Σπουδαία κίνηση για την αξιοποίηση των Αρχαίων Λατομείων

Άκρως αισιόδοξες είναι οι εξελίξεις για το μέλλον των Αρχαίων Λατομείων της Πάρου καθώς πάρθηκε μία πολύ σημαντική απόφαση από την οικογένεια του Φραγκίσκου Δαμία, η οποία παραχωρεί πλέον αυτόν τον σπουδαίας αρχαιολογικής σημασίας χώρο στον Δήμο Πάρου.

Ουσιαστικά ο χώρος έμενε για χρόνια αναξιοποίητος γιατί βρίσκονταν στα χέρια ιδιωτών και ήρθε αυτή η γενναιόδωρη κίνηση της οικογένειας Δαμία, που δωρίζει περισσότερα από 300 στρέμματα στο Δήμο Πάρου, να αλλάξει το στάτους και να ανοίξει το δρόμο για να αποκτήσουν και πάλι ζωή τα αρχαία λατομεία. 

Την είδηση έκανε γνωστή ο Φραγκίσκος Δαμίας, κατά τη διάρκεια προεκλογικής ομιλίας του δημάρχου Πάρου, Μάρκου Κωβαίου, τονίζοντας ότι εμπιστεύεται απόλυτα τη σημερινή δημοτική αρχή η οποία έχει αποδείξει ότι έχει την τεχνογνωσία να αξιοποιεί προς όφελος του κοινού καλού εκτάσεις του νησιού. 

Μ. Κωβαίος: "θα φροντίσουμε ώστε η Πάρος να θυμάται για πάντα την συγκεκριμένη προσφορά"

Ο Δήμαρχος Πάρου μίλησε στην “Κοινή Γνώμη” για αυτή τη σπουδαία κίνηση της οικογένειας Δαμία, που αποτελεί το εναρκτήριο λάκτισμα για την αξιοποίηση των Αρχαίων Λατομείων,  τονίζοντας μεταξύ άλλων ότι, “ο Φραγκίσκος Δαμίας, που στην οικογένεια του ανήκει το μεγαλύτερο κομμάτι των αρχαίων λατομείων, συνολικά περίπου 300 στρέμματα, έχει εμπιστοσύνη στη Δημοτική Αρχή και σε μένα προσωπικά, βλέποντας ότι παράγουμε έργο και ήδη έχει πάει σε δικηγόρο και θα δωρίσει τα 300 αυτά στρέμματα προς τον Δήμο, προς τιμή της οικογένειας του.  Εμείς από τη μεριά μας τον ευχαριστούμε πάρα πολύ για αυτή τη μεγάλη δωρεά, του είμαστε ευγνώμονες και θα φροντίσουμε ώστε η Πάρος να θυμάται για πάντα την προσφορά τη δική του και της οικογένειάς του.” 

Σε ότι αφορά τον τρόπο με τον οποίο θα αξιοποιηθούν τα Αρχαία Λατομεία ο κ. Κωβαίος είπε, ότι “σαφέστατα θα πρέπει να συνεργαστούμε με το Υπουργείο Πολιτισμού και σε αυτό το χώρο να φτιαχτεί ένα μεγάλο πολιτιστικό πάρκο, που να είναι διαδραστικό. Τον πρώτο ρόλο θα τον έχει το Υπουργείο Πολιτισμού,  γιατί είναι αρχαιολογικός χώρος, αλλά εμείς θέλουμε το πολιτιστικό πάρκο που σκεφτόμαστε, να έχει κάποια στοιχεία τα οποία θα μελετηθούν και η παρουσία του κόσμου να είναι διαδραστική, για να γνωρίζει ο κάθε επισκέπτης πώς γινόταν στο παρελθόν η εξόρυξη αυτού του μοναδικού προϊόντος αλλά και πώς δούλευαν οι γλύπτες εκείνης της εποχής.”

Το έργο της ΑΜΚΕ “Πάρκο Αρχαίων Λατομείων Μαρμάρου Πάρου”

Λίγο καιρό πριν τη σημαντική ανακοίνωση της οικογένειας Δαμία, η ΑΜΚΕ “Πάρκο Αρχαίων Λατομείων Μαρμάρου Πάρου” έκλεινε ένα χρόνο λειτουργίας και παρουσίαζε το έργο που έχει πραγματοποιήσει σε αυτό το πρώτο διάστημα της ύπαρξής της. Στη συζήτηση που είχε πραγματοποιηθεί, αναφέρθηκαν η στρατηγική και οι δράσεις που απαιτούνται στο μέλλον για να ξεπεραστούν τα εμπόδια που παραμένουν και να εξελιχθεί ο αρχαιολογικός χώρος στο Μαράθι σε ένα αρχαιολογικό και πολιτιστικό πάρκο αντάξιο της παγκόσμιας αξίας του μοναδικού μνημείου των Αρχαίων Λατομείων. Παράλληλα, οι εκπρόσωποι της ΑΜΚΕ έκαναν και κάποιες προτάσεις ενόψει των αυτοδιοικητικών εκλογών στους υποψήφιους δημάρχους.

Οι κυριότερες δράσεις προστασίας και ανάδειξης της ΑΜΚΕ

Οι κυριότερες δράσεις προστασίας που υλοποίησε ή προωθεί η ΑΜΚΕ στον τομέα προστασίας περιλαμβάνουν την τρισδιάστατη ψηφιακή αποτύπωση και γεωλογική χαρτογράφηση όλων των στοών των λατομείων Πανός και Νυμφών που εκπονήθηκε από το ΕΜΠ με επικεφαλής τον καθηγητή, Βασίλη Μαρίνο και τo πρόγραμμα για τη βελτίωση της ευστάθειας και επισκεψιμότητας των στοών (λήψη προσωρινών ή μόνιμων μέτρων υποστήριξης στα σημεία που παρουσιάζουν τα εντονότερα προβλήματα ασταθειών) που είναι σε εξέλιξη με χρηματοδότηση του Cycladic Identity (Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης).

Οι κυριότερες δράσεις ανάδειξης που υλοποιούνται από την ΑΜΚΕ περιλαμβάνουν α) την κατασκευή και τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων ως ένα πρώτο βήμα για την αναστροφή της σημερινής εικόνας εγκατάλειψης που παρουσιάζει ο αρχαιολογικός χώρος, β) τη δημιουργία του ιστότοπου της ΑΜΚΕ, parianmarble.gr, όπου έχει συγκεντρωθεί μεγάλος όγκος υλικού σε σχέση με την ιστορία και την πολιτισμική αξία των Αρχαίων Λατομείων και γ) την διοργάνωση πολλών επικοινωνιακών δράσεων για την ανάδειξη της σημασίας του μνημείου (τακτικές επισκέψεις – ξεναγήσεις στο χώρο, ενημερωτικές εκδηλώσεις, όπως αυτή του περασμένου Νοέμβρη στον Αρχίλοχο, και ομιλίες στα γυμνάσια της Παροικιάς και της Νάουσας).

Οι προτάσεις προς τους υποψήφιους δημάρχους

Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης που έγινε στο Μαράθι, είχε γίνει αναφορά και στις επικείμενες αυτοδιοικητικές εκλογές, με τους εκπροσώπους της ΑΜΚΕ να έχουν κάποιες προτάσεις προς τους υποψήφιους δημάρχους της Πάρου. Συγκεκριμένα τόνισαν, ότι, "οι αυτοδιοικητικές εκλογές πλησιάζουν και η ΑΜΚΕ, όπως έπραξε μέχρι σήμερα, έτσι και την επαύριον των εκλογών, θα συνεχίσει να συνεργάζεται με όλους τους φορείς και να υποστηρίζει το έργο της Δημοτικής Αρχής και του Υπουργείου Πολιτισμού. Το ΔΣ της ΑΜΚΕ έχει ενημερώσει όλους τους υποψηφίους δημάρχους για τον απολογισμό του πρώτου χρόνου της λειτουργίας της, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών πόρων που έχει αντλήσει από δωρεές συμπολιτών μας, προγραμμάτων και ιδρυμάτων, και τις προτεραιότητες για το μέλλον, και τους έχει προτείνει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα για τη δημιουργία αρχαιολογικού και πολιτιστικού πάρκου με τα επόμενα κύρια σημεία για τη νέα Δημοτική Αρχή, δηλαδή ότι ο Δήμος:

    • Θα υποστηρίξει τη δημιουργία Αρχαιολογικού και Πολιτιστικού Πάρκου στο Μαράθι, θα συμμετάσχει στην εκπόνηση Στρατηγικού Σχεδίου για τη δημιουργία του Πάρκου και διατίθεται να αναλάβει ή να συμμετάσχει στη διαχείρισή του.

    • Προτίθεται να συμμετάσχει σε Μνημόνιο Συνεργασίας ή Προγραμματική Σύμβαση με το ΥΠΠΟΑ και την ΑΜΚΕ με σκοπό την εκπόνηση του Στρατηγικού Σχεδίου για τη δημιουργία Αρχαιολογικού και Πολιτιστικού Πάρκου και την υλοποίησή του.

    • Δεσμεύεται να συμβάλει στη χρηματοδότηση μελετών, έργων και εξαγορά ακινήτων για την υλοποίηση του Στρατηγικού Σχεδίου με ένα ετήσιο ποσό της τάξης των 100.000€ κατά τη διάρκεια της πενταετίας.

Η μακρά ιστορία του λατομείου

Στην περιοχή του Μαραθίου αναπτύχθηκε στην αρχαιότητα (κυρίως από τον 7ο αι. π.Χ. και μετά) ένα εκτεταμένο σύμπλεγμα λατομείων επιφανειακής και υπόγειας εξόρυξης του περίφημου παριανού μαρμάρου, της λεγόμενης Παρίας Λίθου. Σήμερα είναι γνωστό ότι η λατομία εκτεινόταν σε μια ευρεία ζώνη που περιελάμβανε, πέραν των πιο γνωστών στοών των Νυμφών και του Πανός, την υπόγεια εξόρυξη στις Σπηλιές, όπως και την επιφανειακή εκμετάλλευση στο λόφο των Λάκκων και τα Θαψανά. Η συγκεκριμένη δραστηριότητα είχε μεγάλη οικονομική, κοινωνική αλλά και πολιτισμική σημασία για την Πάρο, η οποία εξελίχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα καλλιτεχνικά κέντρα της αρχαιότητας, καθώς αυτό το εξαιρετικής ποιότητας μάρμαρο χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα στην αρχιτεκτονική και τη γλυπτική και με αυτό κατασκευάστηκαν μοναδικά αριστουργήματα της τέχνης.

Κατά τον 19ο αιώνα επιχειρήθηκε η επανεκμετάλλευση των λατομείων από την Βελγική Εταιρεία και την Ελληνική Εταιρεία Μαρμάρων Πάρου, η οποία τελικά ματαιώθηκε. Ωστόσο, οι εργασίες απομάκρυνσης τεράστιων ποσοτήτων λατύπης από το εσωτερικό του λατομείου Νυμφών έδωσαν πρόσβαση στα βαθύτερα τμήματά του με αποτέλεσμα να γίνει αντιληπτή η δομή του κατά τρόπο που δεν ήταν δυνατός ούτε κατά την περίοδο λειτουργίας του στην αρχαιότητα. Τον 19ο αιώνα κατασκευάστηκαν επίσης αρκετά κτήρια για την εξυπηρέτηση διαφόρων λειτουργιών που εντάσσονταν στο σχέδιο της επανεκμετάλλευσης, τα οποία διατηρούνται στο χώρο σε περισσότερο ή λιγότερο καλή κατάσταση. Χαρακτηριστικά είναι τα δύο βαρουλκοστάσια στις εξόδους του λατομείου των Νυμφών (κτήριο με ειδικό μηχανισμό για την ανέλκυση των μαρμάρων), το κοπτήριο, το μεγαλύτερο και καλύτερα διατηρούμενο συγκρότημα, τα κτήρια στέγασης των εργατών κ.α.

Η περιοχή των αρχαίων λατομείων είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος από το 1974, ενώ το 2000 έγινε συμπλήρωση της κήρυξης και ακριβέστερη οριοθέτησή της. Η περιοχή των λατομείων μαρμάρου του 19ου αιώνα και των σχετικών εγκαταστάσεων χαρακτηρίστηκε το 2018 και ως «ιστορικός τόπος».