Ο τουρισμός “κλειδί” στην αύξηση της ανακύκλωσης

Πρακτικό Οδηγό, με θέμα «Ανακύκλωση και διαχείριση στερεών αποβλήτων στις τουριστικές επιχειρήσεις της Ελλάδας», εξέδωσε το Ινστιτούτο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ), με έμφαση στην εφαρμογή του μοντέλου “Πληρώνω όσο Πετάω”.

Στην Ελλάδα, η μέση παραγωγή ανά διανυκτέρευση για κάθε άτομο, κυμαίνεται από 1,7 έως 2,5 κιλά, καταγράφεται σε σχετική έρευνα, που εκπόνησε το ΙΝΣΕΤΕ. Έτσι ο ξενοδοχειακός κλάδος μαζί με την κρουαζιέρα, εκτιμάται ότι παράγει μεταξύ 400.000 και 550.000 τόνους στερεά απόβλητα, ενώ μαζί με την εστίαση η ποσότητα ανέρχεται μεταξύ 600.000 και 650.000 τόνους το χρόνο.

Στόχος του πρακτικού οδηγού του Ινστιτούτου είναι να ενημερωθούν οι επιχειρήσεις, επαγγελματίες και εργαζόμενοι στον τομέα του τουρισμού για το θεσμικό πλαίσιο της ανακύκλωσης, την ανάδειξη των ωφελειών της και την καθοδήγηση των τουριστικών επιχειρήσεων, για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή της μέσα από εκπαιδευτικό υλικό και τα κατάλληλα εργαλεία.

Ο οδηγός περιλαμβάνει ειδικά εγχειρίδια για τη διαχείριση των αποβλήτων και την ανακύκλωση από ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, από επιχειρήσεις παροχής τουριστικών μεταφορών καθώς και από μαρίνες και σκάφη αναψυχής, καθώς επίσης εκπαιδευτικό υλικό και τα βοηθητικά εργαλεία που θα απλοποιήσουν τις διαδικασίες της ανακύκλωσης και διαχείρισης στερεών αποβλήτων στις τουριστικές επιχειρήσεις και θα συμβάλλουν στην αποτελεσματική εφαρμογή της, αφού, όπως επισημαίνεται, οι δυνατότητες της ανακύκλωσης στον τουριστικό τομέα είναι τεράστιες. Τα ποσοστά της ανακύκλωσης μπορούν να φτάσουν έως και το 60% (από το 20% που περίπου βρίσκονται σήμερα), ενώ παράλληλα μπορούν να γίνουν προσπάθειες για να μειωθούν τα οργανικά απόβλητα.

Έρευνα στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις

Προκειμένου να τεκμηριωθούν οι συνθήκες ανακύκλωσης των τουριστικών επιχειρήσεων, διενεργήθηκε έρευνα σε ξενοδοχειακές επιχειρήσεις διαφορετικών μεγεθών αλλά και παρεχόμενων υπηρεσιών σε όλη την επικράτεια.

Σκοπός της ήταν να διερευνηθούν τα προβλήματα της ανακύκλωσης στις τουριστικές επιχειρήσεις, όπως και να διατυπωθούν προτάσεις, προκειμένου να βελτιωθεί η ανακύκλωση στις τουριστικές επιχειρήσεις της Ελλάδας.

Από τα αποτελέσματα της έρευνας σκιαγραφήθηκαν τα βασικά ζητήματα των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων για την εφαρμογή μιας αποτελεσματικής ανακύκλωσης. Μεταξύ των προβλημάτων που αναδείχθηκαν από την έρευνα είναι τα εξής:

- Η έλλειψη αποτελεσματικών προγραμμάτων ανακύκλωσης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.

- Η έλλειψη υποδομών και σημαντικές ελλείψεις στα συστήματα κάδων. Τα περιορισμένα συστήματα κάδων, αποτρέπουν τις επιχειρήσεις από το να ανακυκλώνουν σωστά το σύνολο των παραγόμενων αποβλήτων.

- Το μη σταθερό πρόγραμμα αποκομιδής με αποτέλεσμα οι κάδοι ανακύκλωσης να «μετατρέπονται» σε κάδους απορριμμάτων. Οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις θα πρέπει να γνωρίζουν ένα σταθερό πρόγραμμα αποκομιδής των απορριμμάτων και της ανακύκλωσης, προκειμένου να οργανωθούν κατάλληλα και να «παραδίδουν» πρακτικά τα απορρίμματα και την ανακύκλωση στα οχήματα συλλογής.

- Δεν εφαρμόζεται διαλογή στην πηγή, ενώ το υφιστάμενο σύστημα δεν λειτουργεί προτρεπτικά στη διάδοση της ανακύκλωσης.

- Η έλλειψη ενημέρωσης και καθοδήγησης από τους φορείς ανακύκλωσης. Η ολοκληρωμένη καθοδήγηση μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην εφαρμογή ολοκληρωμένων προγραμμάτων ανακύκλωσης.

Προτάσεις για την προώθηση της ανακύκλωσης

Με βάση τα παραπάνω, αλλά και τα στοιχεία που προέκυψαν από την έρευνα, διατυπώνεται μία σειρά προτάσεων για την προώθηση της ανακύκλωσης στις τουριστικές επιχειρήσεις.

Ενδεικτικά, συνιστάται η κωδικοποίηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας για την τουριστική βιομηχανία και ξεκάθαρη αποτύπωση των υποχρεώσεων των επιχειρήσεων, μέσω της περιβαλλοντικής αδειοδότησης και κατάλληλης ενημέρωσης του τομέα. Η ξεκάθαρη αποτύπωση των στόχων της πολιτείας και των υποχρεώσεων της τουριστικής βιομηχανίας (νομικών και περιβαλλοντικών) θα βοηθήσει τις τουριστικές επιχειρήσεις να κατανοήσουν τις υποχρεώσεις τους σχετικά με τη διαχείριση των αποβλήτων υποχρεώσεων και να εφαρμόσουν αποτελεσματικότερα πρακτικές και δράσεις προστασίας περιβάλλοντος και διαχείρισης αποβλήτων.

Προτείνεται επίσης υιοθέτηση περιβαλλοντικών ελέγχων και επισκέψεων στις επιχειρήσεις, με στόχο τον έλεγχο και αξιολόγηση της συμμόρφωσης με την περιβαλλοντική νομοθεσία. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό η πολιτεία να συμβάλει στον έλεγχο της τήρησης της νομοθεσίας, μέσω ενός συστηματικού μηχανισμού συνεργασίας με τις επιχειρήσεις.

Ένα ακόμη μέτρο αφορά στην προώθηση καλών πρακτικών του κλάδου μέσω ετήσιων διαγωνισμών, ιστοσελίδων κτλ. Με τον τρόπο αυτό, μπορεί να δημιουργηθεί και συναγωνισμός μεταξύ των τουριστικών επιχειρήσεων, σε θέματα αειφόρου διαχείρισης αποβλήτων και ανακύκλωσης.

Επίσης, ο ΙΝΣΕΤΕ προτείνει τον σχεδιασμό προγράμματος κατάρτισης για την τουριστική βιομηχανία για την εκπαίδευση στη διαχείριση των αποβλήτων. Οι τουριστικές επιχειρήσεις, δείχνουν έντονο ενδιαφέρον σε προγράμματα κατάρτισης. Από την έρευνα διαφάνηκε ότι υπάρχει ανάγκη κατάρτισης των τουριστικών επιχειρήσεων σε θέματα περιβαλλοντικής διαχείρισης και διαχείρισης των αποβλήτων. Το πρόγραμμα κατάρτισης, αναμένεται να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να εφαρμόσουν καλύτερα ολοκληρωμένα προγράμματα διαχείρισης αποβλήτων και ανακύκλωσης.

Μία εκ των σημαντικότερων προτάσεων, αφορά στην άμεση υιοθέτηση του μοντέλου «Πληρώνω Όσο Πετάω» με αντίστοιχη εφαρμογή μίας πολιτιστικής κινήτρων για τις επιχειρήσεις που εφαρμόζουν προγράμματα ανακύκλωσης.

Η βιώσιμη διαχείριση αποβλήτων, όπως αναφέρεται, στηρίζεται στη μείωση τους, που μπορεί να προωθηθεί, αν ευαισθητοποιηθούν οι πολίτες και οι επιχειρήσεις και τους δοθούν κίνητρα. Ένα βασικό κίνητρο, είναι το δίκαιο μοίρασμα του κόστους διαχείρισης μεταξύ αυτών που τα παράγουν. Το κόστος εξαρτάται από την επιβάρυνση που προκαλούν σε όλη την αλυσίδα διαχείρισής τους (αρχή: ο ρυπαίνων πληρώνει). Η εφαρμογή μηχανισμών δίκαιης χρέωσης από τους Δήμους, είναι ένα εργαλείο που μπορεί να δώσει λύση στο πρόβλημα της διαχείρισης των αποβλήτων, το οποίο έχει οικονομική, κοινωνική, περιβαλλοντική και νομική διάσταση. Σε όλη την Ελληνική επικράτεια, εφαρμόζεται ακόμα ο παραδοσιακός τρόπος χρέωσης των δημοτικών τελών, όπου το κόστος της διαχείρισης των αποβλήτων καλύπτεται από δημοτικά τέλη ή από εισφορές που καταβάλουν οι πολίτες μέσα από λογαριασμούς άλλων υπηρεσιών όπως η ηλεκτροδότηση, αλλά πάντα ανεξάρτητα από την ποσότητα των αποβλήτων που παράγουν. Έτσι, σύμφωνα με τον ΙΝΣΕΤΕ, το κόστος υπολογίζεται βάσει του εμβαδού κατοικίας ή της επιχείρησης. Αυτός ο παλαιός τρόπος χρέωσης της διαχείρισης απορριμμάτων αδικεί τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, που παράγουν λίγα σκουπίδια, είτε επειδή κάνουν ανακύκλωση, είτε επειδή δεν υπερκαταναλώνουν. Επίσης, επιτρέπει στους πολίτες να μη νοιάζονται ιδιαίτερα για το πόσο καταναλώνουν, ή πόση ποσότητα σκουπιδιών παράγουν και τι επιπτώσεις προκαλούν στο περιβάλλον με τη συμπεριφορά τους. Από τα παραπάνω, είναι ξεκάθαρη η ανάγκη εφαρμογής τέτοιων συστημάτων, κυρίως στις τουριστικές περιοχές και στους τουριστικούς Δήμους, που οι όγκοι των απορριμμάτων αυξάνονται γεωμετρικά κατά τους θερινούς μήνες, ενώ συγχρόνως η επιβάρυνση που καλούνται οι Δήμοι να αντιμετωπίσουν, είναι πολύ μεγάλη σε μια ιδιαίτερα δύσκολη οικονομική συγκυρία. Οι Δήμοι σε συνεργασία με τις Περιφέρειες, την ΠΕΔ, την ΚΕΔΕ, το ΥΠΕΚΑ, το Υπουργείο Εσωτερικών και άλλους κοινωνικούς φορείς, θα πρέπει να δρομολογήσουν τις διαδικασίες για να μπορεί να εφαρμοσθεί η χρέωση των δημοτικών τελών με βάση το βάρος των απορριμμάτων (Πληρώνω Όσο Πετάω – ΠΟΠ).

Τέλος, προτείνεται η προώθηση πράσινων σημείων προκειμένου οι μικρότερες επιχειρήσεις να αποθέτουν τα ανακυκλώσιμα υλικά τους, καθώς το μέτρο των πράσινων σημείων, μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά σε περιοχές με υψηλή πυκνότητα τουριστικών επιχειρήσεων.

Συμπερασματικά, η έκθεση του ΙΝΣΕΤΕ καταλήγει, πως ο τουριστικός τομέας μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στην αύξηση της ανακύκλωσης λόγω της μεγάλης ποσότητας των αποβλήτων που παράγονται αλλά και λόγω του σημαντικού αριθμού ρευμάτων αποβλήτων που παράγονται. Οι τουριστικές επιχειρήσεις μπορούν αφενός να επωφεληθούν οικονομικά και αφετέρου να επικοινωνήσουν και να προωθήσουν τις δράσεις ανακύκλωσης στους πελάτες τους απολαμβάνοντας καλύτερα σχόλια και βελτιωμένη επιχειρηματική εικόνα.