Παγίδες

Οι παγίδες είναι συσκευές μονόδρομες. Πας και δεν μπορείς να γυρίσεις. Συνοδεύονται από ένα ελκυστικό δόλωμα. Το θύμα έλκεται από το δόλωμα, πηγαίνει να το συναντήσει, αλλά δεν μπορεί να επιστρέψει. Η εικόνα δείχνει μια αυτοσχέδια κουνουποπαγίδα. Κόβεις ένα πλαστικό μπουκάλι νερού οριζόντια και το πάνω μέρος το προσαρτάς ανάποδα πάνω στο κάτω μέρος. Τα κουνούπια έλκονται από το διοξείδιο του άνθρακα. Παίρνεις λοιπόν ένα σιρόπι, του προσθέτεις μαγιά, οπότε αρχίζει η ζάχαρη να μετατρέπεται σε CO2 που ελευθερώνεται, προσκαλεί τα κουνούπια που μπαίνουν στην παγίδα και δεν μπορούν να ξαναβγούν.

Οι παγίδες χρησιμοποιούνται πολύ συχνά στο κυνήγι προσπαθώντας να σκοτώσεις ή να αιχμαλωτίσεις το θύμα. Τα περισσότερα ζώα δεν χρησιμοποιούν παγίδες για να κατακτήσουν τη λεία τους. Κάποιου είδους παγίδα είναι όμως ο ιστός της αράχνης, ο οποίος είναι συγκολλητικός, χωρίς όμως να κολλάει η αράχνη πάνω του. Οι άνθρωποι συνδυάζομε πολλά από τα πλεονεκτήματα των ποικίλων θηλαστικών, με τα οποία έχομε πολλά κοινά με εκείνα των αρθροπόδων, όπως είναι οι αράχνες και τα έντομα. Με τη βοήθεια των παγίδων αντισταθμίζομε τις ατέλειές μας συγκριτικά με άλλα αρπακτικά ζώα. Και έχομε πολλές ατέλειες. Δεν διαθέτομε τα δόντια και τα νύχια που έχουν οι λύκοι τα λιοντάρια και τα συγγενή μ' αυτά ζώα. Δεν διαθέτομε τις ισχυρές λαβίδες που αποτελούν τα σαγόνια τους, έχομε όμως τα δυο χέρια μας με τα οποία η αντιπαράθεση του αντίχειρα με τα λοιπά δάχτυλα σχηματίζει λαβίδα. Το στόμα μας έτσι ελευθερώνεται από τις βιοτικές ανάγκες και αναπτύσσει τις επικοινωνιακές του δυνατότητες. Αντί να κραυγάζει όπως τα λοιπά ζώα, αρθρώνει λέξεις με νόημα διαφορετικό καθεμιά.

Οι άνθρωποι με όλα αυτά και άλλα πολλά μπορέσαμε να γίνουμε οι αφέντες της γης. Το τι γίναμε ήλθε η θρησκευτική πίστη να μας πει ότι ήταν εντολή μιας ανώτερης δύναμης να γίνει έτσι: "Αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε καὶ γεμίσατε τὴν γῆν καὶ κυριεύσατε αὐτήν, καὶ ἐξουσιάζετε ἐπὶ τῶν ἰχθύων τῆς θαλάσσης καὶ ἐπὶ τῶν πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἐπὶ παντὸς ζώου κινουμένου ἐπὶ τῆς γῆς" (Γένεσις). Το σφάλμα υπάρχει σε ό,τι είναι φυσικό φαινόμενο. Μπορεί να είναι ποιοτικό ή ποσοτικό, όπως υπερβολή ή ανεπάρκεια. Ακόμη και όταν πρόκειται για θεϊκή εντολή, αυτή μεταφέρεται σε μας διαμέσου ανθρώπων, που (αυτο)προσδιορίζονται ως αντιπρόσωποι του Θεού, εκφραστές της βούλησής Του. Είναι όμως άνθρωποι και επομένως σφάλλουν. Η παραπάνω εντολή πάσχει από υπερβολή. Οι άνθρωποι προσπαθούμε να εξουσιάζουμε. Όχι μόνο επί των ζώων στη θάλασσα, στον ουρανό και στη γη, αλλά και επί των λοιπών ανθρώπων. Έτσι η μετατροπή μας από τροφοσυλλέκτες σε τροφοπαραγωγούς που σήμανε η παράβαση της απαγορευτικής εντολής του Κυρίου "Απὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ᾿ αὐτοῦ" (Γένεσις) έλυσε το επισιτιστικό πρόβλημα, αλλά έφερε τη βία μεταξύ των ανθρώπων.

Τώρα όμως η βία εξυμνήθηκε ως η πρώτη αρετή, ανδρεία. Κι όμως τη νίκη τελικά δεν την έφερνε τόσο η ανδρεία, όσο η απάτη. Την Τροία δεν την κατέλαβαν οι ανδρείοι, ο Αχιλλέας, ο Αίαντας και οι υπόλοιποι, αλλά η απάτη του δούρειου ίππου που συνέλαβε ο πανούργος Οδυσσέας. Και η Γραφή αναφέρει κάποια απάτη με την κατάληψη της Ιεριχώς από τους Εβραίους με αρχηγό τον Ιησού του Ναυή. Τα τείχη της πόλης ήταν απόρθητα. Οι Εβραίοι όμως έκαναν παρέλαση για μια βδομάδα γύρω από την πόλη ηχώντας σάλπιγγες, ώστε να καλύπτουν το θόρυβο που έκαναν οι λαγουμιτζήδες που έσκαβαν κάτω από τα τείχη και τα στήριζαν να μην πέσουν με ξύλινες στήλες. Όταν είχε ολοκληρωθεί το έργο τους, ήχησαν οι σάλπιγγες δίνοντας το σύνθημα, άναψαν τα ξύλα που στήριζαν τα τείχη κι αυτά έπεσαν σαν από θαύμα ανοίγοντας το δρόμο για να εισβάλουν οι Εβραίοι. Αυτά υποστηρίζει ο αρχαιολόγος Γκάρστανγκ (John Garstang).

Το δίδαγμα είναι ότι τελικά η εξυπνάδα, καλύτερα πονηράδα, νικά τη δύναμη! Βέβαια, τι να κάνει ο καημένος ο πανέξυπνος Αρχιμήδης μπροστά στον άξεστο Ρωμαίο που τον σκότωσε, ενώ εκείνος προσπαθούσε να λύσει ένα γεωμετρικό πρόβλημα στην άμμο και αυτό ήταν το μόνο που τον ενδιέφερε εκείνη την ώρα. "Μη μου τους κύκλους τάραττε", ήταν, λέγεται, οι τελευταίες του λέξεις. Στον πόλεμο όλα αυτά σημαίνουν πρώτα να αποφεύγεις τον ισχυρότερο (που δεν το έκανε ο Αρχιμήδης), να του στήνεις όμως παγίδα, όπως είναι οι προκλήσεις, οι προβοκάτσιες, όπου διεγείρεις την επιθετικότητα του αντιπάλου εκεί που οι φυσικές συνθήκες ευνοούν εσένα. Σε τέτοιες παγίδες έχομε πέσει εμείς πολλές φορές. Σηκώσαμε μια Ελληνική σημαία (μεγάλη παλικαριά!) σε μια αμφισβητούμενη βραχονησίδα, τα Ίμια. Οι Τούρκοι μας έστησαν παγίδα. Έστειλαν ναυτικό και έκαναν απόβαση στο νησί. Οι δυνάμεις μας τοπικά ήταν ισχυρότερες, αλλά θα σήμαιναν πόλεμο που δεν είμαστε έτοιμοι να διεξαγάγουμε, όπως το 1897 με ολέθρια αποτελέσματα. Οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί μας δεν απαντούσαν στις προσπάθειες να επικοινωνήσουμε. Κανένας δεν σήκωσε το τηλέφωνο. Απάντησαν όμως οι Αμερικανοί, που αποφάνθηκαν ότι θα επανερχόταν η κατάσταση στο σημείο που βρισκόταν πριν από το επεισόδιο. Αυτή όμως ήταν μια διπλωματική ήττα για μας, διότι το σημείο που βρισκόμαστε προηγουμένως ήταν η αμφισβήτηση. Με την απόφαση που λήφθηκε, η αμφισβήτηση που υπήρχε μόνον από τους γείτονες, θεσμοθετήθηκε, με επίσημη βεβαίωση τώρα και των Αμερικανών.

Παγίδες δεν υπάρχουν μόνο στον αισθητό, μηχανικό, κόσμο, όπως είναι οι κουνουποπαγίδες, οι ποντικοπαγίδες και τόσες άλλες. Υπάρχουν και στο νοητό και κοινωνικό κόσμο. Οι νόμοι μιας κοινωνίας ποτέ δεν είναι απόλυτα "δίκαιοι". Δίκαιοι σημαίνει σύμφωνοι με την περιρρέουσα επικρατούσα βούληση του λαού (ηθική), η οποία διαρκώς εξελίσσεται. Επειδή η ηθική διαρκώς αλλάζει, ενώ οι νόμοι είναι καθηλωμένοι για μακρό διάστημα, αναγκαστικά υπάρχει διάσταση μεταξύ δικαίου και ηθικής. Για να αντιμετωπίσω ένα τέτοιο άδικο νόμο, καταφεύγω στο βουλευτή μου, που ανήκει στο κυβερνητικό κόμμα. Αυτός, με την εξουσία που έχει, παρακάμπτει τον άδικο νόμο και το αδιόριστο παιδί μου βρίσκει δουλειά. Τώρα είμαι υποχρεωμένος σ΄ αυτόν και θα τον ψηφίσω στις εκλογές, αλλιώς θα έχω την κατακραυγή του περιβάλλοντός μου για την αχαριστία μου, ενώ πιθανότατα θα ξαναέχω ανάγκη από τη βοήθεια του βουλευτή μου. Έτσι τον ψηφίζω, για να συμβάλλει στην ύπαρξη άδικων νόμων που ευνοούν το κόμμα του, όχι όμως εμένα τον πολίτη, που εξακολουθώ έτσι να τον χρειάζομαι. Ο λαϊκισμός είναι άλλη τέτοια παγίδα.