Νησιωτικότητα, αιτήματα και Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Η νησιωτικότητα, με τα δεδομένα που αυτός ο όρος συνεπάγεται στη χάραξη πολιτικών και ο ρόλος του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης, του οποίου αποτελεί επί χρόνια μέλος του Διοικητικού του Συμβουλίου, ανέδειξε ο Δήμαρχος Μυκόνου, Κωνσταντίνος Κουκάς, στην παρέμβαση του στο ετήσιο συνέδριο της ΚΕΔΕ.

Ειδικά για τον ρόλο του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης ο κ. Κουκάς ανέφερε μεταξύ άλλων πως «το ΙΤΑ αποτελεί την αποδεδειγμένα πιο επιτυχημένη καλή πρακτική πάνω στον τρόπο με τον οποίο μπορεί και πρέπει να δομείται το θεωρητικό πλαίσιο οριοθέτησης των δημόσιων ζητημάτων που απασχολούν την αυτοδιοίκηση, καθώς και η επιστημονική τεκμηρίωση των ενδεδειγμένων πολιτικών που κάθε λειτουργός της αυτοδιοίκησης πρέπει να ακολουθεί, ώστε να είναι αποτελεσματικός κατά τη διάρκεια της θητείας του.

… Όλοι όσοι υπηρετούμε την Αυτοδιοίκηση, γνωρίζουμε καλά ότι στα δύσκολα αυτά χρόνια της οικονομικής και της πανδημικής κρίσης, βρεθήκαμε στην πρώτη γραμμή και κρατήσαμε όρθιες τις κοινωνίες και τις οικονομίες μας. Και σε αυτό μας το επίτευγμα, το οποίο αναγνωρίζεται από την κοινωνία, η συνεισφορά του ΙΤΑ ήταν καθοριστική και πολύτιμη.

Είχα την χαρά να ζήσω από κοντά το βαρύνουσας σημασίας έργο του Ινστιτούτου ως μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του – ο μοναδικός δήμαρχος νησιωτικού δήμου που συμμετείχε στο τότε διοικητικό σχήμα.

Η άμεση επαφή με το ΙΤΑ συνεχίστηκε ασφαλώς και τα επόμενα χρόνια, με την ιδιότητά μου πλέον ως Αντιπρόεδρος στο Κογκρέσο Τοπικών Αρχών του Συμβουλίου της Ευρώπης – ας μην ξεχνάμε ότι το Ινστιτούτο είναι επιφορτισμένο με την έκδοση των πρακτικών του Κογκρέσου στα ελληνικά, καθιστώντας προσβάσιμο ό,τι συμβαίνει στο ευρωπαϊκό πολιτικό σκηνικό».

Ο ρόλος της νησιωτικότητας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση

Ο Δήμαρχος Μυκόνου έκανε ειδική αναφορά σε μια συγκεκριμένη πρωτοβουλία που ανέλαβε το Ινστιτούτο πριν από έξι χρόνια και αφορά στην έρευνα που εκπόνησε το ΙΤΑ κατά παραγγελία της ΚΕΔΕ στα τέλη του 2016 για τον ρόλο της νησιωτικότητας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, στο πλαίσιο της γενικότερης νησιωτικής πολιτικής.

«Μια άρτια, αναλυτική και επισταμένη έρευνα – η μόνη ολοκληρωμένη επιστημονική έρευνα που έχει πραγματοποιηθεί στην Ελλάδα σε αυτό το πεδίο – η οποία ανέδειξε τα υφιστάμενα προβλήματα των νησιωτικών δήμων, τις τεράστιες δυνατότητες που έχουν οι νησιωτικές  τοπικές οικονομίες στην ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών, αλλά και στη γενική οικονομική ανάκαμψη της χώρας.

Ήταν η πρώτη φορά που ακούστηκε με τον πιο επίσημο και τεκμηριωμένο τρόπο μια πικρή αλήθεια για την Ελλάδα, τη χώρα με το μεγαλύτερο αριθμό νησιωτικών δήμων σε όλη την Ευρώπη: ότι  - επί λέξει – «τα νησιά εξακολουθούν να παραμένουν νησιά», καθώς από τα πορίσματα της έρευνας προέκυπτε ότι τα μέσα πολιτικής για τον νησιωτικό χώρο που δημιουργήθηκαν από τις μέχρι τότε μεταρρυθμίσεις μπορεί να είχαν θετικές επιδράσεις στην ανάπτυξη, αλλά δεν εξάλειψαν τα αίτια και τις επιπτώσεις της νησιωτικότητας, απλώς τις άμβλυναν.

Η οριοθέτηση της έννοιας της νησιωτικότητας και η ακριβής περιγραφή των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι νησιωτικοί Δήμοι – μια κατάσταση γνωστή εδώ και χρόνια, που πολύ συχνά προσπαθούμε να κρύψουμε «κάτω από το χαλί» - δεν ήταν τα μόνα σημεία στα οποία συνεισέφερε η εν λόγω έρευνα.

Εξίσου σημαντική ήταν και η ανάδειξη των μοναδικών δυνατοτήτων των νησιών μας, μέσα από τη μεγαλύτερη αξιοποίηση του τουριστικού προϊόντος, της αλιείας, των θαλάσσιων συγκοινωνιών, του πρωτογενούς τομέα και την ενίσχυση της τοπικής επιχειρηματικότητας.

Το πιο σημαντικό όμως ήταν ότι για πρώτη φορά έγινε μια τεκμηριωμένη κατάθεση ρεαλιστικών και βιώσιμων προτάσεων για τον τρόπο με τον οποίο μπορούσαν να αντιμετωπισθούν τα προβλήματα των νησιών και να ανοίξει ο δρόμος για την επόμενη ημέρα.

Προτάσεις πλήρως εναρμονισμένες με το ισχύον ευρωπαϊκό πλαίσιο, λαμβάνοντας υπόψη τα αναφερόμενα στην 3η έκθεση για την Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα του Κογκρέσου Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών του Συμβουλίου της Ευρώπης, με την οποία εισηγείτο ξεκάθαρα για τους νησιωτικούς δήμους την άμεση εφαρμογή των σχετικών ευρωπαϊκών διατάξεων και την αναγνώριση του ειδικού καθεστώτος των συγκεκριμένων περιοχών, κυρίως όσον αφορά στα οικονομικά τους».

Αιτήματα των νησιωτικών Δήμων

«Στην έρευνα του ΙΤΑ τέθηκαν ζητήματα που ακόμα και σήμερα αποτελούν επίκαιρα αιτήματα των νησιωτικών Δήμων.

Αιτήματα, όπως οι μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ σε είδη ευρείας κατανάλωσης, καθώς και σε τουριστικές υπηρεσίες και προϊόντα, τα αυξημένα κίνητρα στον ιδιωτικό τομέα για επενδύσεις και ενίσχυση της επιχειρηματικότητας στα νησιά, η συστηματική αντιμετώπιση του ζητήματος του μεταφορικού ισοδύναμου, με στόχο τη μείωση της δαπάνης μετακινήσεων του επιβατικού κοινού και της μεταφοράς αγαθών, αλλά και η αύξηση του τέλους διαμονής παρεπιδημούντων, ώστε να διευκολυνθεί η χρηματοδότηση των κοινωφελών δραστηριοτήτων των Δήμων.

Και μαζί με όλα αυτά, θεσμικές ρυθμίσεις πλήρως εναρμονισμένες με τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες των νησιωτικών περιοχών: ο άμεσος επαναπροσδιορισμός των αρμοδιοτήτων του πρώτου βαθμού Αυτοδιοίκησης, η  ενίσχυση των επιχορηγήσεων στους νησιωτικούς δήμους, η στελέχωση όλων των υπηρεσιακών μονάδων των νησιωτικών δήμων με την πρόσληψη εξειδικευμένου προσωπικού και τη χορήγηση των κατάλληλων μέσων και πόρων, ώστε να επιτευχθεί επιτέλους η ισότιμη πρόσβαση των νησιωτών σε υψηλού επιπέδου υπηρεσίες – ιδίως στην υγεία, την παιδεία, την επαγγελματική αποκατάσταση και την προσβασιμότητα.

…Τον Απρίλιο του 2017, κατόπιν αιτήματος της μαλτέζικης Προεδρίας της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών υιοθέτησε γνωμοδότηση για την προώθηση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής ανάπτυξης των νησιών, με εκπληκτικές ομοιότητες ως προς τα πορίσματα της έρευνας του ΙΤΑ.

Ένα ευρωπαϊκό συλλογικό όργανο, έκρινε κατ’ ουσίαν ως απολύτως εφαρμόσιμες και βιώσιμες τις λύσεις που πρότεινε η έρευνα του ΙΤΑ και μάλιστα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Από τότε μέχρι σήμερα, μεσολάβησαν πολλά: η ραγδαία ανάπτυξη του τουρισμού, ιδίως με το «θαύμα» του καλοκαιριού του 2019, με τους νησιωτικούς δήμους να πρωταγωνιστούν στην προώθηση αυτής της «βαριάς βιομηχανίας» της Ελλάδας.

Η πανδημική κρίση, που ενέτεινε τα προβλήματα της νησιωτικότητας μέσα σε πρωτόγνωρα ακραίες συνθήκες.

Η επαναφορά της τουριστικής κίνησης στα επίπεδα του 2019 κατά τα δύο τελευταία καλοκαίρια, που έδωσε τη σημαντικότερη ώθηση στην ανάκαμψη της εθνικής οικονομίας στη μετα-covid εποχή.

Αλλά και η θέσπιση από την κυβέρνηση ενός νέου θεσμικού πλαισίου για την αυτοδιοίκηση, που κινείται προς την σωστή κατεύθυνση, επιλύοντας στρεβλώσεις και κακοδαιμονίες, ανοίγοντας παράλληλα προοπτικές για τις πολλές και ουσιώδεις μεταρρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν – και θα γίνουν».