«Η μηχανή δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον άνθρωπο»

Τόσο με το θεσμικό ρόλο του, όσο και με την ιδιότητα του ακαδημαϊκού δασκάλου και του συγγραφέα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Προκόπιος Παυλόπουλος τίμησε για μία ακόμη φορά το νησί της Σύρου, όπου αφίχθη χθες το πρωί για την παρουσίαση του τελευταίου βιβλίου του.

Το έργο του με τίτλο «Από τη Βιομηχανική Επανάσταση στην Τεχνολογική. Στον αστερισμό ενός αβέβαιου μέλλοντος» παρουσιάστηκε στην Πινακοθήκη Κυκλάδων, στο πλαίσιο των εργασιών του 5ου Διεθνούς Θερινού Πανεπιστημίου «Ελληνική Γλώσσα, Πολιτισμός και Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας».

Την εκδήλωση παρακολούθησαν ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σύρου κ. Δωρόθεος Β’, ο Καθολικός Επίσκοπος Σύρου Σεβ. π. Πέτρος Στεφάνου, ο Αντιπεριφερειάρχης Κυκλάδων Γιώργος Λεονταρίτης, ο απερχόμενος Δήμαρχος Σύρου – Ερμούπολης Γιώργος Μαραγκός, ο νεοεκλεγείς Δήμαρχος Νίκος Λειβαδάρας, Πρυτάνεις, μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, φοιτητές και εκπρόσωποι των τοπικών αρχών.

Κρίσιμη παρέμβαση στη διαπραγμάτευση των αξιών του ανθρώπου

Το κείμενο, εμπλουτισμένο με ορισμένες προσθήκες, αποδίδει την ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας κατά την έναρξη των εργασιών του 4ου Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών, στις 28 Φεβρουαρίου 2019 και αποτελεί το τέταρτο εκδοτικό έργο μιας σειράς βιβλίων του Προκόπη Παυλόπουλου, που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Gutenberg.

Πρόκειται για μία κρίσιμη παρέμβαση στη διαπραγμάτευση των αξιών του ανθρώπου, έτσι όπως αυτή διαμεσολαβείται και εξαρτάται από τις επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις και τις τελικές επιπτώσεις τους στη λεπτεπίλεπτη ανθρώπινη φύση. Βρίσκονται τελικά στην υπηρεσία του ανθρώπου; Παίζουν με τα όρια και τις αντοχές του οι ανακαλύψεις αυτές; Και πόσο τελικά αυτού του είδους οι επαναστάσεις υπηρετούν στο σύνολό τους το πνεύμα, τη σοφία και την ισορροπία του δημιουργού; Ενός δημιουργού που ενδεχομένως σαστίζει από τα ίδια τα δημιουργήματά του, όταν αυτά τον υποκαθιστούν.

Στο βιβλίο αναδεικνύονται οι αντιφάσεις και τα σημαντικά διλήμματα του σύγχρονου ανθρώπου απέναντι στα μεγέθη των βιομηχανικών, τεχνολογικών και ψηφιακών ανακαλύψεων. Ειδικά στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη εποχή, αναλύονται οι φωτεινές και οι σκοτεινές όψεις της τεχνολογίας σε συνάρτηση με τους βαθμούς εμπλοκής και κυριαρχίας της στην ανθρώπινη ζωή.

«Πρόκειται για ένα βιβλίο παρακαταθήκη που στις εκδόσεις μας υποδεχτήκαμε με την ευθύνη που μας ανήκει. Ευθύνη για την υψηλή αισθητική παρουσίαση ενός τέτοιου έργου, ευθύνη για να πετύχουμε μια άρτια φόρμα με βασικά χαρακτηριστικά το κάλλος, την αισθητική απόλαυση και την ομορφιά μιας πολύτιμης κατάθεσης όπως της αρμόζει», σημείωσε ο σύμβουλος του 5ου Διεθνούς Θερινού Πανεπιστημίου και εκδότης κ. Γιάννης Μαμάης.

Από την πλευρά της, η Ακαδημαϊκή Διευθύντρια του Θερινού Πανεπιστημίου και Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Νικολέττα Τσιτσανούδη-Μαλλίδη ευχαρίστησε θερμά τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, υπογραμμίζοντας πως με την παρουσία και τη συμμετοχή του επιβεβαιώνεται η αξία και το κύρος του ακαδημαϊκού εγχειρήματός τους.

Λήξη του σπουδαιότερου ακαδημαϊκού γεγονότος στη Σύρο

Στη δεύτερη κατά σειρά διεξαγωγή του προγράμματος στην πρωτεύουσα των Κυκλάδων αναφέρθηκε στον χαιρετισμό του ο απερχόμενος Δήμαρχος Σύρου – Ερμούπολης, Γιώργος Μαραγκός, ευχαριστώντας και συγχαίροντας τους διοργανωτές του. Ο ίδιος έκανε λόγο για ένα σπουδαίο ακαδημαϊκό γεγονός που δημιουργεί γέφυρες επικοινωνίας και ενδυναμώνει συνεργασίες μεταξύ εξεχόντων διεθνών φορέων της εκπαίδευσης, του πολιτισμού και των μέσων ενημέρωσης προκειμένου να αλληλοσυμπληρώνονται και να εξελίσσονται. Πρόσθεσε δε πως, η φετινή θεματική με τίτλο «Η γλώσσα του άλλου. Η ηθική της ετερότητας» παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς ανοίγει δημόσιο διάλογο για ζητήματα που απασχολούν τις σύγχρονες κοινωνίες, προωθώντας παράλληλα ερευνητικά και ακαδημαϊκά ζητήματα.

Με αισθήματα υψίστης τιμής, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σύρου κ. Δωρόθεος Β’ καλωσόρισε στη Σύρο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλο, τον οποίο και ευχαρίστησε εγκάρδια για την έμπρακτη αγάπη και το ενδιαφέρον που έδειξε για το νησί μας ως Υπουργός Εσωτερικών και εξακολουθεί σήμερα να δείχνει από τη θέση του Ανώτατου Πολιτειακού Άρχοντα της πατρίδας μας. Όπως τόνισε, η μέχρι σήμερα πολιτική, επιστημονική και συγγραφική δράση και προσφορά του κ. Παυλόπουλου δεν περιορίζεται στα όρια της Νομικής Επιστήμης, της οποίας θεράπων ικανός έχει αναδειχθεί, αλλά επεκτείνεται και στο χώρο του Ανθρωπισμού και των ηθικών, πνευματικών και κοινωνικών προβλημάτων και διλημμάτων, που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος Έλληνας, ο σύγχρονος Ευρωπαίος, ο σύγχρονος άνθρωπος.

Για το βιβλίο του Προέδρου της Δημοκρατίας με τίτλο «Από τη Βιομηχανική Επανάσταση στην Τεχνολογική. Στον αστερισμό ενός αβέβαιου μέλλοντος» μίλησαν ο Καθηγητής Ιατρικής και Αντιπρύτανης Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Μηνάς Πασχόπουλος, η Αντιπρύτανης Πανεπιστημίου Αιγαίου Έλενα Θεοδωροπούλου, η Πρύτανης Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών Ισμήνη Κριάρη, ο Πρύτανης Πανεπιστημίου Κρήτης Οδυσσέας-Ιωάννης Ζώρας, ο Πρύτανης Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου Κώστας Γουλιάμος και η Αντιπρύτανης Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, Ζωή Γαβριηλίδου.

Άγνοια και παρερμηνείες

Στην ομιλία του, ο κ. Παυλόπουλος σημείωσε ότι στην ευρωπαϊκή βιβλιογραφία είμαστε πολύ φτωχοί σε αυτό το τεράστιο ζήτημα που αφορά στο πέρασμα από τη βιομηχανική στην τεχνολογική επανάσταση. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, ο 20ος αιώνας υπήρξε και θα παραμείνει ο κρισιμότερος αιώνας στην ιστορία της ανθρωπότητας από καταβολών της. Στο πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα, διαμορφώνεται μέσα από τη γενική θεωρία της σχετικότητας η αρχή της πυρηνικής τεχνολογίας, της ατομικής ενέργειας. Για πρώτη φορά ο άνθρωπος είναι δημιουργός της δύναμης εκείνης, που μπορεί να καταστρέψει τον πλανήτη, κάτι τον οποίο φέρνει σε μία μεταφυσική αγωνία. Ό,τι κι αν είχε δημιουργήσει προηγουμένως δεν ήταν δυνατό να τον οδηγήσει στην καταστροφή, ενώ τώρα ξέρει πως μπορεί να χρησιμοποιήσει κάτι το οποίο θα καταστρέψει αυτό το οικοδόμημα στο οποίο τον έθεσε ο δημιουργός του. «Με απλά λόγια, ο 20ος αιώνας μετά από την εξέλιξη της τεχνολογίας φέρνει τον άνθρωπο προ των ευθυνών του. Ο ίδιος είναι δημιουργός μιας τεχνολογίας που του επιτρέπει ή να φτάσει στον δημιουργό του ή να καταστρέψει τα πάντα. Πρόκειται για ένα μεγάλο δίλημμα που μας κληροδότησε ο 20ος αιώνας και αυτό που θα μας ακολουθεί μέχρι το τέλος της ανθρωπότητας», υποστήριξε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

Βάσει αυτών, εξέφρασε την άποψη πως ακόμα και σήμερα δεν έχει κατανοηθεί πλήρως η σημασία της τεχνολογίας, όσο και το μέγεθος της επιρροής της στη ζωή του ανθρώπου. Ως εκ τούτου, συνεχίζεται ο διαχωρισμός της βιομηχανικής επανάστασης σε τέσσερις περιόδους, οι οποίες εξετάζονται στο παρόν βιβλίο του, προκειμένου να διαπιστωθεί εάν αυτές ισχύουν.

Η Α’ Βιομηχανική Επανάσταση ξεκινά από την εποχή που ο άνθρωπος είχε τα εργαλεία, δούλευε και παρήγε. Μετά περνάμε στην εποχή της μηχανής η οποία τίθεται στην υπηρεσία του ανθρώπου και αρχίζει να ανοίγει τη δυνατότητα μαζικής παραγωγής κυρίως σε θέματα υφαντουργίας και άλλους τομείς που συνέβαλαν στη δημιουργία των πρώτων μεγάλων οικονομικών δυνάμεων της εποχής με κορυφαία την περίπτωση της Μεγάλης Βρετανίας. Η Β’ Βιομηχανική Επανάσταση διαρκεί από το 1850 μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα και αποτελεί τη σύνδεση του ηλεκτρισμού με την παραγωγή. Η ανατροπή αυτή έφερε άλλο είδος εξέλιξης του καπιταλισμού γενικότερα, τεράστιες ανακατατάξεις οι οποίες οδήγησαν στη δημιουργία πλέον μεγάλων επιχειρήσεων έντασης κεφαλαίου.

Το 1970 σηματοδοτεί την αρχή της ψηφιακής τεχνολογίας μέσω του ηλεκτρονικού υπολογιστή, η οποία εκτός από τη θέση της στην υπηρεσία της οικονομίας κατέχει σημαντική θέση και στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου, διαμορφώνοντας ακόμη και το μορφωτικό πρότυπό του. Το 2010 επέρχεται η σύζευξη ψηφιακής τεχνολογίας και τεχνητής νοημοσύνης, χάρη στην οποία οι υπολογιστές αποκτούν άλλες διαστάσεις. «Σήμερα, ο κβαντικός υπολογιστής μας δίνει δυνατότητες που δεν τις ξέρουμε ακόμα. Δεν έχουμε κατανοήσει τι μπορεί να μας δώσει και ως πού μπορούμε να μας οδηγήσει», σημείωσε ο κ. Παυλόπουλος.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, καθίσταται σαφές ότι η Α’ και η Β’ Βιομηχανική Επανάσταση, κατά τις οποίες η μηχανή βρίσκεται στην υπηρεσία του ανθρώπου για την οικονομική παραγωγή δεν έχουν καμία σχέση με την Γ’ και Δ’, όπου ανατρέπεται ο τρόπος ζωής του ανθρώπου σε όλες τις διαστάσεις. Ως εκ τούτου, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εξηγεί ότι η Βιομηχανική Επανάσταση διαρκεί έως το 1970 και έπειτα ξεκινά η πρώτη φάση της Τεχνολογικής Επανάστασης ως το 2010, η οποία συνεχίζεται με τη σύζευξη ψηφιακής τεχνολογίας και τεχνητής νοημοσύνης.

Τα χαρακτηριστικά της ψηφιακής τεχνολογίας

Σύμφωνα με τον κ. Παυλόπουλο, η τεχνολογία είναι το ευγενέστερο δημιούργημα του ανθρώπου που του επιτρέπει να γίνει εικόνα και ομοίωση του δημιουργού του. Ιδιαίτερα έμφαση έδωσε στον καταλυτικό ρόλο της αλγοριθμικής λογικής, σημειώνοντας πως όσο εξελίσσεται η τεχνολογία, κυρίως με τον κβαντικό υπολογιστή, τόσο μεγαλύτερο είναι το εύρος των προβλημάτων που μπορούμε να λύσουμε.

Μεταξύ άλλων, κατέστησε γνωστό πως η ψηφιακή τεχνολογία παρουσιάζει τρία χαρακτηριστικά: την τεράστια δυνατότητα υπολογισμού, την ψηφιοποίηση των αποτελεσμάτων και τη διασύνδεση των μηχανών, ώστε να μπορούν να επικοινωνούν και να απλοποιούν τις διαδικασίες. «Η σημερινή οικονομική παγκοσμιοποίηση και ιδίως το τραπεζικό σύστημα οφείλεται στη μηχανική επικοινωνία», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

Απαντώντας στο ερώτημα «εάν η μηχανή μπορεί να ξεπεράσει τον άνθρωπο», μίλησε για την αντίληψη της τεχνοφοβίας, η οποία φανερώνει μία μεγάλη άγνοια. Ως εκ τούτου, διευκρίνισε ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να γίνει μόνο εάν δημιουργούσαμε τεχνητή συνείδηση. «Δεν υπάρχει αυτή η περίπτωση, άρα θα πρέπει να σκεφτούμε αυτό το κορυφαίο επίτευγμα του πνεύματος, που λέγεται τεχνολογία, τι παρενέργειες περικλείει. Παρενέργειες, οι οποίες οφείλονται σε εμάς, καθώς δεν είναι τι φτιάξαμε, αλλά πώς το προσεγγίζουμε».

Ο πρώτος κίνδυνος, σύμφωνα με τον κ. Παυλόπουλο, αφορά στην οικονομική παγκοσμιοποίηση, η οποία έχει δημιουργήσει μία επικυριαρχία του οικονομικού, εξαιρετικά επικίνδυνη για τα δικαιώματα του ανθρώπου, με αποτέλεσμα να διευρύνονται οι οικονομικές ανισότητες. Επιπλέον, η τεράστια κλιματική αλλαγή στις μεγάλες πόλεις αποτελεί μία από τις κυριότερες αιτίες που ο άνθρωπος παύει να αισθάνεται ελεύθερος και αυτόνομος. Τέλος, το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα βρίσκεται σε πλήρη αναντιστοιχία με την εξέλιξη της τεχνολογίας. «Βγάζουμε επιστήμονες με ένα μοντέλο, τους οποίους μελλοντικά δεν χρειαζόμαστε».

Οι λύσεις για την αντιμετώπιση των κινδύνων

Συνοψίζοντας, ο κ. Παυλόπουλος επεσήμανε ότι η τεχνολογία αποτελεί αναμφισβήτητα ένα μεγάλο πνευματικό δημιούργημα του ανθρώπου, το οποίο δεν πρόκειται να τον υποκαταστήσει. Ωστόσο, προέτρεχε να δούμε ποιοι είναι οι κίνδυνοι όχι από την τεχνολογία αλλά από τον τρόπο με τον οποίο την αντιμετωπίζουμε, λόγω άγνοιας για το μέλλον που μας περιμένει.

«Πρέπει να υπερασπιστούμε τον άνθρωπο απέναντι στην οικονομική παγκοσμιοποίηση, ιδίως απέναντι στις εκφάνσεις εκείνες οι οποίες υποσκάπτουν τα θεμέλια της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και των κοινωνικών δικαιωμάτων του ανθρώπου. Πρέπει να βοηθήσουμε επίσης τη νέα γενιά να πάρει την πληροφορία, να τη μετατρέψει σε γνώση και τη γνώση σε σοφία και επιστήμη. Πρέπει να υπερασπιστούμε τον άνθρωπο απέναντι στα φαινόμενα της τεχνολογικής ανεργίας, να αναδιατάξουμε το εκπαιδευτικό σύστημα και τον τρόπο κατανομής της κοινωνικής εργασίας, ώστε μέσα από την τεχνολογία να επιτύχουμε πολλά. Ας δώσουμε στον άνθρωπο τη δυνατότητα να προσφέρει αυτό που μπορεί και ας βάλουμε την τεχνολογία στην υπηρεσία του για να έχει μια ζωή ανάλογη αυτού που ο άνθρωπος μπορεί και πρέπει να δημιουργήσει. Γιατί ο άνθρωπος μπορεί να δημιουργήσει μόνο όταν είναι άνθρωπος».

Αξίζει να σημειωθεί ότι η παρουσίαση του βιβλίου του κ. Παυλόπουλου πραγματοποιήθηκε με την πολύτιμη στήριξη του Τμήματος Πολιτισμού του Δήμου Σύρου – Ερμούπολης.

Το 5ο Διεθνές Θερινό Πανεπιστήμιο στη Σύρο το οποίο ολοκληρώνεται σήμερα διοργανώθηκε από το Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων σε συνεργασία με το Insututo De Letras του Rio De Janeiro University και τη συμμετοχή του Euro-American Women’s Council.