Οπτικοακουστικό Ψηφιακό Αρχείο Παραδοσιακής Μουσικής Αμοργού και Μικρών Κυκλάδων

Ο Δήμος Αμοργού, σε συνεργασία με τον ερευνητή Παναγιώτη Λιαρόπουλο, αναπληρωτή καθηγητή στο Berklee College of Music (Βοστώνη-ΗΠΑ) και Fulbright Fellow (2018), δημιουργεί το πρώτο Οπτικοακουστικό Ψηφιακό Αρχείο Παραδοσιακής Μουσικής της Αμοργού και των Μικρών Κυκλάδων (Σχοινούσα, Ηρακλειά, Δονούσα, Κουφονήσι). Το αρχείο θα φιλοξενήσει όλες τις υπάρχουσες πηγές (ηχητικές, οπτικές, έντυπες και προφορικές) που αφορούν την οργανική και φωνητική παραδοσιακή μουσική των πέντε νησιών.

Δεδομένου ότι οι ιστορικές και πολιτικές συνθήκες, η πολιτιστική δραστηριότητα, καθώς και πτυχές της κοινωνικής ζωής στα νησιά συχνά καταγράφονται στα τραγούδια ή/και εκφράζονται μέσω της μουσικής, η συστηματική συλλογή και μελέτη της θα αναδείξει αφενός στοιχεία του κοινωνικού κλίματος (τόσο του μακρινού όσο και του πρόσφατου παρελθόντος) και αφετέρου τις πλούσιες μουσικές και πολιτιστικές παραδόσεις του νησιωτικού αυτού συμπλέγματος.

Σε αντίθεση με άλλες περιοχές, τόσο της νησιωτικής όσο και της ηπειρωτικής χώρας όπου έχουν γίνει επίσημες και συστηματικές καταγραφές, στην περίπτωση των συγκεκριμένων νησιών υπάρχει παντελής έλλειψη συγκροτημένων αρχείων της παραδοσιακής τους μουσικής. Τα ελάχιστα τοπικά ιδιωτικά αρχεία δεν διαθέτουν σήμερα την υποδομή για τη διάσωση και διατήρηση της συλλογικής ιστορίας μιας πλούσιας λαϊκής μουσικής παράδοσης. Πιο συγκεκριμένα, ένα άμεσο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν είναι η φυσική φθορά των αναλογικών και άλλων παρωχημένων και τεχνολογικά ξεπερασμένων μέσων, στα οποία είναι αποθηκευμένο ένα μεγάλο μέρος του αρχειακού αυτού υλικού. Υπάρχει δηλαδή άμεση αναγκαιότητα να ψηφιοποιηθούν αυτά τα δεδομένα και να αρχειοθετηθούν ηλεκτρονικά μαζί με βιογραφικά σημειώματα, φωτογραφίες και άλλα εφήμερα, μέσα σε ένα ολοκληρωμένο ψηφιακό αρχείο.

Ένα ιδιαίτερα πιεστικό χρονικά πρόβλημα επίσης, είναι η σταδιακή απώλεια της μνήμης αλλά και η θνησιμότητα ορισμένων από τους εμπλεκόμενους μουσικούς (ή/και άλλους που μπορούν να παρέχουν σχετικές πληροφορίες) που βρίσκονται πλέον σε πολύ προχωρημένη ηλικία. Υπάρχει λοιπόν σαφέστατα επείγουσα ανάγκη να καταγραφούν οι υφολογικές προσεγγίσεις παλαιότερων μουσικών που είναι εν ζωή, οι μαρτυρίες μεγαλύτερων ηλικιακά κατοίκων των νησιών σχετικά με τα είδη, το χαρακτήρα και το περιεχόμενο των εν γένει μουσικών δραστηριοτήτων, να συλλεχθούν βιογραφικά στοιχεία τοπικών μουσικών που έχουν αποβιώσει, να διασωθούν τα υπάρχοντα τοπικά ιδιωτικά αρχεία, να καταλογογραφηθούν και να ψηφιοποιηθούν συστηματικά. Μόνο κατά αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουν τελικά να παραδοθούν στη συλλογική μνήμη δεκαετίες μουσικής πράξης, καθώς και ιστορικές πληροφορίες για πολλές γενιές μουσικών των νησιών, ως πηγές για μελλοντική έρευνα και ως μέρος της εθνικής αλλά και της παγκόσμιας μουσικής κληρονομιάς.

Η μεθοδική συλλογή δεδομένων περιλαμβάνει την επιτόπια οπτικοακουστική καταγραφή μουσικών δραστηριοτήτων, τη λήψη συνεντεύξεων από παλαιότερους και νεότερους τοπικούς μουσικούς που παίζουν την πρωτότυπη παραδοσιακή μουσική των νησιών, καθώς και την συστηματική αξιοποίηση υφιστάμενων πρωτότυπων ηχητικών, οπτικοακουστικών και άλλων συναφών πηγών.

Η συλλογή όλων των παραπάνω θα καταλήξει στη δημιουργία μιας βάσης δεδομένων, υπό τη μορφή ενός ψηφιακού οπτικοακουστικού αρχείου, όπου θα βρίσκονται διασωσμένες όλες αυτές οι πολύτιμες πηγές, και η οποία θα είναι διαθέσιμη στην Ελληνική και διεθνή ερευνητική κοινότητα. Η δημιουργία ενός διαδικτυακού τόπου παρουσίασης της Αιγαιοπελαγίτικης μουσικής και της συναφούς πολιτισμικής/πολιτιστικής κληρονομιάς είναι ιδιαίτερα σημαντική για τις ανθρωπιστικές επιστήμες και την εκπαίδευση και θα προωθήσει τη διεπιστημονική έρευνα στον τομέα της Ελληνικής λαογραφίας, της εθνομουσικολογίας, της εθνογραφίας και της κοινωνικής ανθρωπολογίας. Επομένως, είναι εξαιρετικού εθνικού και διεθνούς ενδιαφέροντος.

Ενδεικτική συνοπτική έκθεση δεδομένων που έχουν συλλεχθεί ως σήμερα σχετικά με την Παραδοσιακή Μουσική της Αμοργού

- 110 ώρες επιτόπιων ερασιτεχνικών μουσικών καταγραφών από το 1960 μέχρι σήμερα.

- 15 ώρες επαγγελματικών / ημι-επαγγελματικών ηχογραφήσεων που έγιναν τα τελευταία 40 χρόνια από Αμοργίνους μουσικούς.

- 65 φωνητικά και οργανικά τραγούδια / σκοποί που συλλέχθηκαν το 1963 σε επιτόπιες μουσικές καταγραφές από την Ακαδημία Αθηνών.

- 10 ώρες ερασιτεχνικών βίντεο από πανηγύρια, γάμους, βαπτίσεις, γιορτές και άλλες κοινωνικές δραστηριότητες.

- 110 βίντεο που αντλήθηκαν από διαδικτυακές πηγές.

- 350 φωτογραφίες από τη δεκαετία του 1910 μέχρι σήμερα.

- 180 τραγούδια (μόνο στίχοι) από τη συλλογή του Εμμανουήλ Ιωαννίδου του «Αμοργίνου» (1857).

- 136 τραγούδια (μόνο στίχοι) από επιτόπια καταγραφή αποστολής της Ακαδημίας Αθηνών (1963).

- 500 τουλάχιστον τραγούδια (μόνο στίχοι) που συλλέχθηκαν από Αμοργίνους και άλλους, τα τελευταία 20 χρόνια.

- 25 Συνεντεύξεις με τοπικούς μουσικούς τριών γενεών.

Καλούμε όσους διαθέτουν στοιχεία τα οποία μπορούν να βοηθήσουν την παραπάνω προσπάθεια να επικοινωνήσουν με το Δήμο Αμοργού, ο οποίος οφείλει ευχαριστίες σ’ όλους εκείνους επώνυμους και ανώνυμους που μέχρι σήμερα έχουν συμβάλει σ’ αυτό το εγχείρημα.

Οίκοθεν νοείται ότι στην τελική παρουσίαση του έργου θα αναφερθούν λεπτομερώς όλοι οι συντελεστές αυτής της προσπάθειας.

Το έργο χρηματοδοτείται επί του παρόντος εξ ολοκλήρου από το Δήμο Αμοργού.