Κυκλική οικονομία στα νησιά των Κυκλάδων

Ξεκίνησαν να ρέουν οι πρώτες χρηματοδοτήσεις προς τους Δήμους των Κυκλάδων, που συμμετέχουν στο πρόγραμμα LIFEγια την εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας στην Ελλάδα, με στόχο την έναρξη των πρώτων δράσεων.

Το ολοκληρωμένο έργο LIFE Implementing Circular Economy In Greece, φιλοδοξεί να συμβάλει στην υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων, του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων και της Εθνικής Στρατηγικής για την Κυκλική Οικονομία. Με το έργο αναδεικνύεται μια νέα αντίληψη στον τομέα των αποβλήτων στη βάση των αρχών της κυκλικής οικονομίας, υιοθετώντας πρακτικές και αλλαγή συμπεριφοράς για την αύξηση του κύκλου ζωής των προϊόντων, την μετατροπή των αποβλήτων σε πόρους και την αποτελεσματική εφαρμογή της νομοθετικής δέσμης μέτρων για τα απόβλητα.

Ο προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται σε 15.934.810 ευρώ και συγχρηματοδοτείται κατά 60% από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η διάρκεια του έργου είναι οκταετής, έως και τον Οκτώβριο του 2027, ενώ χωρίζεται σε τέσσερις διετείς φάσεις.

Στο έργο συμμετέχουν, μεταξύ άλλων, οι Δήμοι Θήρας, Πάρου, Αντιπάρου και Τήνου.

Τι είναι η Κυκλική Οικονομία

Η κυκλική οικονομία αποκαλείται συχνά βιομηχανικό ή οικονομικό σύστημα ή έκφανση οικονομικών μοντέλων. Κοινός στόχος αυτών είναι η κατάργηση του παραδοσιακού γραμμικού μοντέλου της οικονομίας το οποίο στηρίζεται στην “εξόρυξη-χρήση-απόρριψη”. Μέσα από την κυκλική οικονομία επιδιώκεται η δημιουργία κύκλων, μέσα από τους οποίους οι πρώτες ύλες, τα εξαρτήματα και τα προϊόντα, χάνουν όσο το δυνατόν λιγότερη από την αξία τους.

Ταυτόχρονα επιδιώκει τη χρήση ανανεώσιμης ενέργειας και συστημικής σκέψης. Τα προϊόντα είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε να είναι ανθεκτικά, αποσυναρμολογήσιμα, επισκευάσιμα, επαναχρησιμοποιήσιμα και ανακυκλώσιμα μέσα από τεχνικούς ή βιολογικούς κύκλους. Προτεραιότητα δίνεται σε ότι έχει ήδη φτιαχτεί π.χ. επανακατασκευή, ενώ η κατασκευή νέων προϊόντων στρέφεται αποκλειστικά σε ανανεώσιμους πόρους και πρώτες ύλες, εξαλείφοντας όσο γίνεται δυνατόν τις τοξικές ουσίες μέσα σε αυτά.

Έτσι εισέρχονται στην αγορά τα δευτερογενή υλικά, που προκύπτουν από την επεξεργασία αποβλήτων ή προϊόντων, αντικαθιστώντας τις πρώτες ύλες που προκύπτουν από την εξόρυξη. Κλειδί στην κυκλική οικονομία αποτελεί η αποϋλοποίηση. Συνοδεύεται συχνά από την παροχή προϊόντων ως υπηρεσίες και οδηγείται από καινοτόμα επιχειρηματικά μοντέλα που επηρεάζουν τις παραδοσιακές καταναλωτικές συνήθειες.

Οι παραπάνω διαδικασίες δημιουργούν αλυσίδες αξίας, γεγονός που δίνει τη δυνατότητα στην κυκλική οικονομία να στηρίξει νέες θέσεις εργασίας, οι οποίες μπορούν να είναι έμμεσα ή άμεσα κυκλικές, με τις τελευταίες να χωρίζονται σε αυτές που την καθιστούν εφικτή και αυτές που την εφαρμόζουν. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις πρόσφατης μελέτης από το Cambridge, η εφαρμογή των αρχών της κυκλικής οικονομίας στην οικονομία της ΕΕ παρέχει τη δυνατότητα αύξησης του ΑΕΠ της ΕΕ κατά επιπλέον 0,5 % έως το 2030, με τη δημιουργία περίπου 700.000 νέων θέσεων εργασίας.

Προκειμένου η χώρα μας να εναρμονιστεί με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο αφορά στην ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ανακοίνωσε ότι ο Οδικός Χάρτης για την Κυκλική Οικονομία βρίσκεται στην τελική ευθεία. Πιο συγκεκριμένα, την ανακοίνωση έκανε ο γενικός γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων, κ. Κώστας Αραβώσης, σε συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου Κυκλικής Οικονομίας που πραγματοποιήθηκε μέσω τηλεδιάσκεψης.

Στόχος, ο Οδικός Χάρτης να βρίσκεται “στον αέρα” έως και το τέλος Νοεμβρίου, με ορίζοντα έως και το 2024. Το σχέδιο για την εξειδίκευση του Επιχειρησιακού Σχεδίου Δράσης για την Κυκλική Οικονομία του Υπουργείου αναπτύσσεται σε πέντε άξονες:

• Δράσεις για βιώσιμη παραγωγή και βιομηχανική πολιτική

• Δράσεις για βιώσιμη κατανάλωση

• Δράσεις για λιγότερα απόβλητα με μεγαλύτερη αξία

• Οριζόντιες δράσεις

• Ειδικές δράσεις για βασικά προϊόντα που πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά προτεραιότητα.

Σκοπός της κατάρτισής του είναι η εμπλοκή όλων των εμπλεκόμενων φορέων και δυνάμεων της χώρας, για μία περιβαλλοντικά ορθή, βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη που βασίζεται στις αρχές της Κυκλικής Οικονομίας.

Το έργο LIFE που υλοποιείται σε Σαντορίνη, Πάρο, Αντίπαρο, Τήνο

Στο πλαίσιο του έργου LIFE, το οποίο στοχεύει στη δημιουργία πρότυπων διαδικασιών που συνάδουν με το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο, θα αναπτυχθούν πιλοτικές δράσεις σε 9 δήμους και σε 1 περιφέρεια για την προώθηση της πρακτικής εφαρμογής της ιεράρχησης των αποβλήτων:

• ολοκληρωμένη διαχείριση αποβλήτων στη βάση των αρχών κυκλικής οικονομίας (5 νησιωτικοί και 1 ορεινός δήμος)

• προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και χωριστή συλλογή (2 αστικοί δήμοι)

• διαχείριση επικίνδυνων οικιακών αποβλήτων (1 αστικός δήμος και 1 περιφέρεια)

• εφαρμογή οικονομικών εργαλείων (1 αστικός δήμος)

Παράλληλα, θα γίνει εφαρμογή δράσεων για την προώθηση της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων και ανάπτυξη τοπικών/περιφερειακών συμμαχιών για τη διαχείριση των αποβλήτων του τομέα αγροδιατροφής στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας, ενώ θα ενισχυθεί και η χρήση οικονομικών εργαλείων και ανάπτυξη προτύπων δευτερογενών υλικών για την υποστήριξη της εφαρμογής της κυκλικής οικονομίας.

Προωθούνται επίσης η δημιουργία γνωσιακής βάσης για την παρακολούθηση της κυκλικής οικονομίας, ιδίως στον τομέα αποβλήτων, η ευαισθητοποίηση εμπλεκόμενων φορέων και ευρύτερου κοινού σχετικά με την έννοια της κυκλικής οικονομίας και τη σύνδεσή της με τον τομέα αποβλήτων, η ενεργοποίηση συμπληρωματικών χρηματοδοτικών πόρων για την υποστήριξη της αποτελεσματικής εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων και η διάχυση αποτελεσμάτων του έργου και υποστήριξη εφαρμογής και αναπαραγωγής τους σε άλλες περιοχές.

Οι προπαρασκευαστικές δράσεις

Στην πρώτη φάση του έργου, για τις δράσεις της οποίας χρηματοδοτούνται, μεταξύ άλλων και οι τέσσερις Δήμοι των Κυκλάδων, προωθούνται προπαρασκευαστικές δράσεις.

Η πρώτη προπαρασκευαστική δράση αποσκοπεί στη δημιουργία μιας σταθερής βάσης αναφοράς για την ομαλή εκπόνηση όλων των επόμενων δράσεων του έργου. Ειδικότερα, αντικείμενο της δράσης είναι:

α) η καταγραφή και η αξιολόγηση της υφιστάμενης διαχείρισης αποβλήτων όλων των ρευμάτων αποβλήτων,

β) ο προσδιορισμός των κύριων ενδιαφερόμενων μερών και η αξιολόγηση της κατάρτισής τους σε θέματα κυκλικής οικονομίας, που θα τροφοδοτήσει το σχεδιασμό των δράσεων οικοδόμησης δυναμικού,

γ) η ανασκόπηση των υφιστάμενων οικονομικών και χρηματοδοτικών εργαλείων για την κυκλική οικονομία σε επίπεδο ΕΕ, και η εκπόνηση της μελέτης εκκίνησης για την πλήρη αξιολόγηση των συστημάτων «Πληρώνω Όσο Πετάω», ΠΟΠ (pay-as-you-throw, PAYT) και δ) η αναλυτική ανασκόπηση των διαθέσιμων προτύπων και τεχνικών προδιαγραφών των δευτερογενών υλικών.

Στη δεύτερη προπαρασκευαστική δράση θα πραγματοποιηθούν όλες οι απαραίτητες τεχνικές και οικονομικές μελέτες για την κατασκευή και λειτουργία τριών Ολοκληρωμένων Πράσινων Σημείων, ένα στον Δήμο Θεσσαλονίκης και δύο στον Δήμο Αθηναίων, καθώς και για την εγκατάσταση ενός συστήματος ολοκληρωμένης διαχείρισης αποβλήτων σε τέσσερις νησιωτικές και μία ορεινή περιοχή (οι νήσοι Πάρος & Αντίπαρος, Θήρα, Τήνος, Αλόννησος, και ο Δήμος Ναυπακτίας). Επιπλέον, μέσω της δράσης προβλέπεται η έγκαιρη αδειοδότηση των απαιτούμενων υποδομών των έργων επίδειξης. Παράλληλα, θα ολοκληρωθεί η προπαρασκευαστική μελέτη για την ανάπτυξη δικτύων ολοκληρωμένης διαχείρισης επικίνδυνων οικιακών αποβλήτων στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας και στο Δήμο Αθηναίων.

Η τελευταία προπαρασκευαστική δράση έχει αντικείμενο την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για την υιοθέτηση και την εφαρμογή των επικείμενων υποχρεώσεων της νομοθεσίας της ΕΕ για τα απόβλητα στην Ελλάδα, οι οποίες υπαγορεύουν στοχευμένες πρωτοβουλίες και μέτρα για συγκεκριμένα «νέα» ρεύματα αποβλήτων. Επιπλέον, θα συλλεχθούν δεδομένα σχετικά με τα απόβλητα του αγροδιατροφικού τομέα, τα απόβλητα τροφίμων, τα πλαστικά μιας χρήσης (SUP) τα πλαστικά που χρησιμοποιούνται στη γεωργία τα απόβλητα PVC και οικιακά επικίνδυνα απόβλητα, ενώ θα χαρτογραφηθούν ορθές πρακτικές για την πρόληψη, την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωσή τους. Τα αποτελέσματα της δράσης αυτής θα αποτελέσουν μια βάση πληροφοριών και δεδομένων για την υλοποίηση των υπόλοιπων δράσεων.

Στη συνέχεια, θα ακολουθήσει η υλοποίηση δράσεων, που αφορούν ενδεικτικά στην κατασκευή και λειτουργία των ολοκληρωμένων Πράσινων Σημείων, στην εφαρμογή της νομοθετικής δέσμης μέτρων για την κυκλική οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε επιλεγμένες νησιωτικές και ορεινές περιοχές, στην εφαρμογή σε πλήρη κλίμακα δικτύων συλλογής και διαχείρισης επικίνδυνων οικιακών αποβλήτων, στην πρόληψη παραγωγής αποβλήτων τροφίμων και στην ανάπτυξη τοπικών / περιφερειακών συμμαχιών για τη διαχείριση αποβλήτων του τομέα αγροδιατροφής.