ΨΗΦΟ. ΣΕ ΠΟΙΟΥΣ;

Σημαντικό στοιχείο της δημοκρατίας η ψήφος. Όχι το μόνο. Η κλήρωση για την επιλογή των αρχόντων είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της. Με την ψήφο όμως λαμβάνονται οι αποφάσεις, είτε από το σύνολο του λαού (εκκλησία του δήμου παλιά, δημοψήφισμα σήμερα) είτε από τους εκπροσώπους του (επιλεγμένους με εκλογή στην ολιγαρχία, με κλήρωση στη δημοκρατία). Ποιοι ψηφίζουν όμως; Στην αρχαιότητα, (κάθε πόλη και κράτος), ψήφιζαν οι κάτοικοί της, εξαιρώντας παιδιά, γυναίκες, μετοίκους και δούλους. Οι εξαιρέσεις δεν θεωρούνταν μέλη της πολιτείας, αλλά ανήκαν σε ένα άνδρα.

Ο Πλάτων, που γενικά θεωρούνταν αντιδημοκρατικός, κήρυξε πως οι γυναίκες δεν ήταν κτήματα, αλλά κτήτορες. Ως προς τους δούλους, ο Αλκιδάμας λέει: «Ἐλευθέρους ἀφῆκε πάντας θεὸς, οὐδένα δοῦλον ἡ φύσις πεποίηκε». Και ο Αριστοτέλης γνώριζε ότι: «νόμῳ γὰρ τὸν μὲν δοῦλον εἶναι τὸν δ΄ ἐλεύθερον οὺθὲν διαφέρειν. Διόπερ οὺδὲ δίκαιον. Βίαιον γὰρ…Καὶ πὰσα δουλεία παρὰ φύσιν ἐστὶ». Δεν διαφέρουν από τη φύση τους ο ελεύθερος από το δούλο, αλλά με το νόμο, πράγμα βίαιο και όχι δίκαιο. Κάθε δουλεία είναι παρά φύση. Ωστόσο, όσο δεν μπορούν να γίνονται οι πράξεις αυτόματα με τη διαταγή του ανθρώπου, η δουλεία είναι αναγκαίο κακό. Κι αυτή η θέση επικράτησε γενικά και έμεινε για αιώνες, ακόμη και όταν ο Παύλος κήρυξε ότι «οὐκ ἒνι Ἰουδαῖος οὐδἑ Ἓλλην, οὐκ ἒνι δοῦλος οὐδἑ ἐλεύθερος, οὐκ ἒνι ἂρσεν καὶ θῆλυ, πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστἑ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ». Ως προς τους μετοίκους, κατά διαστήματα, ανάλογα με τη συμπεριφορά τους, κάποιοι γίνονταν ελεύθεροι πολίτες κι αυτό άρχισε ήδη από την εποχή του Σόλωνα. Αλλά και για τους γηγενείς υπήρχαν περιορισμοί. Όταν υπήρξε υπερπληθυσμός στην Αθήνα, ο Περικλής όρισε ότι πολίτες είναι μόνον όσοι και οι δυο γονείς τους είναι Αθηναίοι. Έτσι τα παιδιά του από την μέτοικο Ασπασία δεν ήταν πολίτες. Μεγαλείο του ανδρός που προτίμησε το γενικό και όχι το προσωπικό, οικογενειακό του, συμφέρον!

Σήμερα ακόμη δεν ξέρομε ποιος πρέπει να ψηφίζει. Έχομε και σήμερα μετοίκους. Μετανάστες νόμιμοι ή και παράνομοι, πρόσφυγες. Μένουν εδώ για χρόνια, εργάζονται παραγωγικά, πληρώνουν φόρους, αλλά δεν είναι σαν και μας. Να ψηφίζουν λοιπόν; Ευτυχώς το πρόβλημα της γυναικείας ψήφου έχει λυθεί. Παρ΄ όλα ταύτα, οι γυναίκες εκπρόσωποι στην εξουσία υπολείπονται σημαντικά έναντι των ανδρών. Για τα παιδιά δεν τίθεται ζήτημα. Είναι ανώριμα (ανίκανα) να αποφασίζουν για τον εαυτό τους. Συζητείται μόνον από ποια ηλικία και έπειτα πρέπει να θεωρούνται ώριμα, ικανά για δικαιοπραξία και για ψήφο. Λύση;

Προσωπική μου άποψη είναι ότι ψήφο πρέπει να έχει όποιος ψηφίζοντας συμβάλλει στη λήψη αποφάσεων που τον θίγουν άμεσα. Ανάδραση. Θα προσπαθήσω να το εξειδικεύσω, μια και, καθώς είμαστε συντεταγμένη πολιτεία, πρέπει να έχουμε νόμους σαφώς διατυπωμένους.

Ο αστικός κώδικας ορίζει τη μόνιμη κατοικία. «Το πρόσωπο έχει κατοικία τον τόπο της κύριας και μόνιμης εγκατάστασής του. Κανένας δεν μπορεί να έχει συγχρόνως περισσότερες από μία κατοικίες». Προφανώς η ων ουκ άνευ απαίτηση για να ψηφίζει κάποιος είναι να συναποφασίζει για τον τρόπο διαβίωσής του στον τόπο της μόνιμης κατοικίας του. Κι οι ξένοι μόνιμοι κάτοικοι στην Ελλάδα; Επιτρέπομε διπλή ιθαγένεια. Μήπως για να διατηρούμε αλυτρωτικές βλέψεις σε άλλα κράτη; Έχει αποδειχθεί ολέθριο το όνειρο της Μεγάλης Ιδέας. Απαιτώ ο ψηφοφόρος να έχει λογικά κάποια εχέγγυα ότι νοιάζεται για ολόκληρο το έθνος στο οποίο ανήκομε. Στοιχειώδεις τυπικές εγγυήσεις είναι, για μένα, πρώτα η μόνιμη κατοικία του, συμπεριλαμβάνοντας τον τόπο του επαγγέλματός του, για επαρκές διάστημα, (>12 χρόνια;), να γνωρίζει ικανοποιητικά Ελληνική γλώσσα, ιστορία και γεωγραφία και, προπάντων, να έχει υπηρετήσει μια υποχρεωτική θητεία, (κάπως σαν δόκιμος πολίτης) στη διάρκεια της οποίας έχει θέσει την ύπαρξή του απόλυτα στην υπηρεσία της Ελληνικής πατρίδας, όπως την εκφράζουν οι εκάστοτε αρμόδιοι. Εφόσον ισχύουν όλα αυτά, και δεν έχει υποπέσει σε ποινικό αδίκημα, θεωρώ σωστό να συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων για το σύνολο των Ελλήνων. Και για εμένα.

Το άλλο μείζον πρόβλημα είναι η ψήφος Ελλήνων του εξωτερικού. Πρόβλημα απόστασης δεν υφίσταται. Μπορούν να ψηφίζουν στο προξενείο ή, ακόμη καλύτερα, με ένα από τα επαρκή πια σήμερα συστήματα ηλεκτρονικής τηλε-ψήφου. Το ζήτημα σέρνεται εδώ και χρόνια και η στάση του καθενός καθορίζεται συχνά με τρόπο αγελαίο. Υπακούοντας στον αρχηγό ή ό,τι φωνάζει ο όχλος στα συλλαλητήρια. Έχω παιδιά στο εξωτερικό, είναι τα δικά μου παιδιά, ανήκουν στην εκλεκτή νεότητα της Ελλάδας, έχουν και την εμπειρία του εξωτερικού, άρα πρέπει να ψηφίζουν. Αλλά οι ομογενείς, εδώ και γενιές ολόκληρες, πόση Ελληνική συνείδηση διατηρούν; Να συναποφασίζουν επομένως για το πώς θα ζούμε εμείς που κατοικούμε σε άλλον τόπο από αυτούς; Χωρίς να συναποφασίζουν πώς θα ζουν στον τόπο όπου διαμένουν; Το πραγματικό ερώτημα είναι: η ψήφος τους θα επηρεάσει τον τρόπο της δικής τους ζωής, αν δεν ζουν στον τόπο για τον οποίον ψηφίζουν; Έχουν Ελληνική παιδεία και έχουν υπηρετήσει τη θητεία τους; Πού ασκούν το επάγγελμά τους και προσφέρουν τις γνώσεις και τις ικανότητές τους; Προς όφελος ποιας κοινωνίας; Πληρώνουν φόρους στο Ελληνικό Έθνος; Έχουν ακίνητη περιουσία στο Ελληνικό Κράτος για την οποία νοιάζονται και πληρώνουν φόρο; Πολλά πρέπει να διαμορφωθούν σε σαφή νόμο. Αν δεν ισχύουν όλα αυτά, εγώ δεν τους αναγνωρίζω το δικαίωμα να συναποφασίζουν αυτοί για εμένα, και μάλιστα αφού εγώ δεν μπορώ να αποφασίζω για τον τρόπο της ζωής τους εκεί όπου διαμένουν. Το Ελληνικό κράτος/έθνος όμως (συνέπεια της Γαλλικής Επανάστασης) περιλαμβάνει την ομογένεια. Ειδική διευθέτηση χρειάζεται. Εφόσον τα ξένα κράτη αναγνωρίζουν Ελληνική μειονότητα, απαιτείται συμφωνία με αυτά. Οφείλει να υπάρχει εκπροσώπησή των ομογενών ιδίως για θέματα που αφορούν την ομογένεια με μειωμένη δικαιοδοσία για τη λήψη αποφάσεων στους γηγενείς Έλληνες. Στο σύγχρονο κράτος/μέλος, οι μόνιμοι κάτοικοι του εξωτερικού, μήπως να ψηφίζουν Έλληνες υποψηφίους Ευρωβουλευτές, που νοιάζονται για όλη την Ευρώπη;

Τοπική αυτοδιοίκηση. Μένω μόνιμα στην Αθήνα, διαμαρτύρομαι που ο Δήμαρχος δεν κάνει ό,τι (νομίζω πως) πρέπει στην πόλη μου, αλλά δεν μπορώ να κάνω τίποτε γι΄ αυτό. Ψηφίζω, βλέπεις, στον τόπο που γεννήθηκα και όπου ζω, σαν τουρίστας, 5 μέρες κάθε χρόνο. Παράλογο!

Δε λέω, υπάρχουν κάποιοι χωρίς μόνιμη κατοικία. Αλήτες, νομάδες, τσιγγάνοι, διπλωμάτες, διεθνείς επιχειρηματίες. Παγκοσμιοποίηση. Αυτοί πρέπει, πιστεύω, να αποφασίσουν ποιον θεωρούν τόπο της μόνιμης κατοικίας τους και να αναλάβουν αντίστοιχες υποχρεώσεις και δικαιώματα, μεταξύ τους και την ψήφο.