Συνολική αντιμετώπιση των κατολισθητικών φαινομένων

Οι κατολισθήσεις και οι πτώσεις βράχων αποτελούν διαχρονικό ζήτημα για πολλά νησιά του Αιγαίου. Το απότομο ανάγλυφο, η γεωλογική σύσταση, οι έντονες καιρικές μεταβολές, αλλά και η ανθρώπινη δραστηριότητα, δημιουργούν συνθήκες αυξημένης επικινδυνότητας.

Στην Ανάφη, το πρόβλημα έχει αναδειχθεί σε δύο κομβικά σημεία, στο Κάστρο της Χώρας και στον λόφο που υψώνεται πάνω από το λιμάνι του Αγίου Νικολάου.

Η Ανάφη στέλνει ένα ξεκάθαρο "σήμα κινδύνου" και οι δύο προγραμματικές συμβάσεις δείχνουν ότι υπάρχει βούληση να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα. Το ζήτημα των κατολισθήσεων δεν είναι μεμονωμένο, αλλά διαχρονικό και η επένδυση στην πρόληψη, όπως τονίζει στην "Κοινή Γνώμη" ο δήμαρχος, Ιάκωβος Ρούσσος είναι η μόνη ασφαλής οδός, ώστε οι εικόνες από πτώσεις βράχων να μη συνεχιστούν.

Ι. Ρούσσος: "Σίγουρα πρέπει να γίνουν οι απαραίτητες παρεμβάσεις, προτού χτυπήσει κάποιος άνθρωπος"

Ο δήμαρχος Ανάφης, Ιάκωβος Ρούσσος μίλησε στην εφημερίδα για την προγραμματική σύμβαση με την Περιφέρεια, την αναμονή της μελέτης και την ανάγκη υλοποίησης των έργων για την προστασία κατοίκων και επισκεπτών.

"Είναι ένα κομμάτι του νησιού που πρέπει να ελεγχθεί και να φτιαχτεί, καθώς έχουν γίνει κάποιες κατολισθήσεις στο παρελθόν. Παρόλο που φέτος δεν αντιμετωπίσαμε κάποιο πρόβλημα και ακόμα και στη διάρκεια των σεισμικών γεγονότων δεν είχαμε κάποια κατολίσθηση, είναι ένα έργο που πρέπει να γίνει. Μιλάμε για ένα σημείο πάνω από το λιμάνι, όπου περνάει πολύς κόσμος και το άλλο σημείο είναι στον κεντρικό δρόμο της Χώρας. Δεν είναι ένα δύσκολο έργο, αλλά πρέπει οπωσδήποτε να γίνει γιατί αν φύγει κάποια πέτρα, θα μπορούσε να χτυπηθεί κάποιος άνθρωπος. Η συνεργασία και η προγραμματική σύμβαση με την Περιφέρεια άρχισε με σκοπό να προχωρήσει η μελέτη για τα δύο σημεία και η υλοποίηση θα έρθει όταν εγκριθεί και η χρηματοδότηση. Σίγουρα πρέπει να γίνουν οι απαραίτητες παρεμβάσεις, προτού χτυπήσει κάποιος άνθρωπος. Είχε γίνει πριν αρκετά χρόνια μία κατολίσθηση στο λιμάνι και ήμασταν πολύ τυχεροί, που τότε δεν είχε συμβεί κάποιο δυσάρεστο περιστατικό. Η πρόληψη για μας είναι το πιο σημαντικό κομμάτι", υπογράμμισε χαρακτηριστικά ο κ Ρούσσος.

"Μέσα στις επόμενες ημέρες προχωράμε σε διαγωνισμό και αυτό το καταφέραμε μετά από περίπου 10 χρόνια προσπαθειών"

Αναφορικά με το έργο της περιοχής του Κάστρου που προχωράει, ο δήμαρχος Ανάφης τόνισε πως "για το Κάστρο είναι ευχάριστα τα νέα γιατί μέσα στις επόμενες ημέρες προχωράμε σε διαγωνισμό και αυτό το καταφέραμε μετά από περίπου 10 χρόνια προσπαθειών. Το ζήτημα του Κάστρου σαν Δήμος το παλεύουμε όλα αυτά τα χρόνια, καθώς δεν είναι πλέον μόνο θέμα ομορφιάς αλλά κυρίως επικινδυνότητας. Πάντα κάτι το κρατούσε πίσω, για διάφορους λόγους. Πρέπει να φτιαχτεί ο χώρος, γιατί έχουν αποκολληθεί βράχια και είναι λίαν επικίνδυνο και για τους επισκέπτες αλλά και για τους ανθρώπους που ζουν από κάτω. Το έχει βγάλει ακατάλληλο και επικίνδυνο η ΕΑΓΜΕ και έπρεπε να γίνει κάτι το ταχύτερο δυνατό. Αυτό που πρέπει να γίνει, είναι η στήριξη των πρανών για την προστασία σε πρώτη φάση και εν συνεχεία θα γίνει και καλλωπισμός του χώρου".

Η προστασία του Κάστρου της Ανάφης

Οι πτώσεις βράχων στο Κάστρο της Χώρας είναι συχνές εδώ και χρόνια. Ο Δήμος Ανάφης επιδίωκε από το 2015 να δρομολογήσει παρεμβάσεις, καθώς τόσο οι κάτοικοι όσο και οι επισκέπτες κινδυνεύουν από αποκολλήσεις.

Μετά από συνεχείς αυτοψίες της Περιφέρειας και του ΙΓΜΕ (νυν ΕΑΓΜΕ), τεκμηριώθηκε η ανάγκη άμεσων έργων στερέωσης και προστασίας. Γι' αυτό υπεγράφη, μέσα στο καλοκαίρι, προγραμματική σύμβαση μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, του Δήμου Ανάφης και της Αναπτυξιακής Εταιρείας «ΘΗΡΑ – Σ.Α.Φ.Ι. Α.Ε.». Το έργο, προϋπολογισμού 106.653 ευρώ, προβλέπει καθαρισμούς, αγκυρώσεις, τοποθέτηση πλεγμάτων και τοιχία αντιστήριξης, με στόχο να αρθεί η υφιστάμενη επικινδυνότητα. Όπως έγινε γνωστό από τον κ. Ρούσσο, ο διαγωνισμός για το έργο αναμένεται να ξεκινήσει εντός των προσεχών ημερών.

Στην μελέτη που πραγματοποιήθηκε διαπιστώθηκε ότι στη νοτιοανατολική πλευρά του λόφου υπάρχει μεγάλη πιθανότατα αποκόλλησης βραχωδών τεμαχίων, στη νότια οι συντελεστές επάρκειας για την περίπτωση της επίπεδης ολίσθησης κρίνονται επαρκείς για όλα τα σενάρια, στην ανατολική η μόνη δυνητική αστοχία αφορά στην ανατροπή των τεμαχίων σε συγκεκριμένα σημεία, στη νοτιοδυτική οι έλεγχοι ευστάθειας έδωσαν ικανοποιητικούς συντελεστές ασφάλειας, και στην βορειοδυτική πλευρά του λόφου οι συντελεστές ασφαλείας δεν επαρκούν για τα ανυποστήρικτα πρανή. Η μελέτη συντάχθηκε λαμβάνοντας υπόψη ρεαλιστικές αναλύσεις ευστάθειας των πρανών, εκ των οποίων καθορίστηκαν οι Βασικοί Μηχανισμοί Αστάθειας των πρανών.

Νέος κύκλος παρεμβάσεων στο λιμάνι

Το πιο πρόσφατο βήμα έγινε στις 10 Σεπτεμβρίου 2025, όταν η Δημοτική Επιτροπή Ανάφης ενέκρινε ομόφωνα προγραμματική σύμβαση με την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Αντικείμενο είναι η μελέτη αντιμετώπισης κατολισθητικής επικινδυνότητας στα ανάντη πρανή του λιμένα Αγίου Νικολάου και σε τμήματα του επαρχιακού οδικού δικτύου

Η μελέτη, προϋπολογισμού 33.278 ευρώ, θα καλυφθεί από ίδιους πόρους του Δήμου. Η διάρκεια ορίζεται σε έξι μήνες και περιλαμβάνει γεωλογική χαρτογράφηση, τομές και διατομές, τεκτονική ανάλυση, ταξινόμηση βραχομάζας και εκτίμηση πιθανών αστοχιών. Ο στόχος είναι να εντοπιστούν τα σημεία υψηλού κινδύνου και να σχεδιαστούν οι απαραίτητες τεχνικές παρεμβάσεις.

Η συγκεκριμένη μελέτη αναμένεται να περιλαμβάνει:

• γεωλογική χαρτογράφηση

• γεωλογικές τομές και διατομές

• Χάρτης κλίσεων ανάγλυφου και αστάθειας

• τεκτονική ανάλυση με σύνταξη τεσσάρων τεκτονικών διαγραμμάτων

• ταξινομήσεις βραχομάζας κατά GSI (σε τέσσερις θέσεις),

• τεχνική έκθεση

Συνεργασίες λόγω έλλειψης τεχνικής επάρκειας

Ένα κοινό στοιχείο και στις δύο περιπτώσεις είναι ότι ο Δήμος Ανάφης δεν διαθέτει Τεχνική Υπηρεσία με επαρκές προσωπικό. Έτσι, στη μία περίπτωση συνεργάζεται με την «ΘΗΡΑ – Σ.Α.Φ.Ι. Α.Ε.», ενώ στην άλλη με την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Η αξιοποίηση προγραμματικών συμβάσεων δίνει τη δυνατότητα επίβλεψης και υλοποίησης έργων που διαφορετικά θα έμεναν σε εκκρεμότητα.

Οι αιτίες του φαινομένου

Η Ανάφη όπως είναι πλέον γνωστό, δεν αποτελεί εξαίρεση στο φαινόμενο των κατολισθήσεων. Παράγοντες όπως, η γεωλογική δομή των πρανών, οι έντονες βροχοπτώσεις και η διάβρωση, η σεισμικότητα του Αιγαίου, αλλά και οι ανθρώπινες παρεμβάσεις (διανοίξεις δρόμων, οικιστική πίεση), συμβάλλουν στην αστάθεια.