Η Πάρος και οι αποικίες της

Η ΟΠΑΣ σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Αρχαιολογίας Πάρου & Κυκλάδων (ΙΑΠΚ) και υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου έχει την χαρά να παρουσιάσει ένα νέο σημαντικό βιβλίο για την Πάρο που αφορά στις αποικιακές δραστηριότητες των αρχαίων Παρίων, οι οποίοι ταξίδεψαν και ίδρυσαν αποικίες σε κομβικά σημεία του αρχαίου κόσμου από την Προποντίδα στα βάθη της βορειοδυτικής Ανατολίας και το Βόρειο Αιγαίο μέχρι τις ακτές της Αδριατικής στην Δύση. Ο τόμος, με τον ειδικότερο τίτλο Η Πάρος και οι Αποικίες της και την επιστημονική επιμέλεια της Πρόεδρου του ΙΑΠΚ Ντόρας Κατσωνοπούλου, είναι ο 4ος στη σειρά εκδόσεων του ΙΑΠΚ με τον διεθνή τίτλο Paros και περιλαμβάνει συνολικά 26 επιστημονικά άρθρα που κατανέμονται σε δύο μέρη.

Το Μέρος I με τον τίτλο Πάρος, η μητρόπολις, περιλαμβάνει 8 επιστημονικές εργασίες αναφορικά με την αποικιακή δραστηριότητα των Παρίων αλλά και με τα αρχαιολογικά ευρήματα της τελευταίας 30ετίας στην Πάρο που αναδεικνύουν τον πλούτο και την ισχυρή οργάνωση της πόλης της Πάρου ήδη από τον 8ο αιώνα π.Χ. Η εικόνα αυτή πρώιμης ακμής της Πάρου ενισχύεται και από πρόσφατα ευρήματα ανασκαφών στην Νότια Ιταλία τα οποία συνηγορούν στην παρουσία σε αυτή την περιοχή μεγάλης ελληνικής κοινότητας αγγειοπλαστών και αγγειογράφων από το Αιγαίο Πέλαγος και ειδικότερα από την Πάρο καθώς επίσης και από νέα γλυπτά σε παριανό μάρμαρο που βρέθηκαν στην Ιταλία και στην βόρεια Πελοπόννησο.

Το Μέρος ΙΙ του βιβλίου με τον τίτλο Οι Αποικίες της Πάρου: Πάριον - Θάσος - Φάρος, περιέχει 18 συνολικά άρθρα για την ιστορία και αρχαιολογία των αποικιών που ίδρυσε η Πάρος στον αρχαίο κόσμο. Η παρουσίαση ξεκινά με την αρχαιότερη αποικία της Πάρου, το Πάριον, που ιδρύθηκε περί το 709 π.Χ. σε σημείο γεωπολιτικής σημασίας στην περιοχή της Προποντίδας, και είχε μεγάλη ακμή στην κλασική και ελληνιστική περίοδο ενώ στα ρωμαϊκά χρόνια έγινε η κυριότερη πόλη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στην περιοχή λόγω της στρατηγικής γεωγραφικής θέσης της, με τον έλεγχο σημαντικών εμπορικών δρόμων από τη Μαύρη Θάλασσα προς το Αιγαίο και αντιστρόφως. Τα σημαντικά ευρήματα των ανασκαφών στο Πάριον κατά την τελευταία δεκαετία, παρουσιάζονται εδώ για πρώτη φορά. Σε σχέση με την Πάρο και την περίοδο ίδρυσης της αποικίας, ιδιαίτερο ενδιαφέρον

παρουσιάζουν τα ευρήματα από την νεκρόπολη του Παρίου, τα πρωιμότερα των οποίων χρονολογούνται στα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ.

Ακολουθεί η αναφορά στην Θάσο, αποικία που ίδρυσαν οι Πάριοι στο Βόρειο Αιγαίο περί το 680-670 π.Χ., με αρχηγό της επιχείρησης τον Τελεσικλή, πατέρα του διάσημου ποιητή της Πάρου Αρχιλόχου, ο οποίος μάλιστα συμμετείχε σε ένα δεύτερο αποικιστικό κύμα λίγο αργότερα. Η πόλη της Θάσου γνώρισε σύντομα ευημερία χάρη στις ποικίλες πλουτοπαραγωγικές πηγές και κατάφερε να αναδειχθεί στην σημαντικότερη πόλη του Βόρειου Αιγαίου, εξάλλου το νησί κατέχει ευνοϊκή θέση καθώς βρίσκεται πάνω σε πολυσύχναστους ναυτικούς δρόμους αλλά και κοντά στην ήπειρο. Λίγες μόνο δεκαετίες μετά την ίδρυση της πόλης, οι άποικοι Πάριοι φρόντισαν να επεκτείνουν τις κτήσεις τους ιδρύοντας στην άμεση γειτονική ήπειρο εγκαταστάσεις που έγιναν αργότερα τα αστικά κέντρα νέων πόλεων-κρατών, όπως π.Χ. η Νεάπολη (σημ. Καβάλα). Τα ευρήματα των πολύχρονων ανασκαφών από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή που παρουσιάζονται μέσα από τα επιστημονικά άρθρα του τόμου αποδεικνύουν την ευημερία και σπουδαιότητα της αποικίας των Παρίων στο Βόρειο Αιγαίο.

Το περιεχόμενο του σημαντικού αυτού τόμου κλείνει με την παρουσίαση της ιστορίας και αρχαιολογίας της Φάρου, αποικία που ίδρυσε η Πάρος περί το 385/84 π.Χ. κοντά στις ακτές της Δαλματίας στην Αδριατική. Ανασκαφές που ξεκίνησαν την δεκαετία του 1980 και συνεχίζονται μέχρι πρόσφατα, έχουν φέρει στο φως ένα μέρος της ελληνικής πόλης που αναπτύχθηκε από τους Παρίους στην πεδιάδα του σημερινού Stari Grad στο νησί Χβαρ της Κροατίας, νεκροταφεία καθώς και τμήμα των τειχών της με τους οχυρωματικούς πύργους. Οι πιο πρόσφατες έρευνες για την μελέτη του πολεοδομικού σχεδιασμού της αρχαίας πόλης, έχουν αναδείξει ένα εντυπωσιακό πολιτιστικό τοπίο, του οποίου η γεωμετρική διάταξη φαίνεται ότι σχεδιάστηκε ήδη από τους Παρίους αποίκους κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. Ως ένα από τα καλύτερα παγκοσμίως διατηρημένα αρχαία πολιτιστικά τοπία, η Φάρος εντάχθηκε στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO το 2008. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι μαρτυρίες, όπως αναφέρονται στα σχετικά επιστημονικά άρθρα του βιβλίου, αναφορικά με την αντίληψη της Πάρου ως μακρινής μητρόπολης (μητέρας πόλης) στις γραπτές Κροατικές πηγές από τον 16ο αιώνα μέχρι πρόσφατα ενώ μέσα από την νεότερη αρχαιολογική έρευνα η μητρόπολη και η αποικία συνδέθηκαν πιο στενά.