Αλμύρα και φως

Αυτή είναι η κυκλαδίτικη ατμόσφαιρα. Μια ατμόσφαιρα που μοσχοβολά αλμύρα, φύκια, θυμάρι και μέλι. Παντού στα Κυκλαδονήσια το βλέμμα ακουμπά στο κατάλευκο μάρμαρο και στη γκρίζα πεντακάθαρη πέτρα..., υλικά που χρησίμευαν στους ανθρώπους να χτίσουν τα σπίτια τους με τις αυλές και τις άπειρες εκκλησίες τους! Σε κάθε λοφίσκο δεσπόζει κι ένα κάτασπρο ξωκκλήσι. Μέσα σ’ αυτό ο Κυκλαδίτης στεγάζει το θεό του.

Οι Κυκλάδες έχουν μια εκτυφλωτική λευκότητα που την υπογραμμίζει πειστικά το γλαυκό του”αναρίθμητου γέλιου των κυμάτων” όπως το θέλει ο τραγικός ποιητής Αισχύλος. Είναι μια σονάτα σε “λευκό μείζον”. Το γυμνό και το λειψό είναι οι πρωταγωνιστικές έννοιες σ’ αυτόν τον νησιωτικό χώρο, που όμως μπορούν να δώσουν στον άνθρωπο την αίσθηση της θεϊκής παρουσίας σε κάθε βήμα. Βράχος και θεότητα! Ένας δίδυμος συμβολισμός! Αυτούς τους βράχους έσκαψαν οι νησιώτες με κόπο πολύ. Έσκαψαν τα πλευρά των βουνών, μια και το χώμα είναι λιγοστό, να τα καλλιεργήσουν, για να καρπίσουν και να ζήσουν τις φαμίλιες τους. Σειρές και βαθμιδωτές ξερολιθιές συγκρατούν το χώμα και θυμίζουν ατέλειωτες κερκίδες αρχαίου θεάτρου. Το χωράφι κι η θάλασσα είναι ο πλούτος του Κυκλαδίτη. Λίγοι άνθρωποι έχουν βιώσει, αγαπήσει και παλέψει με τη θάλασσα όσο οι Κυκλαδίτες. Η θάλασσα μετέφερε ιδέες στην αρχαιότητα και δημιουργούσε ιστορία και πολιτισμό. Ένας σημαντικός πολιτισμός αναπτύχθηκε στις Κυκλάδες την 3η π.Χ. χιλιετία. Ήταν ένας πολιτισμός που θαυμάστηκε από όλο τον κόσμο και οι ειδικοί τον ονόμασαν: Πολιτισμό ΚΕΡΟΥ – ΣΥΡΟΥ γιατί τα σπουδαιότερα ευρήματα σε τέχνη ανακαλύφθηκαν σε δύο νησιά.

ΣΥΡΟΣ: Το κέντρο των Κυκλάδων

Όταν το πλοίο μπαίνει στο λιμάνι της Σύρου, το θέαμα μιας πόλης που σκαρφαλώνει σε δύο λόφους εντυπωσιάζει και συναρπάζει τον επισκέπτη. Όπως και να το κάνουμε δεν είναι μία, αλλά δύο πόλεις. Δύο πόλεις, δύο κοινωνίες που έχτισαν σε μια κλίμακα με την πιο δυνατή αμφιθεατρικότητα. Δύο λόφοι και δύο κόσμοι.

Άνω Σύρος: Η πρώτη πόλη.

Μια πανέμορφη μικρή γραφική, μεσαιωνική πολιτειούλα είναι απλωμένη στον κεντρικό και υψηλότερο λόφο του νησιού, που στεφανώνεται από την εκκλησία του Αγ. Γεωργίου, (San Giorgio), όπως λένε οι ντόπιοι την Μητρόπολη των Καθολικών. Είναι μια πόλη χωρίς θορύβους και καυσαέρια, αφού οι δρόμοι και τα στενά της εξυπηρετούν μόνο τους ανθρώπους και όχι... τα αυτοκίνητα. Το κάθε σπίτι και η κάθε εκκλησία ή μοναστήρι είναι ένα μνημείο 700 χρόνων. Το 1822 ήταν η αρχή μιας νέας πόλης, της Ερμούπολης, της πρωτεύουσας. “Αυτό που έγινε εδώ πριν ένα περίπου αιώνα, δεν έγινε πουθενά αλλού. Στη Σύρο ξαναγεννήθηκε η Ελλάδα.” Είπε κάποτε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Εδώ στο βραχονήσι των 85 τετραγωνικών χιλιομέτρων, γεννήθηκε και άνθησε ένας πολιτισμός, όμοιος με τον πολιτισμό των μεγάλων Ευρωπαϊκών πόλεων. Αρχές 19ου αιώνα, μια νέα πόλη γεννιέται. Μια πόλη που είχε μια πολυσήμαντη παρουσία στο Αιγαίο και ήταν ένα από τα κυριότερα πνευματικά κέντρα της Ελλάδος.

Ερμούπολη

Η Πρωτεύουσα των Κυκλάδων, η πόλη του Κερδώου, αλλά και του λόγιου Ερμή γεννήθηκε και δημιουργήθηκε μέσα στις φλόγες της Επανάστασης του 1821 από πρόσφυγες. Ήταν το 1822 όταν έγινε η μεγάλη σφαγή της Χίου, (πίνακας Ευγένιου Ντελακρουά – Μουσείο Λούβρου). Ακολούθησε η καταστροφή των Ψαρών, της Κάσσου, της Ιωνίας... Το Αιγαίο δονήθηκε από κραυγές ξεριζωμένων ανθρώπων. Αυλακωνόταν από πλοία με πρόσφυγες που αναζητούσαν μια νέα πατρίδα. Και τότε ανακαλύφθηκε το καλλίτερο καταφύγιο. Η Σύρος! Ήταν ιδανικός τόπος. Το νησί δεν το άγγιξε ποτέ πόλεμος. Ήταν ελεύθερο. Σ’ αυτό το νησί έγινε η πρώτη ειρηνική και δημιουργική επανάσταση που οδήγησε την Ερμούπολη στην οικονομική ακμή, στην κοινωνική εξέλιξη και στην πολιτιστική άνθηση. Όμως η Σύρος δεν είναι οι δύο πόλεις της. Δεν είναι μόνο η Ερμούπολη και η μικρή μεσαιωνική πόλη της Άνω Σύρου σκαρφαλωμένη στο λόφο. Σύρος είναι και οι εξοχές και τα χωριά απλωμένα στους κάμπους ή σκορπισμένα στους λόφους. Το νησί χωρίζεται στα δύο. Το βόρειο με την Απάνω Μεριά και το Νότιο με τα πολλά χωριά δίπλα – δίπλα.

Ηρεμία και φως! Όταν βρίσκεσαι σ’ αυτό το τοπίο με την κρυφή γοητεία, θαρρείς πως μιλάς με το Θεό! Εδώ κι η προϊστορική Ακρόπολη (3η π.Χ. χιλιετία) στην περιοχή Χαλανδριανή. Είναι χαρακτηριστικό δείγμα οργανωμένου, πλούσιου και πολυάνθρωπου κυκλαδικού συνοικισμού στην κορφή του λόφου Καστρί. Οι ανασκαφές που έγιναν στην περιοχή από τον αρχαιολόγο Χρήστο Τσούντα (1898) έφεραν στο φως 600 τάφους. Η Νότια Σύρος τραγουδήθηκε από το Απανωσυριανό ρεμπέτη Μάρκο Βαμβακάρη με την “Φραγκοσυριανή” του.

“...θα σε πάρω να γυρίσω

Φοίνικα Παρακοπή,

Γαλησσά και Ντελλαγκράτσια

και ας μου ‘ρθει συγκοπή...”

Δαντελωτές ακτές, αμμουδιές, τόσες δα πεδιάδες, πιο ήρεμο τοπίο, αλλά και πιο πολυάνθρωπο στη μεριά του νησιού που βλέπει το Νοτιά.