Θεού Σοφία

Ο αλλοπρόσαλλος επανορθωτής του οθωμανισμού ετοιμάζεται να μετατρέψει το ναό της Θεού Σοφίας σε τζαμί. Η Αγιά-Σοφιά είναι η καρδιά του Έλληνα, όπως ο Παρθενώνας είναι ο νους του (Γ.Στείρης). Πώς αντιδρούμε; Γκρινιάζομε και λέμε ένα ανίσχυρο ΟΧΙ; Μήπως πρέπει να αρχίσουμε από την αυτοκριτική;

Κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος θα έλεγε ότι απαιτείται απόλυτος σεβασμός στη μεταφυσική πίστη του άλλου. Οι πρόγονοί μας το είχαν σε σημαντικό βαθμό. Οι Αθηναίοι λάτρευαν την Αθηνά, αλλά δέχονταν και τη λατρεία των λοιπών θεών, ακόμη και του Άγνωστου Θεού. Όχι πάντοτε, ωστόσο. Εκτέλεσαν το δικαιότερο των ανθρώπων με την κατηγορία ότι "καινά δαιμόνια εισάγει". Και οι Εφέσιοι παρά λίγο να εκτελέσουν το διάσημο συμπολίτη τους, τον Ηράκλειτο, διότι έχτισε ένα βωμό αφιερωμένο: "ΤῼΗΡΑΚΛΕΙΤῼΕΦΕΣΙῼ ". Καλά, θεός ήταν να αφιερώνει βωμούς στον εαυτό του; Αντίθετα από το Σωκράτη όμως που δεν έκανε καμιά προσπάθεια να ζήσει αποσείοντας τις κατηγορίες εναντίον του, ο Ηράκλειτος εξήγησε ότι ο βωμός ήταν αφιερωμένος στον Ηρακλή τον Εφέσιο! Πάντως, οι πρόγονοί μας, αν και σε κρίσιμες περιστάσεις εμπόδιζαν την εξάπλωση ξένων θρησκειών μεταξύ τους, ποτέ δεν εμπόδισαν αλλόθρησκους να ασκούν τις δικές τους λατρείες. Κι έπειτα. Αρχίζει η θλιβερή ιστορία. Η πατρίδα μας ήταν γεμάτη από αριστουργηματικά κτίσματα, ναούς αφιερωμένους στη θρησκεία τους. Και αυτοί γκρεμίστηκαν, κάηκαν, τα υλικά που ήταν κατασκευασμένοι σκορπίστηκαν, ιδιοποιήθηκαν ή χρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση ναών αφιερωμένων σε άλλες θρησκείες. Πόσο ανατριχιάζομε και πώς αντιδρούμε, μαθαίνοντας τέτοιους βανδαλισμούς; Από τις πιο διάσημες καταστροφές ήταν η πυρπόληση του ναού του Απόλλωνα στους Δελφούς. Άλλη ήταν η καταστροφή του ναού της Άρτεμης στην Έφεσο, ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου. Οι Χριστιανικές πηγές επαίρονται, αν και χωρίς να συμφωνούν, ποιος ήταν ο υποκινητής του ανοσιουργήματος. Απόκρυφο Ευαγγέλιο ονομάζει τον Ιωάννη τον Ευαγγελιστή, άλλες πηγές έναν άλλο Ιωάννη, το Χρυσόστομο. Πάντως επαίρονται γι΄ αυτό το κατόρθωμα. Το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς στον Παρθενώνα κατασπαράχθηκε. Ποιος οικειοποιήθηκε το χρυσό και το ελεφαντόδοντο; Και ο ναός μεταβλήθηκε σε ναό μιας τελείως διαφορετικής θρησκεία, αφιερώθηκε στην Παρθένο Μαρία. Οι Τούρκοι στη διάρκεια της μακρόχρονης τουρκοκρατίας σεβάστηκαν τους Χριστιανικούς ναούς και μονές. Είχαν βέβαια τους δικούς τους ναούς, τα τζαμιά. Πόσα από αυτά έχουν μείνει αλώβητα μετά την έξωση των Τούρκων με τους απελευθερωτικούς μας αγώνες; Αγανακτήσαμε για την καταστροφή τους ή μήπως, αντίθετα, επαιρόμαστε ή, έστω, απλώς αποσιωπούμε το γεγονός;

Ο Θεός που πιστεύομε, που έπλασε τον Αδάμ τον πρόγονο του Αβραάμ, λατρεύεται από Ιουδαίους, Χριστιανούς και Μουσουλμάνους. Είναι πάνσοφος και στη σοφία Του ήταν αφιερωμένος ο περίφημος ναός στην Κωνσταντινούπολη, τόσο όμορφος, που ο Ιουστινιανός ανέκραξε στην περάτωσή του: "Νενίκηκά σε, Σολομών". Η κύρια εντολή του Θεού είναι αυτονόητη: "Ἐγὼ εἰμι Κύριος ὁ Θεὸς σου…" Μόνο που ακολουθείται από το μισαλλόδοξο: "Οὺκ ἒσονταὶ σοι θεοὶ ἓτεροι πλὴν ἐμοῦ." Κι αυτό, μολονότι η μονοθεϊστική αντίληψη που διδάσκει δεν είναι μονοθεϊστική, αφού εμπεριέχει και άλλους αθανάτους, τον επικατάρατο Σατανά και τις στρατιές των Αγγέλων του Θεού. Αυτή η μισαλλοδοξία μεταφέρθηκε στα κλαδιά της μονοθεϊστικής θρησκείας, στους Ιουδαίους, Χριστιανούς και Μουσουλμάνους. Πολύ, οπωσδήποτε, στους Χριστιανούς. Δεν είναι ανεκτή όχι μόνον η πίστη σε έναν άλλο θεό, αλλά και σε κάποιον διαφορετικό εκφραστή των εντολών του. Οι σταυροφορίες βοούν εναντίον του Χριστιανισμού. Κι αν δεν μπορούσαν να πετύχουν τους στόχους τους, μπορούσαν να πετύχουν εναντίον μιας άλλης Χριστιανικής πολιτείας, λεηλατώντας και καταστρέφοντας την πανέμορφη ξακουστή Κωνσταντινούπολη. Και ακόμη μεταφέρθηκε η μισαλλοδοξία σε ποικίλους εκφραστές του εκφραστή των εντολών του Κυρίου. Καθολικοί εναντίον Ορθοδόξων και αντιστρόφως, σχίσμα. Εικονολάτρες εναντίον εικονοκλαστών και αντιστρόφως μεταξύ των Ορθοδόξων. Καθολικοί εναντίον Ουγενότων στη Δύση. Προτεστάντες εναντίον καθολικών. "Ο μεγάλος αντίπαλος των Μεθοδιστών είναι οι Καθολικοί", διατείνονται στις ΗΠΑ κοκ. Και μεταξύ των εξίσου μισαλλόδοξων μουσουλμάνων, σιίτες εναντίον σουνιτών και αντιστρόφως. Τα περισσότερα θύματα των μουσουλμάνων εξτρεμιστών δεν είναι ούτε Εβραίοι ούτε Χριστιανοί, αλλά ετερόδοξοι μουσουλμάνοι.

Με τέτοια μισαλλοδοξία, τι ηθικά εφόδια διαθέτομε για να αντιμετωπίσουμε τη μισαλλοδοξία του νεο-Σουλτάνου; Είναι, βέβαια το αισθητικό επιχείρημα. Ο ναός της Σοφίας του Θεού είναι ένα αρχιτεκτονικό και ζωγραφικό αριστούργημα. Ο Ταγίπ όμως δεν τον κατεδαφίζει, απλώς θέλει να καλύψει τις εικόνες, υπακούοντας στην άλλη εντολή του Θεού, κατά το Μωυσή: "Οὐ ποιήσεις σεαυτῷ εἲδωλον οὐδὲ παντὸς ὁμοίωμα", την οποίαν δεχόμαστε, υποτίθεται, και εμείς. Για το πλήγμα στην αισθητική άποψη, έχουν σαφή λόγο διεθνείς οργανισμοί. Η UNESCO π.χ. θα όφειλε να εφαρμόσει κυρώσεις ενάντια στην αισθητική βεβήλωση, παύοντας να στηρίζει τη διατήρηση Τουρκικών μνημείων. Η δική μας αντίδραση με πράξεις καταστροφής, π.χ. της οικίας όπου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη ο Κεμάλ Αττατούρκ, θα ήταν η χειρότερη πράξη εναντίον της πατρίδας μας. Η μόνη σοβαρή αντιπολίτευση εναντίον του Ερντογάν είναι οι Κεμαλιστές, που έχουν, ακόμη, Ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Με αυτή την πράξη μας, θα τους ωθούσαμε να συμπράξουν με τον Ταγίπ εναντίον μας.

Υπάρχει άραγε πρόταση με κάποιο εύλογο διεθνές κύρος; Η λύση που είχε δοθεί όταν επιτεύχθηκε κάποια συνεννόηση μεταξύ των δύο μεγάλων πολιτικών μας, με τη δική μας θέση εξόχως μειονεκτική μετά τη μεγαλύτερη ήττα που έχει υποστεί ο πολυχιλιετής Ελληνισμός, δεν ήταν, κατά την άποψή μου, ικανοποιητική, αλλά ίσως ήταν η μόνη που μπορούσε να επιτευχθεί τότε. Η λύση ήταν ένας ναός λατρείας του Μοναδικού Θεού όλων να μετατραπεί σε μη λατρευτικό, αμιγώς αισθητικό κτίσμα, μουσείο. Η μετατροπή ενός λατρευτικού χώρου σε μουσείο είναι και αυτή κάποιου είδους βεβήλωση, συγχρόνως μια αρνητική λύση. Μια λογικά πιο ευσταθής λύση θα ήταν να ξαναγίνει ο ναός λατρευτικός χώρος για ό,τι είχε οικοδομηθεί, για τη Σοφία του Θεού. Χριστιανοί, Ιουδαίοι και Μουσουλμάνοι λατρεύομε τον ίδιο Θεό, που δημιούργησε τους πρωτοπλάστους, προγόνους του κοινού, κατά την κοινή πίστη μας, θρησκευτικού προγόνου μας, του Αβραάμ. Ο Θεός που όλοι αυτοί πιστεύομε, είναι πάνσοφος. Τι μένει για να ξαναγίνει ναός της Θεού Σοφίας; Θα μπορούσε να λειτουργεί την Παρασκευή ως τζαμί, το Σάββατο συναγωγή και την Κυριακή εκκλησία. Την Παρασκευή θα καλύπτονται άνετα με τη σύγχρονη τεχνολογία οι εικόνες και θα ξανανοίγουν την Κυριακή. Τις υπόλοιπες μέρες θα λειτουργεί ως μουσείο, ικανοποιώντας τις απαιτήσεις της UNESCO ή άλλων συναφών οργανισμών. Το αίτημα "μην κάνετε τούτο" είναι λιγότερο πειστικό από το "κάντε εκείνο". Τέτοια λύση θα ικανοποιούσε πλείστους, εκτός από τους μισαλλόδοξους.