Ημέρα τιμής και παρακαταθήκης

Την 12η Νοεμβρίου του 1997, μετά από πρόταση της Πανελλήνιας Ένωσης Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης, το Δημοτικό Συμβούλιο του τέως Δήμου Ερμούπολης με απόφασή του, καθιέρωσε την 11η Οκτωβρίου ως ημέρα τιμής στους ήρωες Συριανούς πολίτες και το κτήμα Χαρτουλάρη, χαρακτηρίστηκε ως “Χώρος Θυμάτων Κατοχής”

Στο πλαίσιο της απόφασης αυτής, η Σύρος για άλλη μια χρονιά γιόρτασε χθες, την 81η επέτειο από την απελευθέρωση του νησιού από τα Γερμανικά στρατεύματα, αποτίοντας φόρο τιμής στους αγωνιστές, αλλά και στους χιλιάδες πολίτες που έχασαν τη ζωή τους από το 1941 έως και το 1944.

Ο εορτασμός περιελάμβανε την επιμνημόσυνη δοξολογία στον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου, χοροστατούντος του μητροπολίτη Σύρου Δωροθέου Β’, την εκφώνηση του πανηγυρικού της ημέρα από τον δήμαρχο Σύρου - Ερμούπολης, Αλέξη Αθανασίου, παρουσία εκπροσώπων της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, των Σωμάτων Ασφαλείας και του Στρατού, των πολιτικών κόμματων και μαθητών του 2ου Γυμνασίου Σύρου, αλλά και με την επιμνημόσυνη δέηση στο Μνημείο Θυμάτων Κατοχής (Κτήμα Χαρτουλάρη) και την κατάθεση στεφάνων.

“Η ελευθερία δεν χαρίστηκε, κατακτήθηκε με αίμα και θυσίες”

Για μία ημέρα που υπενθυμίζει τις δοκιμασίες ενός ολόκληρου λαού, ο οποίος βίωσε ανείπωτες φρικαλεότητες, αλλά που δεν λύγισε, αλλά στάθηκε όρθιος, αντιστάθηκε και διεκδίκησε την ελευθερία του, έκανε λόγο κατά τη διάρκεια της εκφώνησης του πανηγυρικού της ημέρας, ο δήμαρχος Σύρου - Ερμούπολης, Αλέξης Αθανασίου.

“Έχουμε την τιμή και το προνόμιο να εορτάζουμε την 81η επέτειο της απελευθέρωσης της Σύρου από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής. Είναι μια μέρα που μας υπενθυμίζει τις δοκιμασίες ενός ολόκληρου λαού, ο οποίος βίωσε ανείπωτες φρικαλεότητες, αλλά δεν λύγισε, στάθηκε όρθιος, αντιστάθηκε και διεκδίκησε την ελευθερία του”, τόνισε, υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι για αυτή η ελευθερία θυσιάστηκαν πολλές ψυχές.

“Η ελευθερία δεν χαρίστηκε, κατακτήθηκε με αίμα και θυσίες, με αγώνα και αντοχή, με πείσμα απέναντι στην πείνα, τις κακουχίες, τα βασανιστήρια και τις εκτελέσεις. Παρά τον τρόμο και τον θάνατο, οι Έλληνες απέδειξαν ότι τα ιδανικά και η πίστη στη δικαιοσύνη μπορούν να υπερνικήσουν ακόμη και τον πιο αδυσώπητο κατακτητή. Αν και ακολούθησαν δύσκολες και σκοτεινές περίοδοι για την πατρίδα μας, η μέρα της απελευθέρωσης παραμένει σύμβολο της αντιφασιστικής νίκης, μια στιγμή που γέννησε νέες αξίες και άνοιξε δρόμο για ελπίδα και προοπτική”, υποστήριξε.

Στη συνέχεια, ο κ. Αθανασίου αναφέρθηκε στον τραγικό απολογισμό που καταγράφηκε στη Σύρο, με τον κατάλογο των απωλειών να εγγράφει 8.000 θανάτους.

“Σήμερα, λοιπόν, σκύβουμε με ευλάβεια το κεφάλι μπροστά στις χιλιάδες αθώες ψυχές που χάθηκαν στη διάρκεια της Κατοχής. Μόνο στη Σύρο χάθηκαν 8.000 ψυχές, ένας απολογισμός τραγικός για το μέγεθος του νησιού και του τότε πληθυσμού του. Στους τόπους μαρτυρίου, όπως το Κτήμα Χαρτουλάρη, εδώ στον «Χώρο Θυμάτων Κατοχής», αποτίουμε φόρο τιμής σε όλους τους επώνυμους και ανώνυμους αγωνιστές που φύτεψαν τον σπόρο της λευτεριάς”, δήλωσε.

Μιλώντας στη συνέχεια για μία ιστορική παρακαταθήκη, μέσα από την οποία χαράχθηκαν νέα οράματα, ο δήμαρχος σημείωσε ότι “η μνήμη των θυσιών τους δεν αποτελεί μόνο ιστορική παρακαταθήκη. Είναι το θεμέλιο που μας δίνει δύναμη για να χαράζουμε νέα οράματα, να αντλούμε κουράγιο απέναντι στις προκλήσεις του σήμερα, να υπερασπιζόμαστε τη δημοκρατία και να θυμόμαστε ότι το «εμείς» υπερισχύει πάντα του «εγώ». Ας κρατήσουμε ζωντανή τη φλόγα που άναψε εκείνη τη τιμημένη ημέρα: 11 Οκτωβρίου 1944. Ας τη μεταδώσουμε στις επόμενες γενιές, ώστε να είναι πάντα σε ετοιμότητα, έτοιμες να υπερασπιστούν την ελευθερία και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Ας προσευχηθούμε για την ειρήνη σε όλο τον κόσμο”.

Κλείνοντας, δε, την εκφώνηση αναφέρθηκε στα λόγια του Νικηφόρου Βρεττάκου και συγκεκριμένα στο “Θαλασσί μαντήλι”, επισημαίνοντας χαρακτηριστικά ότι “δεν είναι βουνό. Δεν είναι αχτίδες από το φεγγάρι. Αυτό που ξεμύτισε κει κάτω, στο βάθος – μα κοίταξε! Είναι η Ειρήνη. Χαιρετάει τον κόσμο. Αυτό το μαντήλι που κρατάει στο χέρι της εγώ της το χάρισα”.

Η απελευθέρωση της Σύρου τον Οκτώβριο του 1944

Ο Οκτώβριος του 1944 υπήρξε μήνας ορόσημο για τη Σύρο και ολόκληρη την Ελλάδα. Ύστερα από τέσσερα χρόνια κατοχής, αρχικά ιταλικής και στη συνέχεια γερμανικής, η Ερμούπολη είδε ξανά την ελληνική σημαία να κυματίζει ελεύθερη πάνω από το Δημαρχείο.

Όταν τον Απρίλιο του 1941 οι δυνάμεις του Άξονα κατέλαβαν την Ελλάδα, η Σύρος, όπως και οι περισσότερες Κυκλάδες, πέρασε υπό ιταλική διοίκηση. Παρά το γεγονός ότι η Ερμούπολη διατηρούσε ακόμη μια σχετική οικονομική δραστηριότητα, οι ελλείψεις σε τρόφιμα και φάρμακα έγιναν σύντομα έντονες, ενώ οι πρώτες αντιστασιακές κινήσεις άρχισαν να οργανώνονται σιωπηλά.

Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, τον Σεπτέμβριο του 1943, οι γερμανικές δυνάμεις ανέλαβαν τον πλήρη έλεγχο του νησιού. Η Σύρος αποτέλεσε τότε σημαντικό στρατηγικό σημείο για τη γερμανική διοίκηση του Αιγαίου, χάρη στο φυσικό της λιμάνι και τη γεωγραφική της θέση.

Σκληρά χρόνια και πείνα

Τα δύο χρόνια της Γερμανικής κατοχής ήταν ιδιαίτερα δύσκολα για τους Συριανούς. Η πείνα και οι κακουχίες θέριζαν τον πληθυσμό, ενώ οι κατασχέσεις τροφίμων και οι περιορισμοί μετακίνησης επιδείνωναν την κατάσταση. Παρά τις αντιξοότητες, υπήρχαν μικρές αλλά ουσιαστικές πράξεις αντίστασης, με τη διατήρηση της ελληνικής ταυτότητας και πίστης στην ελευθερία.

Με τη ραγδαία υποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων από όλη την Ελλάδα, οι δυνάμεις κατοχής εγκατέλειψαν και τη Σύρο στις 9 Οκτωβρίου 1944, χωρίς σημαντική αντίσταση. Την ίδια ημέρα, οι κάτοικοι της Ερμούπολης ξεχύθηκαν στους δρόμους, υψώνοντας την ελληνική σημαία και γιορτάζοντας με δάκρυα χαράς την απελευθέρωση του νησιού.

Η είδηση διαδόθηκε γρήγορα στα γύρω νησιά. Ιερείς τέλεσαν δοξολογίες και ευχαριστίες, ενώ οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούσαν ασταμάτητα. Για τους Συριανούς, εκείνη η μέρα σήμαινε όχι μόνο το τέλος της κατοχής, αλλά και την αρχή μιας δύσκολης πορείας ανοικοδόμησης.

Η επόμενη μέρα

Αμέσως μετά την αποχώρηση των Γερμανών, συγκροτήθηκαν επιτροπές λαϊκής ασφάλειας για τη διατήρηση της τάξης, ενώ σταδιακά αποκαταστάθηκε η ελληνική διοίκηση. Παρά τα σοβαρά προβλήματα επισιτισμού και τις ελλείψεις που άφησε πίσω της η Κατοχή, η Σύρος άρχισε σιγά σιγά να ξαναβρίσκει τον ρυθμό της.

Μνήμη και τιμή

Σήμερα, περισσότερο από ογδόντα χρόνια μετά, η συγκεκριμένη ημερομηνία παραμένει μια από τις πιο σημαντικές στην τοπική ιστορία του νησιού. Κάθε χρόνο, τιμώνται οι Συριανοί που άντεξαν, αντιστάθηκαν και κράτησαν ζωντανό το φρόνημα της ελευθερίας μέσα στα πιο σκοτεινά χρόνια της Κατοχής.