Η στρατηγική για την ανάδειξη των Αρχαίων Λατομείων της Πάρου

Η ΑΜΚΕ “Πάρκο Αρχαίων Λατομείων Μαρμάρου Πάρου” έκλεισε ένα χρόνο λειτουργίας και παρουσίασε το έργο που έχει πραγματοποιήσει σε αυτό το διάστημα της ύπαρξής της. Στη συζήτηση που πραγματοποιήθηκε, αναφέρθηκαν η στρατηγική και οι δράσεις που απαιτούνται στο μέλλον για να ξεπεραστούν τα εμπόδια που παραμένουν και να εξελιχθεί ο αρχαιολογικός χώρος στο Μαράθι σε ένα αρχαιολογικό και πολιτιστικό πάρκο αντάξιο της παγκόσμιας αξίας του μοναδικού μνημείου των Αρχαίων Λατομείων. Παράλληλα, οι εκπρόσωποι της ΑΜΚΕ έκαναν και κάποιες προτάσεις ενόψει των αυτοδιοικητικών εκλογών στους υποψήφιους δημάρχους.

Στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Μαράθι, στα τέλη Ιουλίου, το "παρών" έδωσαν τα μέλη του ΔΣ της “Πάρκο Αρχαίων Λατομείων Μαρμάρου Πάρου” ΑΜΚΕ, Μάνια Αμπατζή, Γιώργος Βλαντάς, Άννα Κάγκανη, Αθανασία Κυδωνιέως, Νίκος Μαλατέστας, Χάρης Μαρτίνος και Σπύρος Μητρογιάννης.

Οι κυριότερες δράσεις προστασίας και ανάδειξης της ΑΜΚΕ

Οι κυριότερες δράσεις προστασίας που υλοποίησε ή προωθεί η ΑΜΚΕ στον τομέα προστασίας περιλαμβάνουν την τρισδιάστατη ψηφιακή αποτύπωση και γεωλογική χαρτογράφηση όλων των στοών των λατομείων Πανός και Νυμφών που εκπονήθηκε από το ΕΜΠ με επικεφαλής τον καθηγητή, Βασίλη Μαρίνο και το πρόγραμμα για τη βελτίωση της ευστάθειας και επισκεψιμότητας των στοών (λήψη προσωρινών ή μόνιμων μέτρων υποστήριξης στα σημεία που παρουσιάζουν τα εντονότερα προβλήματα ασταθειών) που είναι σε εξέλιξη με χρηματοδότηση του Cycladic Identity (Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης).

Οι κυριότερες δράσεις ανάδειξης που υλοποιούνται από την ΑΜΚΕ περιλαμβάνουν α) την κατασκευή και τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων ως ένα πρώτο βήμα για την αναστροφή της σημερινής εικόνας εγκατάλειψης που παρουσιάζει ο αρχαιολογικός χώρος, β) τη δημιουργία του ιστότοπου της ΑΜΚΕ, parianmarble.gr, όπου έχει συγκεντρωθεί μεγάλος όγκος υλικού σε σχέση με την ιστορία και την πολιτισμική αξία των Αρχαίων Λατομείων και γ) την διοργάνωση πολλών επικοινωνιακών δράσεων για την ανάδειξη της σημασίας του μνημείου (τακτικές επισκέψεις – ξεναγήσεις στο χώρο, ενημερωτικές εκδηλώσεις, όπως αυτή του περασμένου Νοέμβρη στον Αρχίλοχο, και ομιλίες στα γυμνάσια της Παροικιάς και της Νάουσας).

Η ΑΜΚΕ σε σχέση με την πολιτική

Η ΑΜΚΕ δεν προβαίνει σε πολιτικές τοποθετήσεις ή δράσεις, αλλά είναι μία Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία, δηλαδή  εργαλείο ειδικού σκοπού, με στόχο την προστασία και ανάδειξη των Αρχαίων Λατομείων και τη δημιουργία Αρχαιολογικού και Πολιτιστικού Πάρκου στο Μαράθι. Αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και δράσεις για αυτόν το σκοπό αφού, σύμφωνα με το καταστατικό της, ζητήσει τη γνώμη των αρχών (Εφόρου Αρχαιοτήτων, Επάρχου, Δημάρχου, επικεφαλής αντιπολίτευσης) και των προέδρων των έξι τοπικών συλλόγων που πρωτοστάτησαν στη δημιουργία της και υποστηρίζουν τη λειτουργία της (Φίλοι της Πάρου και Αντιπάρου, Πολιτιστικός Σύλλογος “Αρχίλοχος” Πάρου, Πολιτιστικός και Εξωραϊστικός Σύλλογος Μαραθίου-Βουνίων “Άγ. Μηνάς”, Ένωση Ξενοδόχων Πάρου-Αντιπάρου, Ομοσπονδία Παριανών Συλλόγων, Ινστιτούτο Αρχαιολογίας Πάρου και Κυκλάδων).

Οι προτάσεις προς τους υποψήφιους δημάρχους

Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης που έγινε στο Μαράθι, στις 27/7/2023, έγινε αναφορά και στις επικείμενες αυτοδιοικητικές εκλογές, με τους εκπροσώπους της ΑΜΚΕ να έχουν κάποιες προτάσεις προς τους υποψήφιου δημάρχους της Πάρου. Συγκεκριμένα τόνισαν, ότι, "οι αυτοδιοικητικές εκλογές πλησιάζουν και η ΑΜΚΕ, όπως έπραξε μέχρι σήμερα, έτσι και την επαύριον των εκλογών, θα συνεχίσει να συνεργάζεται με όλους τους φορείς και να υποστηρίζει το έργο της Δημοτικής Αρχής και του Υπουργείου Πολιτισμού. Το ΔΣ της ΑΜΚΕ έχει ενημερώσει όλους τους υποψηφίους δημάρχους για τον απολογισμό του πρώτου χρόνου της λειτουργίας της, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών πόρων που έχει αντλήσει από δωρεές συμπολιτών μας, προγραμμάτων και ιδρυμάτων, και τις προτεραιότητες για το μέλλον, και τους έχει προτείνει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα για τη δημιουργία αρχαιολογικού και πολιτιστικού πάρκου με τα επόμενα κύρια σημεία για τη νέα Δημοτική Αρχή, δηλαδή ότι ο Δήμος:

    • Θα υποστηρίξει τη δημιουργία Αρχαιολογικού και Πολιτιστικού Πάρκου στο Μαράθι, θα συμμετάσχει στην εκπόνηση Στρατηγικού Σχεδίου για τη δημιουργία του Πάρκου και διατίθεται να αναλάβει ή να συμμετάσχει στη διαχείρισή του.

    • Προτίθεται να συμμετάσχει σε Μνημόνιο Συνεργασίας ή Προγραμματική Σύμβαση με το ΥΠΠΟΑ και την ΑΜΚΕ με σκοπό την εκπόνηση του Στρατηγικού Σχεδίου για τη δημιουργία Αρχαιολογικού και Πολιτιστικού Πάρκου και την υλοποίησή του.

    • Δεσμεύεται να συμβάλει στη χρηματοδότηση μελετών, έργων και εξαγορά ακινήτων για την υλοποίηση του Στρατηγικού Σχεδίου με ένα ετήσιο ποσό της τάξης των 100.000€ κατά τη διάρκεια της πενταετίας.

Η μακρά ιστορία του λατομείου

Στην περιοχή του Μαραθίου αναπτύχθηκε στην αρχαιότητα (κυρίως από τον 7ο αι. π.Χ. και μετά) ένα εκτεταμένο σύμπλεγμα λατομείων επιφανειακής και υπόγειας εξόρυξης του περίφημου παριανού μαρμάρου, της λεγόμενης Παρίας Λίθου. Σήμερα είναι γνωστό ότι η λατομία εκτεινόταν σε μια ευρεία ζώνη που περιελάμβανε, πέραν των πιο γνωστών στοών των Νυμφών και του Πανός, την υπόγεια εξόρυξη στις Σπηλιές, όπως και την επιφανειακή εκμετάλλευση στο λόφο των Λάκκων και τα Θαψανά. Η συγκεκριμένη δραστηριότητα είχε μεγάλη οικονομική, κοινωνική αλλά και πολιτισμική σημασία για την Πάρο, η οποία εξελίχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα καλλιτεχνικά κέντρα της αρχαιότητας, καθώς αυτό το εξαιρετικής ποιότητας μάρμαρο χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα στην αρχιτεκτονική και τη γλυπτική και με αυτό κατασκευάστηκαν μοναδικά αριστουργήματα της τέχνης.

Κατά τον 19ο αιώνα επιχειρήθηκε η επανεκμετάλλευση των λατομείων από την Βελγική Εταιρεία και την Ελληνική Εταιρεία Μαρμάρων Πάρου, η οποία τελικά ματαιώθηκε. Ωστόσο, οι εργασίες απομάκρυνσης τεράστιων ποσοτήτων λατύπης από το εσωτερικό του λατομείου Νυμφών έδωσαν πρόσβαση στα βαθύτερα τμήματά του με αποτέλεσμα να γίνει αντιληπτή η δομή του κατά τρόπο που δεν ήταν δυνατός ούτε κατά την περίοδο λειτουργίας του στην αρχαιότητα. Τον 19ο αιώνα κατασκευάστηκαν επίσης αρκετά κτήρια για την εξυπηρέτηση διαφόρων λειτουργιών που εντάσσονταν στο σχέδιο της επανεκμετάλλευσης, τα οποία διατηρούνται στο χώρο σε περισσότερο ή λιγότερο καλή κατάσταση. Χαρακτηριστικά είναι τα δύο βαρουλκοστάσια στις εξόδους του λατομείου των Νυμφών (κτήριο με ειδικό μηχανισμό για την ανέλκυση των μαρμάρων), το κοπτήριο, το μεγαλύτερο και καλύτερα διατηρούμενο συγκρότημα, τα κτήρια στέγασης των εργατών κ.α.

Η περιοχή των αρχαίων λατομείων είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος από το 1974, ενώ το 2000 έγινε συμπλήρωση της κήρυξης και ακριβέστερη οριοθέτησή της. Η περιοχή των λατομείων μαρμάρου του 19ου αιώνα και των σχετικών εγκαταστάσεων χαρακτηρίστηκε το 2018 και ως «ιστορικός τόπος».