Σοφία

Σοφία είναι η κορυφαία γνώση. Η αγάπη της σοφίας, η φιλοσοφία, είναι η ειδικότητα της γενικότητας κατά τον Πικόν (G. Picon). Γνώση είναι οι επιστήμες, αλλά αυτή είναι εξειδικευμένη. Η φιλοσοφία έχει γενικότητα και αποσκοπεί στη σοφία. Η σοφία δεν είναι απλώς μια αποθήκη ποικίλων γνώσεων. Είναι ο συνδυασμός της κεκτημένης γνώσης με την εμπειρία και την κατανόηση. Είναι η σφαιρική κρίση και αντίληψη καταστάσεων και γεγονότων.

Οι Έλληνες λάτρευαν τη σοφία. Ήταν οι πρώτοι που θέλησαν να απαγκιστρωθούν από την πίστη σε θεούς, παρακάμπτοντάς τους για να κατανοήσουν τον κόσμο. Μετά την πτώση του Ελληνισμού, ήλθαν τα σκοτεινά χρόνια του Μεσαίωνα, όταν ξανάρχισε να θεωρείται η μεταφυσική η αιτία των πάντων, ως το Διαφωτισμό. Στην Αναγέννηση δεν αμφισβητήθηκε η θεία πρωτοκαθεδρία. Με το Διαφωτισμό όμως άρχισαν να προσπαθούν να εκθρονίσουν το Θεό από αιτία των πάντων και να τον υποκαταστήσουν με τη Λογική, επαναφέροντας έτσι την αρχαιοελληνική στάση.

Την ιστορία σήμερα τη μαθαίνομε από τη Δύση, της οποίας όμως η μνήμη παρακάμπτει μεροληπτικά τα γεγονότα στην Ανατολική Ρωμαϊκή ή Βυζαντινή Αυτοκρατορία που είναι η συνέχεια της αρχαίας Ελληνικής. Άρχισε βέβαια σαν Ρωμαϊκή, όταν ο Κωνσταντίνος μετέφερε την πρωτεύουσα του κράτους του στη Νέα Ρώμη που αργότερα ονομάσθηκε Κωνσταντινούπολή. Γιατί τη λέω Ελληνική; Διότι κατοικούνταν κυρίως από Ελληνόφωνους που, θέλοντας-μη-θέλοντας, διατηρούσαν την Ελληνική παράδοση. Ο τύπος, οι θεσμοί, οι νόμοι είναι πολύ σημαντικοί. Και διατηρούνταν Ρωμαϊκοί. Ο Ιουστινιανός, ίσως ο πιο σημαντικός αυτοκράτορας μετά τον Μεγάλο Κωνσταντίνο, έβαλε μεγάλους νομομαθείς, όπως τον Τριβωνιανό, και κατέγραψαν και συστηματοποίησαν τους νόμους που υπήρχαν στην απέραντη αυτοκρατορία. Αυτό είναι το Ρωμαϊκό Δίκαιο, βάση όλων των σύγχρονων δικαίων. Ήταν γραμμένο λατινικά. Οι τελευταίοι τόμοι του όμως, ήταν γραμμένοι Ελληνικά. Και λίγο αργότερα, ο Ηράκλειος θεσμοθέτησε επίσημη γλώσσα του κράτους την Ελληνική αποκαθιστώντας θεσμικά τη συνέχεια με την αρχαία Ελλάδα και τη σκέψη της.

Σε όλο αυτό το διάστημα κυρίαρχος απώτερος στόχος των Ελλήνων ήταν η Σοφία. Υπήρξαν ένδοξες θριαμβικές νίκες στην ιστορία μας, αλλά και επονείδιστες ήττες. Αυτό που έμεινε αλώβητο ήταν η Σοφία. Μετά την αποφασιστικής σημασίας για όλο τον κόσμο ναυμαχία στη Σαλαμίνα, οι Αθηναίοι έχτισαν το μεγαλειώδη ναό του Παρθενώνα, αφιερωμένο στη λατρεία της θεάς της Σοφίας, την Αθηνά.

Πέρασαν αιώνες, κάνομε ένα άλμα και φθάνομε ξανά στον Ιουστινιανό. Χριστιανισμός πια. Το δωδεκάθεο έχει πεθάνει. Με τους πολλούς νικηφόρους πολέμους του έχτισε ένα ναό. Και δεν τον αφιέρωσε στο Θεό ούτε στην Παναγία, που λατρεύτηκε ως Υπέρμαχος Στρατηγός της Πόλης. Ούτε σε άλλον Άγιο. Τον αφιέρωσε στη Σοφία του Θεού. Και να τώρα η ενότητα του ειδωλολατρικού και του χριστιανικού Ελληνικού λαού, που εξακολουθεί να λατρεύει τη Σοφία, στην Αθήνα με τον Παρθενώνα και στην Πόλη με την Αγιά Σοφιά.

Ο Παρθενώνας άντεξε πολλά, ώσπου ο δόγης Μοροζίνης (Francesco Morosini), ναύαρχος των "πολιτισμένων" Ενετών, βομβάρδισε την Ακρόπολη, όπου οι "απολίτιστοι" Οθωμανοί είχαν μετατρέψει τον Παρθενώνα σε μπαρουταποθήκη φανταζόμενοι πως οι Ενετοί θα σέβονταν το μνημείο. Ο Παρθενώνας από ιερός ναός μετατράπηκε σε ερείπιο. Η καταστροφή ολοκληρώθηκε, όταν το 1799 ο ευγενής λόρδος Έλγιν (Thomas Elgin) αγόρασε τα γλυπτά του Παρθενώνα από το Σουλτάνο και τα μετέφερε στο Βρετανικό Μουσείο. Για να τα σώσει από πιθανή καταστροφή, κατέστρεψε το αξεπέραστο μνημείο του Παρθενώνα. Όπως αν ήθελε κάποιος να σώσει το πανέμορφο ρολόι του Big Ben, το έβγαζε από τον Πύργο του και το τοποθετούσε σε ένα Μουσείο. Φυσικά, κανένας δεν ξέρει πού θα ήταν πιο ασφαλή, στο Βρετανικό Μουσείο, που θα μπορούσε να είχε πληγεί από τα φοβερά για την εποχή V2 και τους Γερμανικούς βομβαρδισμούς ή στην Αθήνα, την διεθνώς αναγνωρισμένη ανοχύρωτη πόλη;

Έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα. Με επίμονη συνέπεια ξεκίνησαν με τη Μελίνα Μερκούρη, υπουργό πολιτισμού. Οι προσπάθειες συνεχίστηκαν έκτοτε και, διαβάζω, πλησιάζουν σε "αίσιο" τέλος. Τα "μάρμαρα" θα επιστραφούν. Έκλεισε η συμφωνία. Το Βρετανικό Μουσείο δίνει τα Μάρμαρα του Παρθενώνα στην Αθήνα ως "μόνιμο δάνειο". Δεν έχω διαβάσει τη συμφωνία κι ούτε θα την καταλάβαινα ενδεχομένως, ως μη ειδικός, αλλά από όσα ακούω ακολουθήσαμε τη συνταγή "δανεικά κι αγύριστα". Είναι η καλύτερη λύση; Δεν είμαι βέβαιος. Με μια τέτοια συμφωνία δεχόμαστε ότι η ιδιοκτησία, η κυριότητα, ανήκει στο Βρετανικό Μουσείο. Ακόμη κι αν δεσμεύεται από τη συμφωνία να μην τα ζητήσει πίσω, αφού αυτό παραμένει ο ιδιοκτήτης τους, μπορεί να τα πουλήσει σε ένα Αμερικανικό, Ρωσικό, Κινεζικό, Τουρκικό μουσείο ή όπου αλλού θέλει. Και ο νέος ιδιοκτήτης τους να τα ζητήσει πίσω. Κακή λύση (αν είναι έτσι). Υπάρχει όμως λιγότερο κακή;

Θα έπρεπε κανονικά, ο κ. Ερντογάν να επιστρέψει στη Βρετανία τα χρήματα που είχε εισπράξει ο Σουλτάνος, να πάρει πίσω τα γλυπτά και να τα επανατοποθετήσει στον Παρθενώνα. Όσον αφορά το Βρετανικό μουσείο, που πρακτικά όλα τα σημαντικά εκθέματά του είναι ό,τι άλλο εκτός από βρετανικά, να καταδικαστεί ως κλεπταποδόχος. Αυτά είναι βέβαια μυθεύματα, πρακτικά αδύνατο να συμβούν. Μια αλλαγή του νόμου που έχει ψηφισθεί από το κοινοβούλιο και δεν επιτρέπει την έξοδό τους από το μουσείο, είναι έξω από κάθε πιθανότητα. Τέτοιοι νόμοι δεν ψηφίζονται για ένα μόνο αντικείμενο. Χωρίς αυτούς το Βρετανικό μουσείο θα γυμνωθεί. Σχεδόν τίποτε το βρετανικό δεν έχει. Και θα είχε κι όλο τον κόσμο εναντίον του. Να μας επιστρέψουν και οι Γάλλοι την Αφροδίτη της Μήλου και τη Νίκη της Σαμοθράκης; Δε σφάξανε. Βέβαια οι Γάλλοι δεν κατέστρεψαν κάποιο μνημείο παγκόσμιου κάλλους για να πάρουν τα ξένα γλυπτά. Όμως τα μουσεία τους δεν βλέπουν με καλό μάτι τέτοιες επιστροφές. Ακόμη και αν η πλειοψηφία των πολιτών του κόσμου, ακόμη και της Βρετανίας, είναι υπέρ της επιστροφής των γλυπτών τα συμφέροντα από την κατοχή τους και από το γόητρο που δίνουν στον ιδιοκτήτη τους είναι τεράστιο.

Το έχω ξαναπροτείνει. Αμέσως μετά την επιστροφή τους (αν πραγματοποιηθεί) να αρχίσει η αναστήλωση του Παρθενώνα με το ίδιο Πεντελικό μάρμαρο και με τοποθέτηση αντιγράφων των γλυπτών που τα πρωτότυπά τους θα φυλάγονται με σχολαστική ασφάλεια στο Μουσείο Ακρόπολης. Ο ναός να αρχίσει ξανά να λειτουργεί ως παγκόσμιο κέντρο Σοφίας.

Παράλληλα να ξεκινήσει αγώνας η Αγιά Σοφιά να ξαναγίνει ναός της Θεού Σοφίας για Χριστιανούς, Μουσουλμάνους, Ιουδαίους. που πιστεύουν στον Ένα Θεό που πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησε.