Σχεδιάζοντας το μέλλον με όρους βιωσιμότητας

Η Ίος, ένα νησί με έντονη τουριστική φυσιογνωμία, βρίσκεται μπροστά σε μια κρίσιμη καμπή. Το Δημοτικό Συμβούλιο Ιητών ενέκρινε ομόφωνα την πρόταση χωρικής οργάνωσης και κατέθεσε παρατηρήσεις στη δημόσια διαβούλευση για το νέο Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο (Τ.Π.Σ.).

Το Σχέδιο φιλοδοξεί να δώσει απαντήσεις σε χρόνια ζητήματα, όπως η άναρχη δόμηση, η έλλειψη προσιτής στέγης, η υπέρμετρη τουριστική πίεση, αλλά και η ανάγκη προστασίας του μοναδικού νιώτικου τοπίου.

Από τη μία, ο τουρισμός έχει απογειώσει την οικονομία, ενώ από την άλλη έχει δημιουργήσει ανισορροπίες που απειλούν τη βιωσιμότητα του τόπου. Στο πλαίσιο αυτό, το νέο Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο έρχεται να θέσει σαφείς κανόνες και να χαραχθεί ένα όραμα που συνδυάζει ανάπτυξη και προστασία.

Γκ. Γκίκας: "Έχει άμεση σχέση με το όραμά μας για το μέλλον του νησιού και της κοινωνίας μας"

Ο δήμαρχος Ίου, Γκίκας Γκίκας μίλησε στην "Κοινή Γνώμη" για την παρουσίαση των εναλλακτικών σχεδίων του Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου από τους μελετητές, τη πρόταση που προκρίνεται για το νησί, αλλά και τους στρατηγικούς στόχους που θέτει η Δημοτική Αρχή για την ανάπτυξη της Ίος.

"Η παρουσίαση του Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου για την Ίο έγινε την Κυριακή, στο πλαίσιο της διαδικασίας που υλοποιείται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος σε συνεργασία με το ΤΕΕ. Για κάθε νησί έχει αναλάβει ανάδοχος μελετητής τη σύνταξη των σχεδίων και ήδη έχει ανατεθεί και για την Ίο, ενώ πραγματοποιείται παράλληλα με τη Σικίνου και της Φολεγάνδρου. Το σχέδιο δεν είναι μια τυπική διαδικασία. Για εμάς έχει άμεση σχέση με το όραμά μας για το μέλλον του νησιού και της κοινωνίας μας", υπογράμμισε αρχικά ο κ. Γκίκας, ενώ έθεσε και τους τρεις βασικούς στρατηγικούς στόχους του νησιού, οι οποίοι είναι:

1) Βελτίωση της ποιότητας ζωής των μόνιμων κατοίκων

Αναλύοντας τον πρώτο στόχο, ο δήμαρχος τόνισε ότι "το πιο σοβαρό πρόβλημα των τελευταίων χρόνων είναι η έλλειψη κατοικιών 12μηνης διάρκειας. Σήμερα, μια τετραμελής οικογένεια που θα ήθελε να εγκατασταθεί μόνιμα στην Ίο δεν μπορεί να βρει σπίτι να νοικιάσει. Είναι επίσης δύσκολο να κατασκευάσει κατοικία, καθώς ο μόνος αναγνωρισμένος οικισμός είναι η Χώρα, που επεκτείνεται προς το λιμάνι και ως την περιοχή του Κάμπου. Αυτό δημιουργεί μεγάλους περιορισμούς στη δόμηση. Δεν συζητάμε για βίλες ή πολυτελή καταλύματα, συζητάμε για σπίτια για οικογένειες, για κατοικίες που θα χτίσουμε για τα παιδιά μας. Θέλουμε οι νέοι να έχουν τη δυνατότητα να μείνουν στο νησί, ώστε να αυξηθεί ο πληθυσμός και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής όλης της τοπικής κοινωνίας".

2) Προστασία και ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και του τοπίου

Στη συνέχεια, επισήμανε ότι "η Ίος ελκύει τους επισκέπτες της για αυτό που είναι: την ταυτότητα που έχει διαμορφωθεί μέσα στους αιώνες. Αυτό πρέπει να διαφυλαχθεί. Αν αλλοιώσουμε βίαια το τοπίο, θα χάσουμε το συγκριτικό μας πλεονέκτημα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το Φανάρι ή η εκκλησία της Αγίας Ειρήνης στο λιμάνι, που δεν πρέπει να περικυκλωθούν από δόμηση. Υπάρχουν επίσης περιοχές αδιατάρακτες, χωρίς δρόμους ή δίκτυα, που πρέπει να μείνουν όπως είναι. Δεν μπορούμε να χτίσουμε παντού. Ορισμένες προτάσεις, όπως η αξιοποίηση εκτάσεων στα νότια και στα βόρεια του νησιού, δεν μπορούν να γίνουν χωρίς αυστηρούς περιορισμούς.
Δεν λέμε ότι δεν θα υπάρξει ανάπτυξη· λέμε ότι πρέπει να υπάρχει μέτρο και προστασία του περιβάλλοντος, ώστε να μη χαθεί η φυσική και πολιτιστική κληρονομιά".

3) Ορθολογική οργάνωση του τουριστικού μοντέλου

Μιλώντας για τον τελευταίο στόχο του νησιού, είπε ότι "ο τουρισμός είναι η κύρια πηγή εισοδήματος και στήριξης για το νησί. Αν δεν υπάρχει τουρισμός, δύσκολα θα μπορέσουμε να σταθούμε. Γι’ αυτό πρέπει να οργανωθεί με κανόνες, ώστε να συνεχίσει να αναπτύσσεται βιώσιμα και να στηρίζει την τοπική κοινωνία, χωρίς να θυσιάζει το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής.
Θέλουμε ένα τουριστικό μοντέλο που να εξελίσσεται σωστά και να παραμένει ελκυστικό για τις επόμενες δεκαετίες".

Τα τρία σενάρια και ποιο επέλεξε ο Δήμος Ιητών

Αναφορικά με τα τρία σενάρια, ο κ. Γκίκας τόνισε πως "στη διαβούλευση παρουσιάστηκαν τρία σενάρια, μηδενικής παρέμβασης, ήπιας παρέμβασης και εντατικής παρέμβασης. Εμείς επιλέξαμε το σενάριο της ήπιας παρέμβασης. Αυτό προβλέπει, μεταξύ άλλων, την ανάπτυξη νέων οικισμών και επεκτάσεις στον υπάρχοντα ιστό. Ωστόσο, θεωρούμε ότι χρειάζονται περαιτέρω βελτιώσεις, γιατί το πρόβλημα της στέγασης παραμένει άλυτο. Χωρίς δυνατότητα για νέες κατοικίες, δεν μπορούμε να πείσουμε τους νέους να μείνουν στο νησί ή να επιστρέψουν μετά τις σπουδές τους".

Κλείνοντας, ανέφερε ότι "η απογραφή του 2021 έδειξε ότι ο μόνιμος πληθυσμός αυξήθηκε κατά περίπου 13% σε σχέση με το 2011, φτάνοντας τους 2.500 κατοίκους. Σημαντικό στοιχείο είναι τα 400 παιδιά που ζουν και φοιτούν σήμερα στο νησί. Θέλουμε αυτός ο αριθμός να μεγαλώσει. Ο στόχος είναι να δώσουμε προοπτική για τα επόμενα 20 χρόνια, να υπάρχουν σπίτια, να δημιουργηθούν νέοι οικισμοί, να επιστρέψουν οι νέοι μας και να βελτιωθεί συνολικά η ζωή στην Ίο. Η διαδικασία της διαβούλευσης βρίσκεται σε εξέλιξη. Έως τις 30 Απριλίου 2026, οι μελετητές θα πρέπει να παρουσιάσουν το τελικό κείμενο του τοπικού πολεοδομικού σχεδίου, το οποίο στη συνέχεια θα προχωρήσει προς Προεδρικό Διάταγμα για να αποκτήσει ισχύ".

Η στέγη σε ανεπάρκεια

Όπως αναφέρεται και στην απόφαση του Δ.Σ. σχετικά με τη διαμόρφωση πρότασης χωρικής οργάνωσης Δήμου και την διατύπωση σχολίων στη δημόσια διαβούλευση, το μεγαλύτερο κοινωνικό αγκάθι της Ίου είναι η έλλειψη διαθέσιμης και οικονομικά προσιτής κατοικίας. Η τουριστική μεγέθυνση, η βραχυχρόνια μίσθωση και η συγκέντρωση του πληθυσμού στη Χώρα έχουν οδηγήσει σε εκτόξευση ενοικίων.

Σύμφωνα με στοιχεία από την πλατφόρμα InsideAirbnb, το νησί διαθέτει πάνω από 210 καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης μόνο εντός του σχεδίου της Χώρας, σχεδόν τα μισά εκ των οποίων αφορούν ολόκληρα σπίτια ή διαμερίσματα. Η μακροχρόνια στέγη συρρικνώνεται, γεγονός που καθιστά δύσκολη την προσέλκυση επαγγελματιών σε κρίσιμους τομείς όπως η υγεία, η εκπαίδευση και η ασφάλεια. Το Δημοτικό Συμβούλιο θεωρεί ότι η αξιοποίηση οικισμών όπως ο Επάνω Κάμπος μπορεί να προσφέρει λύσεις, λειτουργώντας ως ζώνες ήπιας κατοικίας και μίξης χρήσεων.

Ο τουρισμός σε κορεσμό

Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα που αναφέρθηκε στο Δημοτικό Συμβούλιο, είναι το γεγονός ότι ο τουρισμός αποτελεί τη βασική κινητήρια δύναμη της οικονομίας, αλλά ταυτόχρονα ασκεί τεράστιες πιέσεις. Το 2024, το νησί διέθετε 528 τουριστικά καταλύματα, 421 μονάδες βραχυχρόνιας μίσθωσης (79%), 59 ενοικιαζόμενα δωμάτια (11,2%) και 46 ξενοδοχεία (8,7%).

Η χωρική κατανομή αναφέρεται ότι είναι άνιση, καθώς στη ζώνη Κουμπάρα–Χώρα–Μυλοπότας που συγκεντρώνεται το 77% όλων των καταλυμάτων, δημιουργώντας ασφυκτικές πιέσεις. Η μελέτη φέρουσας ικανότητας κατέδειξε ότι η Ίος φιλοξενεί σε ημέρες αιχμής 11.184 επισκέπτες, σχεδόν πέντε φορές πάνω από τον μόνιμο πληθυσμό (2.290 κάτοικοι). Ο Δείκτης Ανεκτού Τουριστικού Πληθυσμού ανέρχεται στο 4,8, όταν το κρίσιμο όριο είναι 2.