρασκευής, σε μια σειρά είκοσι δίωρων εργαστηριακών μαθημάτων με την παρουσία και φροντίδα και των υπευθύνων καθηγητών, Χαρίκλειας Τσιώνη και Γεώργιου Μποχτανίδη.

Η δεύτερη περίοδος του προγράμματος πραγματοποιήθηκε στις 9 και 10 Δεκεμβρίου 2023, με την επίσκεψη της ομάδας μαθητών και καθηγητών του 1ου Εργαστηριακού Κέντρου Β’ Αθήνας-Αγίας Παρασκευής στην Τήνο, και αφορούσε τη γνωριμία όλων των συντελεστών και συμμετεχόντων της πρώτης περιόδου (μαθητών, εκπαιδευόμενων, μαρμαρογλυπτών, καθηγητών), τη διεξαγωγή του 1ου επιμορφωτικού σεμιναρίου για τεχνίτες του μαρμάρου και την εκδήλωση λήξης του προγράμματος «Αναζητώντας το άυλο. Από την ασυνέχεια στη συνέχεια της τηνιακής μαρμαροτεχνίας».

Το πρόγραμμα της δεύτερης περιόδου ξεκίνησε με τη γνωριμία μαθητών από την Τήνο και την Αθήνα στο εργαστήριο των αδελφών Κουσουνάδη στη Χώρα της Τήνου, όπου τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να περιηγηθούν στους χώρους ενός ενεργού εργαστηρίου παραδοσιακής μαρμαρογλυπτικής και να πειραματιστούν με τα ηλεκτρικά εργαλεία·πάντα με την καθοδήγηση των έμπειρων μαστόρων. Στη συνέχεια, οι μαθητές, οι καθηγητές τους· και οι σχεδιάστριες του προγράμματος επισκέφθηκαν το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας και το Προπαρασκευαστικό Επαγγελματικό Σχολείο Καλών Τεχνών Πανόρμου Τήνου (ΠΕΣΚΤΠΤ), όπου ο διευθυντής της σχολής, Λεωνίδας Χαλεπάς, τους ξενάγησε στις εγκαταστάσεις της Σχολής, τους εξήγησε το πρόγραμμα σπουδών και εμβάθυνε σε ειδικά ζητήματα δημιουργίας γλυπτού αντιγράφου σε πηλό αλλά και δημιουργίας γύψινων αντιγράφων μετά από ερώτηση των μαθητών. Τη σκυτάλη πήρε, στη συνέχεια, ο μαρμαρογλύπτης Ονούφριος Δεσύπρης και εξήγησε στους συμμετέχοντες τη διαδικασία μεταφοράς ενός έργου από τον γύψο στο μάρμαρο.

Το απόγευμα της ίδιας ημέρας πραγματοποιήθηκε στον 1ο όροφο του μεγάρου του Ιδρύματος Τηνιακού Πολιτισμού επιμορφωτικό σεμινάριο με τίτλο «Επαγγελματικές προοπτικές συνεργασίες με επαγγελματίες της σύγχρονης τέχνης και του σύγχρονου design», που απευθυνόταν αποκλειστικά στους τηνιακούς μαρμαρογλύπτες, τους σπουδαστές του ΠΕΣΚΤΠΤ και τους συμμετέχοντες του προγράμματος. Το επιμορφωτικό σεμινάριο έχει ενταχθεί στις επετειακές δράσεις των 20 χρόνων από την υιοθέτηση της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO 2003 ), της Δ/νσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Εισηγητές του σεμιναρίου ήταν , κατά σειρά παρουασίασης, οι:

    • Κατερίνα Πιζάνια, Δρ κοινωνιολόγος της τέχνης και σχεδιάστρια του προγράμματος, με την εισήγηση της που διερεύνησε τις βάσεις που έθεσε ο θεσμός της UNESCO για τη διαφύλαξη της τηνιακής μαρμαροτεχνίας και ευκαιρίες που αναδύονται για τα εργαστήρια μαρμαροτεχνίας της Τήνου στο προσεχές μέλλον, με την καθιέρωση εθνικού καταλόγου πιστοποιημένων βιοτεχνικών προϊόντων γεωγραφικής προστατευόμενης ένδειξης.  

    • Αλέξης Κανιάρης, υπεύθυνος έργων της Euromare, με την εισήγησή του «Η αγορά της σύγχρονης τέχνης και του design»  

    • Δρ. Θοδωρής Χίου, δικηγόρος και ειδικός σύμβουλος επί θεμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, με την εισήγησή του «Πνευματικά δικαιώματα μαρμαρογλυπτών»

    • Σίσσυ Λαγού, ιδιοκτήτρια του χώρου τέχνης Sissi’s ΑrtRoom, με την ομιλία της όπου αναφέρθηκε στις αναγκαίες βελτιώσεις στην παρουσίαση της παραγωγής και της επικοινωνίας των μαρμαρογλυπτών με ιδιοκτήτες γκαλέρι.

    • Βασιλική Μπουλέρου, συντηρήτρια έργων τέχνης και σχεδιάστρια του προγράμματος, με την εισήγησή της «Ποια είναι η κεντρική κοινότητα διαφύλαξης της τηνιακής μαρμαροτεχνίας και τι τελικά προσβλέπει για το μέλλον της;»

Στη συνέχεια ακολούθησε συζήτηση μεταξύ εισηγητών και συμμετεχόντων στο σεμινάριο.

Την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου στον 1ο όροφο του Ιδρύματος Τηνιακού Πολιτισμού έλαβε χώρα η τελετή λήξης του πολιτιστικού προγράμματος «Αναζητώντας το άυλο. Από την ασυνέχεια στη συνέχεια της τηνιακής μαρμαροτεχνίας», κατά την οποία η κα Καλομοίρα Σιδέρη, εκ μέρους του Δ.Σ. του Ιδρύματος Τηνιακού Πολιτισμού, παρουσίασε τις δράσεις του Ιδρύματος από το 2002 για την στήριξη και προβολή της τέχνης της μαρμαροτεχνίας και της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας.

Στη συνέχεια παρουσιάστηκε αναλυτικά ολόκληρο το πολιτιστικό πρόγραμμα από τις κυρίες Βασιλική Μπουλέρου και Κατερίνα Πιζάνια, με προβολή εικόνων από στιγμιότυπα του προγράμματος, κατάθεση εμπειριών από τους συμμετέχοντες του προγράμματος (μαρμαρογλύπτες, εκπαιδευτές & μαθητές).

Στο τέλος αυτής της εκδήλωσης πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της έκθεσης των μαρμάρινων έργων που υλοποιήθηκαν από τους συμμετέχοντες (μαθητές και ενήλικες) του πολιτιστικού προγράμματος και έγινε απονομή βεβαιώσεων συμμετοχής στους συμμετέχοντες μαθητές για την παρακολούθηση των εργαστηριακών μαθημάτων του πρώτου μέρους του προγράμματος.

Το Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού, με ανακοίνωσή του, ευχαριστεί το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού για την υποστήριξη του προγράμματος, τους συμμετέχοντες μαθητές και εκπαιδευτές, τις οργανώτριες κα Κατερίνα Πιζάνια και Βασιλική Μπουλέρου, τους Fred Smith για την οπτικοακουστική καταγραφή και τον Πολυχρόνη Κοσμίδη για τη δημιουργία του εικαστικού θέματος του προγράμματος, όπως και τους υποστηρικτές του.