Τεκμηρίωση, διάλογος και ρεαλιστικές προσεγγίσεις για το μέλλον του “Ξενία”

Με ευρεία συμμετοχή της επιστημονικής κοινότητας, πανεπιστημιακών, αρχιτεκτόνων και εκπροσώπων φορέων πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη το απόγευμα, στην αίθουσα Αβέρωφ του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, η επιστημονική εσπερίδα με θέμα "Το Ξενία–Τρίτων στην Άνδρο: διάσωση και αξιοποίηση".

Τη διοργάνωση ανέλαβαν η Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ και η Εταιρεία Ανδρίων Επιστημόνων, σε συνεργασία με τον Δήμο Άνδρου, θέτοντας στο επίκεντρο ένα ζήτημα που απασχολεί το νησί εδώ και δεκαετίες.

Η εκδήλωση αποτέλεσε ένα ουσιαστικό βήμα τεκμηρίωσης και δημόσιου διαλόγου για το μέλλον ενός εκ των πιο εμβηματικών κτηρίων της νεότερης αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της χώρας.

Θ. Σουσούδης: "Η εκδήλωση είχε ως σκοπό να δει το “Ξενία” από ένα άλλο πρίσμα"

Ο δήμαρχος, Θεοδόσης Σουσούδης έδωσε το "παρών" στη σημαντική εκδήλωση και μίλησε στην "Κοινή Γνώμη" για το κύριο διακύβευμα σε σχέση με το κτήριο του “Ξενία”, ενώ μετέφερε και τα όσα ανέφερε κατά την εισήγηση του. "Η εσπερίδα που πραγματοποιήθηκε διοργανώθηκε στο πλαίσιο της συνεργασίας και της στήριξης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και της Ένωσης Ανδρίων Επιστημόνων στην απόφαση του Δήμου να αναλάβει το “Ξενία” από την ΕΤΑΔ και να το προωθήσει ο ίδιος ο Δήμος, να το αναλάβει δηλαδή ολοκληρωτικά" τόνισε αρχικά.

Την ίδια στιγμή, ανέφερε πως "η εκδήλωση είχε ως σκοπό να δει το “Ξενία” από ένα άλλο πρίσμα, από το αρχιτεκτονικό του φάσμα, τη σημασία του για το Πολυτεχνείο και γενικότερα για την αρχιτεκτονική. Ο Άρης Κωνσταντινίδης, που το σχεδίασε είναι ένας αρχιτέκτονας που διδάσκεται στο Πολυτεχνείο. Πρόκειται για το πρώτο του έργο και για το πρώτο μεταπολεμικό “Ξενία” που κατασκευάστηκε στην Ελλάδα. Δεν ήταν αποτέλεσμα έτοιμων προτύπων, αλλά μιας ουσιαστικής ανάθεσης στον Άρη Κωνσταντινίδη, ο οποίος δημιούργησε το πρώτο “Ξενία” εδώ, στην Άνδρο".

"Το κτήριο δεν μπορεί να παραμένει ένα ρημαγμένο... κουφάρι που προσβάλλει το νησί και ταυτόχρονα είναι επικίνδυνο"

Αναφορικά με τα όσα είπε, κατά την ομιλία του, επισήμανε πως "στην εισήγησή μου τόνισα ότι αυτή η κατάσταση πρέπει να τελειώσει. Το κτήριο δεν μπορεί να παραμένει ένα ρημαγμένο “κουφάρι” που προσβάλλει το νησί και ταυτόχρονα είναι επικίνδυνο. Βρίσκεται απέναντι από ένα από τα χαρακτηριστικά τοπόσημα της Άνδρου, την Αγία Θαλασσινή, και στο ωραιότερο σημείο, στην “καρδιά” της Χώρας. Τόνισα πως μόνο μια σοβαρή και εμπεριστατωμένη μελέτη μπορεί να δείξει αν ένα κτήριο είναι κατεδαφιστέο. Υπάρχουν φωνές που μιλούν για κατεδάφιση, κάτι που δεν γίνεται έτσι απλά. Κατά τη γνώμη μου, τίποτα δεν είναι εκ προοιμίου κατεδαφιστέο, όλα μπορούν να σωθούν. Μόνο μια σκληρή, τεκμηριωμένη μελέτη μπορεί να οδηγήσει σε τέτοια απόφαση. Σε κάθε περίπτωση, το κτήριο είναι διατηρητέο μνημείο. Είναι το πρώτο έργο του Κωνσταντινίδη και γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο".

Κλείνοντας, υπογράμμισε πως "όπως ανέφερα, ο Δήμος θέλει να το αναλάβει για να θεραπεύσει τις πολεοδομικές και διοικητικές του αστοχίες. Υπάρχουν ζητήματα αιγιαλού και παραλίας, ρυμοτομικά θέματα, άρσεις επικινδυνότητας και άλλες εκκρεμότητες. Ένας ιδιώτης δεν μπορεί να τα αντιμετωπίσει όλα αυτά, γι' αυτό και οι διαγωνισμοί καταλήγουν άγονοι. Κανένας ιδιώτης δεν μπαίνει εύκολα σε τέτοια γραφειοκρατία. Ο Δήμος, λοιπόν, θα το αναλάβει, ώστε στη συνέχεια, μέσω διαγωνισμού, να μπορέσει να το παραχωρήσει σε επενδυτή, ο οποίος θα συνεχίσει χωρίς τις διοικητικές και πολεοδομικές αστοχίες και παραλείψεις του παρελθόντος και να το χειριστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο".

Ένα κτήριο-σύμβολο σε εκκρεμότητα

Το “Ξενία–Τρίτων”, έργο του Άρη Κωνσταντινίδη (1959), δεσπόζει σε προνομιακό σημείο της Χώρας Άνδρου, φέροντας ισχυρό αρχιτεκτονικό, ιστορικό και συμβολικό φορτίο. Παρά τη σημασία του, παραμένει για χρόνια εγκαταλελειμμένο, γεγονός που επηρεάζει όχι μόνο την εικόνα του οικισμού, αλλά και τη λειτουργική συνοχή του δημόσιου χώρου.

Όπως τονίστηκε επανειλημμένα κατά τη διάρκεια της εσπερίδας, το ζήτημα του “Ξενία–Τρίτων” δεν αποτελεί απλώς ένα τεχνικό ή αρχιτεκτονικό πρόβλημα, αλλά μια χρόνια εκκρεμότητα με κοινωνικές, πολεοδομικές και αναπτυξιακές διαστάσεις.

Το πλαίσιο και η σημασία της εσπερίδας

Την έναρξη της εκδήλωσης πλαισίωσαν χαιρετισμοί και εισαγωγικές τοποθετήσεις, που ανέδειξαν τη σημασία της τεκμηριωμένης προσέγγισης και της επιστημονικής ευθύνης απέναντι σε μνημεία της νεότερης αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.

Τον συντονισμό του πρώτου μέρους ανέλαβε ο καθηγητής ΕΜΠ Κωνσταντίνος Σερράος. Από την αρχή, έγινε σαφές ότι το “Ξενία–Τρίτων” δεν αντιμετωπίζεται ως μεμονωμένο τεχνικό πρόβλημα, αλλά ως σύνθετο ζήτημα που συνδέεται με την ιστορία, την πολεοδομία και τη σύγχρονη λειτουργία της Χώρας Άνδρου.

Η αρχιτεκτονική αξία και η ιστορική διάσταση

Στις θεματικές εισηγήσεις του πρώτου μέρους παρουσιάστηκε η αρχιτεκτονική και ιστορική σημασία του κτηρίου. Ο Παναγιώτης Τουρνικιώτης, αρχιτέκτονας μηχανικός και ομότιμος καθηγητής ΕΜΠ, ανέδειξε την αξία του κτηρίου ως χαρακτηριστικού δείγματος του ελληνικού μοντερνισμού και τη θέση του στο έργο του Άρη Κωνσταντινίδη. Παράλληλα, αναδείχθηκε η σύνδεσή του με τη μεταπολεμική αρχιτεκτονική σκέψη και τον ρόλο του ως δημόσιου τοπόσημου στον οικιστικό ιστό της Χώρας.

Ακολούθησε η παρουσίαση του Λεωνίδα Κουτσούμπα, αρχιτέκτονα μηχανικού και αναπληρωτή καθηγητή ΕΜΠ, ο οποίος προσέγγισε το κτήριο μέσα από τις ηθικές και αρχιτεκτονικές διαστάσεις του σχεδιασμού του Κωνσταντινίδη και τη σημασία της πιστής αποκατάστασης. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη διατήρηση της αυθεντικότητας του κτηρίου και στην ανάγκη αποφυγής παρεμβάσεων που αλλοιώνουν τον αρχικό αρχιτεκτονικό λόγο.

Από την εγκατάλειψη στη σύγχρονη πραγματικότητα

Ο Ανδρέας Χαλιάς, αρχιτέκτονας μηχανικός, επικεντρώθηκε στη σχέση του “Ξενία–Τρίτων” με τη σημερινή κοινωνία της Άνδρου, θέτοντας το ζήτημα της επανασύνδεσης του κτηρίου με τον σύγχρονο αστικό και κοινωνικό ιστό. Τονίστηκε η ανάγκη το κτήριο να επανενταχθεί στη ζωή της Χώρας, με λειτουργίες που θα ανταποκρίνονται στις σημερινές ανάγκες της τοπικής κοινωνίας.

Στη συνέχεια, ο Φραγκίσκος Τηλιακός, αρχιτέκτονας μηχανικός, παρουσίασε μια ρεαλιστική προσέγγιση για την αποκατάσταση και επανάχρηση του κτηρίου, δίνοντας έμφαση στη βιωσιμότητα και στις πραγματικές δυνατότητες εφαρμογής. Η προσέγγιση αυτή βασίστηκε σε τεχνικά, θεσμικά και οικονομικά δεδομένα, αποφεύγοντας θεωρητικές ή ανεφάρμοστες προτάσεις.

Η συζήτηση για το “σήμερα” και το “αύριο”

Το δεύτερο μέρος της εσπερίδας περιλάμβανε συζήτηση στρογγυλής τράπεζας, με συντονίστρια τη Ρίβα Λάββα, αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΜΠ. Στο επίκεντρο βρέθηκε η αξία του “Ξενία–Τρίτων” σήμερα και οι προϋποθέσεις αποκατάστασης και επανασύνδεσής του με την τοπική κοινωνία. Στη συζήτηση συμμετείχαν ο Πάνος Εξαρχόπουλος, αρχιτέκτονας μηχανικός και επίκουρος καθηγητής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, εκπρόσωπος της Εταιρείας Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ), ο δήμαρχος Άνδρου, Θεοδόσης Σουσούδης και ο πρόεδρος του ΣΑΔΑΣ–ΠΕΑ Δημήτρης Συνοδινός. Ένα ουσιαστικό βήμα τεκμηρίωσης

Το τρίτο μέρος της εσπερίδας, με συντονιστή τον αναπληρωτή καθηγητή ΕΜΠ, Νίκο Αναστασόπουλο, έδωσε τον λόγο σε παρεμβάσεις συμμετεχόντων, ενισχύοντας τον δημόσιο διάλογο γύρω από το θέμα. Η συνολική εικόνα που προέκυψε ήταν αυτή ενός πρώτου, αλλά ουσιαστικού βήματος τεκμηρίωσης, που θέτει τις βάσεις για θεσμικά και επιστημονικά θωρακισμένες αποφάσεις.