Ένα εμβληματικό ερευνητικό εγχείρημα στη Σαντορίνη

Η Σαντορίνη υποδέχεται αυτές τις μέρες τη ναυαρχίδα "Flagship Cruise" του ευρωπαϊκού προγράμματος Nexus monARC, ενός εμβληματικού ερευνητικού εγχειρήματος για τη μελέτη και προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος στο Ελληνικό Ηφαιστειακό Τόξο.

Η επίσκεψη του πλοίου στη Βλυχάδα, από χθες Πέμπτη έως και το Σάββατο, αποτελεί κομβικό σταθμό στο ταξίδι του, που περιλαμβάνει τη Νίσυρο, τη Μήλο και τα Μέθανα, με στόχο τη συλλογή δεδομένων και την ανοιχτή ενημέρωση των πολιτών για τις εξελίξεις της έρευνας.

Την υποδοχή και τοπική οργάνωση των δράσεων έχει αναλάβει η Περιβαλλοντική Οργάνωση "Dive In Action", με έδρα τη Σαντορίνη.

Δ. Καμπανός: "Το πρόγραμμα αυτό, που τώρα βρίσκεται στη φάση του ταξιδιού από τη Μήλο προς τα Μέθανα, καλύπτει όλο το ηφαιστειακό τόξο"

Ο διαχειριστής της "Dive In Action", Δημήτρης Καμπανός μίλησε στην "Κοινή Γνώμη" γι’ αυτή τη σημαντική δράση που περνάει από το νησί της Σαντορίνης, αλλά και για τα σημαντικά στοιχεία που έρχεται για να συλλέξει η ναυαρχίδα "Flagship Cruise" του ευρωπαϊκού προγράμματος Nexus monARC.

"Ουσιαστικά, αυτό που ξεκίνησε χτες και θα διαρκέσει συνολικά τρεις ημέρες είναι ένα ταξίδι που γίνεται σε όλο το ηφαιστειακό τόξο του Νότιου Αιγαίου. Η δράση αυτή ξεκίνησε την 1η του μήνα και έχει ήδη πραγματοποιήσει σταθμούς σε διάφορα νησιά, με ενημερώσεις σε σχολεία και τοπικές κοινωνίες. Στόχος είναι να έρθουμε σε επαφή με όσο το δυνατόν περισσότερους κατοίκους, γιατί σε ορισμένες περιοχές ο πληθυσμός είναι πολύ μικρός. Έχουμε οργανώσει ενημερώσεις σε σχολεία, όπου τα παιδιά, όχι μόνο παρακολουθούν παρουσιάσεις, αλλά συμμετέχουν και ενεργά, κάνοντας μικρές δειγματοληψίες. Δηλαδή, υπάρχει διάδραση. Δεν είναι απλώς μια θεωρητική ενημέρωση, αλλά μια εμπειρική διαδικασία μέσα από την οποία τα παιδιά κατανοούν πώς γίνεται η έρευνα και μπορούν να συμβάλουν και τα ίδια", υπογράμμισε αρχικά.

Αναφορικά με την πορεία του προγράμματος, γνωστοποίησε πως "το πρόγραμμα αυτό, που τώρα βρίσκεται στη φάση του ταξιδιού από τη Μήλο προς τα Μέθανα, καλύπτει όλο το ηφαιστειακό τόξο. Ονομάζεται Nexus Network και είναι ένα μεγάλο ευρωπαϊκό πρόγραμμα που περιλαμβάνει πολλές θεματικές ενότητες γύρω από τα θαλάσσια ζητήματα. Ο συντονισμός του γίνεται από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια, με στόχο να προσεγγίσει γεωλογικά ενεργές περιοχές, όπως η δική μας, και να μελετήσει την ποιότητα των θαλάσσιων νερών, σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις από τα απορρίμματα και τα νανοπλαστικά. Μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί τέσσερις αποστολές, κατά τις οποίες συζητήθηκαν σημαντικά θέματα, και αναμένουμε πολύ ουσιαστικά αποτελέσματα μέσα στους επόμενους έξι με οκτώ μήνες".

"Τα πολλά μάτια είναι καλύτερα από τα λίγα και αυτό είναι η ουσία της προσπάθειάς μας"

Παράλληλα, αναφερόμενος στις δράσεις που γίνονται στο νησί της Σαντορίνης, ο κ. Καμπανός τόνισε ότι "η τωρινή είναι η τελευταία αποστολή στο πλαίσιο αυτής της χρηματοδότησης, ωστόσο έχει ήδη δημιουργηθεί ένα δίκτυο συνεργασιών που θα συνεχίσει να λειτουργεί και στο μέλλον. Εμείς, στη Σαντορίνη, έχουμε αναλάβει το δικό μας κομμάτι μέσα σε αυτό το έργο, έχουμε τοποθετήσει σταθμούς μέτρησης θερμοκρασίας, που είναι μια από τις βασικές παραμέτρους που μας ενδιαφέρουν και πραγματοποιούμε δειγματοληψίες με τον πολυπαραμετρικό μας εξοπλισμό. Τα δεδομένα αποστέλλονται στο κεντρικό δίκτυο, ενώ αν προκύψει κάποιο εύρημα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, το επισημαίνουμε για περαιτέρω διερεύνηση από τους ερευνητές του προγράμματος. Για εμάς, αυτή η δράση είναι πολύ σημαντική, όχι μόνο ως εμπειρία συνεργασίας με άλλα πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, αλλά και ως βάση για κάτι μεγαλύτερο που θέλουμε να αναπτυχθεί στο μέλλον. Προσπαθούμε να φτάσουμε κοντά στο κοινό, στους μαθητές, να κεντρίσουμε το ενδιαφέρον των νέων για την επιστήμη και το περιβάλλον".

Κλείνοντας, επισήμανε πως "η λογική της "Citizen Science" είναι ακριβώς αυτή: ότι ένας μαθητής ή ένας πολίτης, μόνος του, μπορεί να συλλέξει μια μικρή μέτρηση με απλά μέσα, ακόμη και με ένα αυτοσχέδιο εργαλείο, και να προσφέρει μια πληροφορία που μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμη. Από το 2016 προσπαθούμε να αναπτύξουμε αυτή την κουλτούρα συμμετοχής, ώστε να έχουμε ουσιαστικά δεδομένα από τους πολίτες. Γιατί, όπως λέμε, τα πολλά μάτια είναι καλύτερα από τα λίγα και αυτό είναι η ουσία της προσπάθειάς μας".

Ερευνητική αποστολή σε μια "ζωντανή" γεωλογική ζώνη

Το Nexus monARC συντονίζεται από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) και ενώνει κορυφαίες ευρωπαϊκές ερευνητικές ομάδες για τη συστηματική παρακολούθηση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων γύρω από τα ενεργά ηφαίστεια του Αιγαίου.
Η Σαντορίνη, ως κεντρικό σημείο αυτής της γεωλογικής αλυσίδας, προσφέρει ένα φυσικό εργαστήριο μοναδικό στον κόσμο: ένα υποθαλάσσιο περιβάλλον όπου η ανθρώπινη δραστηριότητα και η ηφαιστειακή δυναμική συνυπάρχουν σε μια εύθραυστη ισορροπία.

Στο πλαίσιο της αποστολής, το επιστημονικό προσωπικό του προγράμματος πραγματοποιεί δειγματοληψίες, μετρήσεις και παρουσιάσεις με σκοπό να φέρει πιο κοντά την επιστήμη στους πολίτες. Οι δράσεις στη Βλυχάδα περιλαμβάνουν ανοιχτές ενημερώσεις για όλους τους κατοίκους και επισκέπτες, ενώ ειδικά προγράμματα έχουν σχεδιαστεί για μαθητές από τα Γυμνάσια Μεσαριάς και Εμπορείου, καθώς και για τα μέλη του Ναυτικού Ομίλου Σαντορίνης.

Επιστήμη των πολιτών και διάχυση γνώσης

Το Nexus monARC δεν περιορίζεται σε στενά ερευνητικά πλαίσια. Με τη φιλοσοφία της "επιστήμης των πολιτών" (Citizen Science), επιδιώκει να εμπλέξει ενεργά την τοπική κοινωνία, μεταφέροντας γνώση και πρακτικές για τη βιώσιμη διαχείριση του θαλάσσιου πλούτου.
Οι επιστήμονες παρουσιάζουν το έργο τους μέσα από οπτικοακουστικό υλικό, επιδείξεις οργάνων, προσομοιώσεις και μικρές ασκήσεις που αποδεικνύουν πώς ο καθένας μπορεί να συμβάλει στην προστασία των θαλασσών.

Το λιμανάκι της Βλυχάδας μετατρέπεται έτσι σε ένα πλωτό ερευνητικό εργαστήριο: δίπλα στο "Flagship Cruise", το κοινό μπορεί να γνωρίσει από κοντά τις τεχνικές συλλογής και ανάλυσης δειγμάτων, να συνομιλήσει με επιστήμονες και να κατανοήσει τη σημασία της διαρκούς παρακολούθησης του ηφαιστειακού περιβάλλοντος.

Το όραμα του Nexus monARC

Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται στο πλαίσιο του Horizon Europe και αποτελεί το πρώτο έργο που συντονίζει το ΕΚΠΑ σε αυτό το ευρωπαϊκό πλαίσιο. Επιστημονικά υπεύθυνη είναι η Καθηγήτρια Γεωχημείας Αριάδνη Αργυράκη, ενώ τη διαχείριση του έργου έχει αναλάβει ο μεταδιδακτορικός ερευνητής Ανδρέας Γόντικας, Χημικός Μηχανικός.

Συμμετέχουν ερευνητικές ομάδες από επτά εργαστήρια της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΕΚΠΑ, αλλά και από το νεοσύστατο Τμήμα Διαχείρισης Λιμένων και Ναυτιλίας, σε συνεργασία με κορυφαίους διεθνείς εταίρους όπως το VITO (Βέλγιο), το University of Gothenburg (Σουηδία), το Hochschule Fresenius (Γερμανία) και το NTNU (Νορβηγία).

Το όραμα του Nexus monARC είναι η δημιουργία ενός δικτύου αριστείας που θα ενισχύσει τη γνώση και την τεχνογνωσία γύρω από τη διαχείριση των θαλάσσιων περιοχών που δέχονται πολλαπλές πιέσεις, από τη ναυσιπλοΐα και την αλιεία, έως τον τουρισμό και την ηφαιστειακή δραστηριότητα. Μέσα από τη διασύνδεση ερευνητών και τοπικών φορέων, το έργο φιλοδοξεί να αποτελέσει μοντέλο για τη Μεσόγειο και άλλες ηφαιστειακές ζώνες του κόσμου.

Η "Dive In Action" στο πλευρό της επιστήμης

Κομβικό ρόλο στην υποδοχή και τοπική οργάνωση των δράσεων έχει η Περιβαλλοντική Οργάνωση "Dive In Action", με έδρα τη Σαντορίνη. Η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία δραστηριοποιείται από το 2019 με στόχο την προστασία των υποθαλάσσιων σχηματισμών της Καλντέρας και τη διατήρηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού.

Η "Dive In Action" συνδυάζει περιβαλλοντική εκπαίδευση, εθελοντικές καταγραφές και παρακολούθηση της βιοποικιλότητας με τη χρήση σύγχρονων τεχνικών κατάδυσης και επιστημονικής παρατήρησης, δημιουργώντας γέφυρα ανάμεσα στην επιστήμη και την τοπική κοινωνία.