Έργο που κλείνει έναν ανοιχτό περιβαλλοντικό "λογαριασμό" δεκαετίας

Η παραλία Σχοινιά, στο νοτιοδυτικό τμήμα της Άνδρου, αποτελεί εδώ και πάνω από μια δεκαετία ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα συσσωρευμένης περιβαλλοντικής επιβάρυνσης στις Κυκλάδες.

Το πρόβλημα έχει τις ρίζες του στο κατολισθητικό φαινόμενο του 2011, όταν έντονες βροχοπτώσεις προκάλεσαν τη μετακίνηση τεράστιων ποσοτήτων απορριμμάτων και εδαφικών υλικών από τον τότε ΧΑΔΑ στη θέση "Σταυροπέδα" προς την παράκτια και θαλάσσια ζώνη της περιοχής. Από εκείνη τη στιγμή, η παραλία και ο πυθμένας της ευρύτερης θαλάσσιας περιοχής μετατράπηκαν σε μία "χωματερή", με σοβαρές συνέπειες για το φυσικό περιβάλλον, τη βιοποικιλότητα και τη δημόσια εικόνα του νησιού.

Με απόφασή της, η Δημοτική Επιτροπή του Δήμου Άνδρου ενέκρινε τη σύναψη προγραμματικής σύμβασης με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας για την υλοποίηση του έργου καθαρισμού του πυθμένα και του παράκτιου τμήματος της παραλίας Σχοινιά. Η συγκεκριμένη απόφαση σηματοδοτεί ένα ουσιαστικό βήμα μετά από χρόνια στασιμότητας, καθώς θέτει για πρώτη φορά σε θεσμικό και χρηματοδοτικό πλαίσιο ένα από τα σοβαρότερα περιβαλλοντικά ζητήματα του νησιού.

Θ. Σουσούδης: "Παρότι η κοιλάδα καθάρισε, η παραλία και ο θαλάσσιος πυθμένας παρέμειναν επιβαρυμένοι"

Ο δήμαρχος Άνδρου, Θεοδόσης Σουσούδης μίλησε στην "Κοινή Γνώμη" για το κομβικής σημασίας ζήτημα, το οποίο φαίνεται ότι μπαίνει στην τελική ευθεία για την επίλυσή του, μετά από αρκετά χρόνια.

"Για να καταλάβουμε τι ισχύει σήμερα και τι ακριβώς φέρνει αυτή η προγραμματική σύμβαση, πρέπει να πάμε λίγο πίσω χρονικά. Το 2011, μετά από έντονες βροχοπτώσεις, κατέβηκε από τον τότε ΧΑΔΑ στη θέση Σταυροπέδα ένας τεράστιος όγκος απορριμμάτων μαζί με φερτά υλικά. Όλα αυτά γέμισαν την κοιλάδα της περιοχής και ένα μεγάλο μέρος κατέληξε στη θάλασσα. Το 2017 ο Δήμος Άνδρου εντάχθηκε σε πρόγραμμα ΕΣΠΑ και καθάρισε πλήρως την κοιλάδα, απομακρύνοντας περίπου 250.000 κυβικά μέτρα απορριμμάτων. Εκείνη την περίοδο, όμως, δεν υπήρχε η δυνατότητα να αντιμετωπιστεί το κομμάτι της θαλάσσιας ρύπανσης, καθώς απαιτούσε ειδική μελέτη και εξειδικευμένες παρεμβάσεις. Έτσι, παρότι η κοιλάδα καθάρισε, η παραλία και ο θαλάσσιος πυθμένας παρέμειναν επιβαρυμένοι", υπογράμμισε αρχικά.

Στη συνέχεια, επισήμανε πως "το έργο αυτό είναι εξαιρετικά σύνθετο και μεγάλης κλίμακας. Σε συνεργασία με το Υπουργείο Περιβάλλοντος, ανατέθηκε στο Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) μελέτη για την αποτύπωση της κατάστασης. Πριν από περίπου δύο χρόνια έγιναν υποθαλάσσιες έρευνες, πραγματοποιήθηκαν βυθομετρήσεις και καταγράφηκε με ακρίβεια η έκταση του προβλήματος. Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης, στον θαλάσσιο πυθμένα βρίσκονται περίπου 60.000 έως 80.000 κυβικά μέτρα υλικών, απορρίμματα, φερτά υλικά και άλλα υπολείμματα. Η μελέτη έχει ολοκληρωθεί και εγκριθεί από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και αφορά σε ένα έργο συνολικού προϋπολογισμού περίπου 9 εκατομμυρίων ευρώ".

"Η προγραμματική σύμβαση σημαίνει ότι και οι δύο φορείς, το Υπουργείο και ο Δήμος, θα βρίσκονται πάνω στο έργο"

Αναφορικά με τη σημασία του έργου για το νησί και το χρονοδιάγραμμα για την επίλυση του σοβαρού προβλήματος, ο κ. Σουσούδης τόνισε πως "πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό έργο, το οποίο μετά από αρκετά χρόνια μπαίνει πλέον σε τελική ευθεία υλοποίησης. Το Υπουργείο μας ζήτησε να προχωρήσουμε σε προγραμματική σύμβαση, καθώς πρόκειται για ένα μεγάλο και απαιτητικό έργο. Ο Δήμος Άνδρου δεν επιθυμούσε να αναλάβει τη διαχείριση του οικονομικού σκέλους, καθώς αυτή τη στιγμή "τρέχει" πολλά έργα. Έτσι, το οικονομικό και το διαγωνιστικό μέρος αναλαμβάνει το Υπουργείο, ενώ ο Δήμος έχει τον ρόλο της παρακολούθησης και της εποπτείας του έργου. Η προγραμματική σύμβαση σημαίνει ότι και οι δύο φορείς, το Υπουργείο και ο Δήμος, θα βρίσκονται πάνω στο έργο, σε συνεχή συνεργασία, από την αρχή έως την ολοκλήρωσή του. Ο διαγωνισμός θα είναι διεθνής και με βάση τα σημερινά δεδομένα, εκτιμούμε ότι το έργο θα αρχίσει το φθινόπωρο του 2026, πιθανότατα γύρω στον Σεπτέμβριο. Είναι ένα έργο που αφορά στην ουσιαστική αποκατάσταση της περιοχής".

Η επιστημονική τεκμηρίωση από το ΕΛΚΕΘΕ

Η εμπλοκή του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) αποτέλεσε το σημείο καμπής για την ουσιαστική κατανόηση της περιβαλλοντικής ζημίας. Μέχρι τότε, οι εκτιμήσεις βασίζονταν σε αποσπασματικές παρατηρήσεις και αυτοψίες, χωρίς ενιαία επιστημονική τεκμηρίωση.

Καθοριστική καμπή αποτέλεσε το έτος 2023, οπότε και η Γενική Γραμματεία Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας ανέθεσε στο Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) τη μελέτη αποτύπωσης των επιφανειακών ιζημάτων στην παραλία Σχοινιά.

Τα ευρήματα ήταν αποκαλυπτικά και αποτύπωσαν με ακρίβεια το μέγεθος του προβλήματος:

• Μετατόπιση της ακτογραμμής κατά τουλάχιστον 57 μέτρα προς τη θάλασσα.

• Εντοπισμός απορριμμάτων σε βάθη έως 45 μέτρα.

• Διασπορά αποβλήτων σε απόσταση έως 400 μέτρα από την ακτογραμμή.

• Συνολική επιφάνεια κάλυψης του πυθμένα περίπου 42 στρεμμάτων.

• Εκτιμώμενος όγκος απορριμμάτων: περίπου 15.000 m³ σε βάθη έως 3 μέτρα περίπου 65.000 m³ σε βάθη από 3 έως 40 μέτρα

Τα στοιχεία αυτά, κατέστησαν σαφές, πως δεν πρόκειται για απλό καθαρισμό ακτής, αλλά για μία εκτεταμένη επιχείρηση θαλάσσιας απορρύπανσης μεγάλης κλίμακας.

Η ανάγκη προγραμματικής σύμβασης

Η αποκάλυψη της πραγματικής έκτασης της ρύπανσης ανέδειξε τα αντικειμενικά όρια της τοπικής αυτοδιοίκησης σε τέτοιου τύπου παρεμβάσεις. Ένα έργο με τόσο μεγάλο οικονομικό αντικείμενο, αυξημένες τεχνικές απαιτήσεις και σύνθετες διαδικασίες δημοπράτησης, δεν μπορούσε να υλοποιηθεί αποκλειστικά σε επίπεδο Δήμου.

Μπροστά σε αυτή την κλίμακα περιβαλλοντικής υποβάθμισης, κατέστη σαφές ότι ο Δήμος Άνδρου δεν διέθετε - από μόνος του -, την τεχνική, διοικητική και οικονομική επάρκεια για την υλοποίηση ενός τόσο σύνθετου έργου. Έτσι, η λύση αναζητήθηκε στη θεσμική συνεργασία με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, μέσω της σύναψης προγραμματικής σύμβασης βάσει του άρθρου 100 του Ν. 3852/2010.

Η Δημοτική Επιτροπή του Δήμου Άνδρου, στη συνεδρίαση της 9ης Δεκεμβρίου 2025, ενέκρινε ομόφωνα τη σύναψη της σύμβασης, ανοίγοντας τον “δρόμο” για την ουσιαστική αποκατάσταση της περιοχής.

Τι προβλέπει το έργο απορρύπανσης

Το έργο περιλαμβάνει διακριτά στάδια, τα οποία αλληλοσυμπληρώνονται και απαιτούν αυστηρό συντονισμό.

Το αντικείμενο της σύμβασης αφορά στην πλήρη ανάθεση, από το ΥΠΕΝ, της διαγωνιστικής διαδικασίας για τον καθαρισμό του θαλάσσιου πυθμένα και του παράκτιου τμήματος της παραλίας Σχοινιά. Το έργο περιλαμβάνει:

• Θαλάσσια εκσκαφή και βυθοκόρηση με πλωτό γερανό και ειδικές αρπάγες.

• Φόρτωση των απορριμμάτων σε φορτηγίδες.

• Ρυμούλκηση των φορτηγίδων στο λιμάνι του Γαυρίου.

• Εκφόρτωση με μέσα ξηράς και χρήση στεγανών κάδων.

• Διαλογή και μεταφορά των αποβλήτων σε αδειοδοτημένο χώρο.

Η διαδικασία θα επαναλαμβάνεται σε διαφορετικά βάθη και σημεία, έως ότου διασφαλιστεί η πλήρης απομάκρυνση των ρυπογόνων υλικών από τον πυθμένα και το παράκτιο μέτωπο.

Χρηματοδότηση και χρονοδιάγραμμα

Η συνολική δαπάνη του έργου ανέρχεται σε 9,3 εκατομμύρια ευρώ, συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ, και θα καλυφθεί από πόρους του Τέλους Ταφής, σύμφωνα με τον Ν. 4819/2021. Η διάρκεια της προγραμματικής σύμβασης εκτείνεται έως και δώδεκα μήνες μετά την ολοκλήρωση της διαγωνιστικής διαδικασίας, δίνοντας επαρκή χρόνο για την υλοποίηση των εργασιών.

Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας αναλαμβάνει την πλήρη ευθύνη της χρηματοδότησης και της διενέργειας του διαγωνισμού, ενώ ο Δήμος Άνδρου έχει ρόλο εποπτικό και ελεγκτικό. Για τον σκοπό αυτό συστήνεται Κοινή Επιτροπή Παρακολούθησης, με τη συμμετοχή εκπροσώπων του ΥΠΕΝ και του Δήμου, ώστε να διασφαλιστεί η τήρηση των όρων της σύμβασης και η ορθή εκτέλεση του έργου.