Γοργοπόταμος: Η μάχη που διδάσκει ελευθερία

Ο συμβολισμός της αντιστασιακής πράξης της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου στα μαύρα χρόνια της Κατοχής και τα επίκαιρα μηνύματα αυτού του ιστορικού γεγονός, με φόντο τη διαπίστωση πως και σήμερα καθίσταται επιτακτικός ο αγώνας της προάσπισης της ελευθερίας του ελληνικού λαού, τονίσθηκαν χθες, στο πλαίσιο του εορτασμού της Ημέρας της Εθνικής Αντίστασης στην Σύρο.

Μέσα από τη μεστή και ακριβή περιγραφή - του γραμματέα του δημοτικού συμβουλίου, Παύλου Χρυσαφίδη - των ιστορικών γεγονότων της αντίστασης των δυνάμεων του ΕΛΑΣ υπό τον Άρη Βελουχιώτη και του ΕΔΕΣ υπό τον Ναπολέοντα Ζέρβα σε συνεργασία με ολιγομελή Βρετανική Στρατιωτική αποστολή ενάντια στον φασίστα κατακτητή και τα στρατεύματα κατοχής στη χώρα μας κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αναδείχθηκαν τα σημαντικά μηνύματα της “ηρωικής” επιχείρησης, που εμψύχωσαν εκτός από τους Έλληνες και το τότε αντιστασιακό κίνημα σε όλα τα κατεχόμενα κράτη.

Ο πανηγυρικός της ημέρας, που εκφωνήθηκε από τον ίδιο, χθες το πρωί, κατόπιν της τέλεσης της καθιερωμένης Δοξολογίας στον Ι.Ν. του Αγίου Νικολάου στην Ερμούπολη και προηγήθηκε της κατάθεσης των στεφάνων στο Μνημείο της Εθνικής Αντίστασης στην παραλιακή ζώνη, φώτισε τις πτυχές της σπουδαίας μάχης, που αποτέλεσε σταθμό στην αντιστασιακή δράση που καταγράφηκε στην χώρα μας, ενώ ανέδειξε με σαφήνεια και τις προσπάθειες καθιέρωσης με νόμο, του εορτασμού σε πανελλήνιο επίπεδο, της επετείου της Μάχης του Γοργοποτάμου, ως ημέρας Εθνικής Αντίστασης.

Κρίνεται απαραίτητο να σημειωθεί πως, στον εορτασμό έδωσαν το "παρών" ο πρόεδρος του Λιμενικού Ταμείου Σύρου, Δημήτρης Κοσμάς, ο περιφερειακός σύμβουλος, Μάκης Δαδάος, ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Σύρου, Νίκος Παγίδας, εκπρόσωποι των Σωμάτων Ασφαλείας και πολιτικών παρατάξεων.

Πολύτιμα διδάγματα

“Είναι γεγονός ότι η ιστορική αλήθεια  δεν παραγράφεται” σημείωσε ειδικότερα ο Παύλος Χρυσαφίδης αμέσως μετά την παράθεση των γεγονότων που συνόδευσαν την ανατίναξη της σιδηροδρομικής γέφυρας του Γοργοποτάμου, αναφέροντας παράλληλα και την προσπάθεια αναγνώρισης της Εθνικής Αντίστασης στην Ελλάδα. “Η αναγνώριση της  Εθνικής Αντίστασης και ο ελεύθερος επαναπατρισμός όλων των πολιτικών προσφύγων ήταν βασικά αιτήματα των Αντιστασιακών και όλων των αριστερών και δημοκρατικών  δυνάμεων τα μετεμφυλιακά χρόνια. Χρειάστηκαν 30 πέτρινα χρόνια, η θλιβερή εμπειρία της στρατιωτικής δικτατορίας και η άνοδος του δημοκρατικού κινήματος για να αναγνωρισθεί  επίσημα στη χώρα μας η Εθνική Αντίσταση” υπογράμμισε χαρακτηριστικά, υπενθυμίζοντας μάλιστα πως, η αναγνώριση της καθολικής Αντίστασης περιόδου 1941-1944 έγινε από τη κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου το 1982, αν και τα μηνύματα του αντιστασιακού αγώνα για ελευθερία, ανεξαρτησία και λαϊκή εξουσία “είχαν καταξιωθεί στη συνείδηση του Ελληνικού λαού, πολύ πριν την επίσημη αναγνώριση”. Δίνοντας έμφαση στην ουσία του αγώνα και της αντίστασης κατά των δυνάμεων κατοχής που εκπέμπει η Μάχη του Γοργοποτάμου, ο Κ. Χρυσαφίδης ανέφερε πως σήμερα - 75 χρόνια μετά -, περισσότερο από ποτέ και επειδή η Ελλάδα βρίσκεται σε καθεστώς “ιδιότυπης κατοχής”, οι νεότερες γενιές οφείλουν να αξιοποιήσουν τα πολύτιμα διδάγματα των νεκρών της Εθνικής Αντίστασης. “Βρισκόμαστε και σήμερα, όπως τότε, σε μια ιδιότυπη κατοχή. Καμία απόφαση δεν μπορεί να πάρει η ελληνική κυβέρνηση αν δεν συμφωνήσουν οι δανειστές μας” πρόσθεσε, εξηγώντας ταυτόχρονα πως, “Μπορεί να μην υπάρχουν Ες Ες και λοιπές δυνάμεις ελέγχου και καταστολής στους δρόμους αλλά οι ζωές μας και η ελευθερία μας δοκιμάζεται καθημερινά από ένα αβέβαιο αύριο που αυτοί, που τους το εμπιστεύτηκε η πλειοψηφία των ψηφισάντων προσπαθούν τάχατις να διαχειριστούν στο πλαίσιο της επιλογής της πλειοψηφίας του πολιτικού κόσμου, των μνημονίων και της υποταγής”. Προτού κλείσει την ομιλία του, ο Παύλος Χρυσαφίδης υπογράμμισε πως, “Τα διαχρονικά μηνύματα- διδάγματα του Γοργοποτάμου είναι επιτακτική ανάγκη να τα μεταλαμπαδεύσουμε στην νεότερη γενιά με την ελπίδα ότι η δική τους κρίση θα τα αξιοποιήσει και δεν θα αποτύχουν όπως εμείς!”.

Αυτούσιο το  περιεχόμενο της ομιλίας του Παύλου Χρυσαφίδη

Συμπολίτες,
H Ανατίναξη της σιδηροδρομικής γέφυρας του Γοργοποτάμου στους πρόποδες της Οίτης, έχει μείνει στην ιστορία σαν μια από τις σημαντικότερες αντιστασιακές επιχειρήσεις δολιοφθοράς ενάντια στους φασίστες κατακτητές κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου.
 Ηταν  νύχτα   25  προς   26  Νοεμβρίου 1942 που δυνάμεις   του ΕΛΑΣ (150 άνδρες υπό τον Άρη Βελουχιώτη που δρούσαν στην περιοχή της Ρούμελης, του ΕΔΕΣ (60 άνδρες υπό τον Ναπολέοντα Ζέρβα που είχαν έρθει με πορεία από την Ήπειρο) και ομάδα 12 μέλη της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Έντυ Μάγερς   από κοινού ανατίναξαν τη  γέφυρα  στο Γοργοπόταμο. Ο κρότος και η λάμψη της έκρηξης ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο. Εκτός από την στρατηγική σημασία  της η πράξη  αυτή ,  εμψύχωσε τους υπόδουλους  Έλληνες  και έδωσε σημαντική ώθηση   στο αντιστασιακό  κίνημα σε όλα τα κατεχόμενα κράτη.
Δυο μέρες μετά την ανατίναξη της γέφυρας οι Ιταλοί, σε αντίποινα, παίρνουν από τις φυλακές της Λαμίας 16 πατριώτες  από τη γειτονική Υπάτη από τους οποίους τους 7 θα εκτελέσουν μπροστά στην γκρεμισμένη γέφυρα. Τους υπόλοιπους θα τους εκτελέσουν στα Καστέλια της Παρνασσίδας, μαζί με άλλους 10 κατοίκους.
Τα ονόματα των εκτελεσμένων: Συνταγματάρχης Αθανάσιος Παπακυριαζής, Δημήτριος  Παγορόπουλος, Ίωαννης Παγορόπουλος,. Ανάργυρος    Λυμπερόπουλος, Κωνσταντίνος  Μπουκακιώτης, Κωνσταντίνος  Σιαμπάνης, Πολύβιος   Μπρόφας, Εύαγγελος    Παγώνης, Σάββας   Σφήκας, Στυλιανός  Λαμπρόπουλος, Βασίλειος  Σακκας, Βασίλειος  Σπανός, Χρήστος    Κοντογεώργος, Αθανάσιος Σιδεροκάλτσης, Κων/νος    Καραγιάννης, και  Χρήστος    Λουκόπουλος.

Είναι γεγονός ότι η ιστορική αλήθεια  δεν παραγράφεται!
Ο Γοργοπόταμος δεν έγινε αμέσως ευρύτατα γνωστός ούτε διαφημίστηκε για τη μεγάλη πολιτική και στρατιωτική σημασία του. Ο Ελληνικός τύπος την περίοδο της κατοχής επιχείρησε να μειώσει μέχρι εκμηδενισμού τη συμμετοχή του ΕΛΑΣ στην επιχείρηση του Γοργοπόταμου. Χαμηλοί τόνοι τηρήθηκαν στην αρχή και από τον Εαμικό Αντιστασιακό τύπο  . Είναι χαρακτηριστικό πως το κοινό ανακοινωθέν που το υπογράψανε ο Εντυ, ο Ζέρβας και ο Άρης δεν δημοσιεύτηκε ποτέ  στον ελληνικό τύπο αλλά   ούτε και το ΚΚΕ το δημοσιοποίησε με την δικαιολογία ότι το πληροφορήθηκε καθυστερημένα.  
Από την άλλη μεριά, οι Βρετανοί έκαναν ότι μπορούσαν  για να μειώσουν τη συμβολή του ΕΛΑΣ στην επιχείρηση, να παρουσιάσουν συρρικνωμένη ακόμα και την ποσοτική συμμετοχή του. Μερικές μέρες μετά την ανατίναξη, το BBC κάνει ένα διθυραμβικό απολογισμό του σαμποτάζ στο Γοργοπόταμο. Η εκπομπή του Λονδίνου μίλησε μόνο για το στρατηγό Ζέρβα  και για  ‘ομάδες ελλήνων ανταρτών’. Ούτε λέξη για τον ΕΛΑΣ και τον αρχηγό του, Άρη Βελουχιώτη.  
Μεταπολεμικά η τύχη του Γοργοπόταμου διαμορφώθηκε μέσα στις περίπλοκες συνθήκες ήττας και διωγμού  της εαμικής παράταξης. Οι κρατούντες ιδεολογικοί μηχανισμοί της εξουσίας παρουσίαζαν την ένδοξη αντιστασιακή επιχείρηση  σαν αποκλειστικό κατόρθωμα  του ΕΔΕΣ και των Βρετανών σαμποτέρ. Την ίδια στιγμή η ηγεσία  του ΚΚΕ έδειχνε απροθυμία να ασχοληθεί με τον Γοργοπόταμο που  συνδεόταν πρώτα με τον ‘μισητό’ αντίπαλο Ζέρβα και  τον ‘αποκηρυγμένο’ Άρη Βελουχιώτη.    Ο Μουντχάουζ φανατικός  υπερασπιστής του Ζέρβα  σε αφήγηση του στην εφημερίδα  «Ακρόπολις» που δημοσιεύτηκε σε συνέχειες από τις 11 Απριλίου 1965 προσπαθεί να υποβαθμίσει τη συμμετοχή του ΕΛΑΣ στην επιχείρηση. Ισχυρίζεται ότι το ΕΑΜ- ΕΛΑΣ δεν είχε πρόθεση να πάρει μέρος στην ανατίναξη της γέφυρας. Όταν ο Άρης κατάλαβε ότι η επιχείρηση θα γινόταν, έστω και χωρίς τις δικές του δυνάμεις, δεν διακινδύνευσε ν’ αφήσει το Ζέρβα να πάρει όλη τη δόξα: προσφέρθηκε αμέσως να συνεργασθεί. Αναγκάζεται όμως να παραδεχτεί στη συνέχεια τη σημαντική συμβολή του Άρη Βελουχιώτη που τον αποκαλεί πολεμική μεγαλοφυΐα του ΕΛΑΣ ,   για την επιτυχία της επιχείρησης, λέγοντας: Το αποτέλεσμα ήταν μια κοινή επιχείρηση, που ίσως ποτέ δεν θα γινόταν αν δεν ήταν ο Ζέρβας και δεν θα σημείωνε επιτυχία αν δεν ήταν ο Άρης .
 
Δυστυχώς όμως αυτή ήταν   η πρώτη και η τελευταία κοινή αντιστασιακή ενέργεια. Η συνεργασία Άρη και Ζέρβα δεν θα επαναληφθεί   .Η ιστορία  απέδειξε με δραματικό τρόπο  για τη χώρα μας ότι η διακοπή του δρόμου ανεφοδιασμού του Ρόμελ δεν ήταν  η μοναδική αποστολή της Βασιλικής Στρατιωτικής Αποστολής.  Ο απώτερος στόχος των Αγγλων ήταν να  εδραιώσουν τη στρατιωτική παρουσία των   στην Ελλάδα και να θέσουν κάτω από τον έλεγχό τους  το ελληνικό αντιστασιακό κίνημα για να μπορούν να καθορίσουν κατά τα συμφέροντα τους τις  μετέπειτα πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα.   
 
Μετά την ήττα των Γερμανών και των συμμάχων τους σε όλες τις χώρες που έλαβαν μέρος  στον απελευθερωτικό αγώνα αναγνωρίστηκαν και τιμήθηκαν οι Αντιστασιακοί. Στην Ελλάδα αντίθετα οι αγωνιστές της Αντίστασης τα  χρόνια που ακολούθησαν τον Εμφύλιο πόλεμο αντιμετωπίστηκαν με διώξεις, φυλακίσεις  και εξορίες από το κράτος αλλά και το κάθε παρακράτος  .
Η αναγνώριση της  Εθνικής Αντίστασης και ο ελεύθερος επαναπατρισμός όλων των πολιτικών προσφύγων ήταν βασικά αιτήματα των Αντιστασιακών και όλων των αριστερών και δημοκρατικών  δυνάμεων τα μετεμφυλιακά χρόνια.
 Χρειάστηκαν 30 πέτρινα χρόνια, η θλιβερή εμπειρία της στρατιωτικής δικτατορίας και η άνοδος του δημοκρατικού κινήματος για να αναγνωρισθεί  επίσημα στη χώρα μας η Εθνική Αντίσταση.  
  Η αναγνώριση της καθολικής Αντίστασης περιόδου 1941-1944 έγινε από τη κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου το 1982
 Όμως, πολύ πριν την επίσημη αναγνώριση της  η Εθνική Αντίσταση και οι αξίες της,Ελευθερια ,Εθνικη Ανεξαρτησία και λαικη Εξουσία  είχαν  καταξιωθεί  στη συνείδηση του ελληνικού λαού.
Δυστυχώς  μόνο οι αγωνιστές της ΕΑΜικής Αντίστασης  που σήκωσαν το βάρος του Αγώνα και αντιμετωπίστηκαν με διώξεις και εξορίες καθώς και τα κόμματα της Αριστεράς,  χαιρέτησαν την επίσημη  αναγνώριση της Εθνικής  Αντίστασης ,γιατί στις δοσμένες συνθήκες  σηματοδοτούσε το τέρμα του μετεμφυλιακού διχασμού.
Βέβαια το ιδεολόγημα μια ενιαίας Εθνικής Αντίστασης  βόλεψε τους κύκλους της συντήρησης στη χώρα μας, αφού αποσιώπησε τις ευθύνες τους τα χρόνια της φασιστικής κατοχής της χώρας μας. Πόσο ‘εθνική’ όμως ήταν  στην πραγματικότητα η Αντίσταση όταν η Επίσημη Ελληνική Κυβέρνηση και ο Βασιλιάς   στα δύσκολα χρόνια δραπέτευσαν στο εξωτερικό, τα αστικά κόμματα σαμποτάρισαν ή φάνηκαν απρόθυμα να  συμμετέχουν στο κάλεσμα για ένοπλο αγώνα και οι προδότες και  ταγματασφαλίτες- έστω ελάχιστοι- δεν έλειψαν από το Ελληνικό Έθνος; 
Μήπως   αυτή η επίκληση της ενότητας του Έθνους,   βαθμιαία βοήθησε στην υποβάθμιση και αποσιώπηση του αντιφασιστικού-δημοκρατικού και κοινωνικού περιεχομένου του  εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα;
Με την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης,  η 25η Νοεμβρίου, ημέρα ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου, καθιερώνεται σαν ημέρα επίσημου γιορτασμού της ενωμένης  Εθνικής Αντίστασης. Και αυτό φαίνεται δικαιολογημένο. Πρώτον γιατί η επιχείρηση ήταν σημαντική και βοήθησε στο συμμαχικό αγώνα ενάντια στις δυνάμεις του Άξονα  και δεύτερο γιατί είναι μια αντιστασιακή πράξη που συμβολίζει την εθνική ομοψυχία.
 
Μέχρι το 1991, ο Γοργοπόταμος γιορτάζονταν κοινά από όλες τις Αντιστασιακές οργανώσεις  και τα πολιτικά  κόμματα. Το 1992, οι εαμικές αντιστασιακές οργανώσεις σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις υπαναχωρήσεις της τότε  κυβέρνησης Μητσοτάκη στα θέματα  των Αντιστασιακών απέχουν από τον επίσημο εορτασμό.
 Στο εξής  το ΚΚΕ και η  ΠΕΑΕΑ οργανώνουν κάθε χρόνο ξεχωριστή εκδήλωση, περισσότερο  κομματικού χαρακτήρα, για το Γοργοπόταμο.  
Από την άλλη, η επίσημη επέτειος στο βαθμό μάλιστα που οι αντιστασιακοί φεύγουν σιγά-σιγά από τη ζωή, ελαχιστοι εχουν απομείνει πια, μετατρέπεται βαθμιαία σε μια απονευρωμένη από το ουσιαστικό της περιεχόμενο φιέστα  
  Κλείσαν σήμερα 75 χρόνια από τοτε που όραμα εκείνων των αγωνιστών προγόνων μας ήταν η ελευθερία  και η αξιοπρέπεια ,δυστυχως  η καταληξη δεν ήταν όπως το όραμά τους .
Προ μηνός υπουργός της νυν κυβέρνησης ο   Νίκος Παππας ειπε «Η Ελλάδα έχει συγκεκριμένη ιστορία. Μεσαίος χώρος μεταξύ των πολυβόλων και του τοίχου της Καισαριανής δεν υπάρχει. Η είσαι με τα πολυβόλα ή με τους εκτελεσμένους. Ή είσαι με την Εθνική Αντίσταση ή είσαι με τους δοσιλόγους»....Οταν τον ακουσα,δεν ξέρω γιατι,  σκέφτηκα την σοφή παροιμία του Λαου ... «στο σπίτι του κρεμασμένου δεν μιλάνε για σχοινι  ...»

Βρισκόμαστε και σήμερα, όπως τότε σε μια ιδιότυπη κατοχή.   Καμια απόφαση δεν μπορει να πάρει ελληνική κυβέρνηση αν δεν συμφωνήσουν  οι δανειστές μας .
Μπορεί  να μην υπάρχουν  Ες  Ες και λοιπες δυνάμεις ελέγχου και καταστολής στους δρόμους  αλλα οι ζωές μας και η ελευθερία μας δοκιμάζεται καθημερινα από ένα αβέβαιο αυριο που αυτοι, που τους το εμπιστευτηκε η πλειοψηφία των ψηφισάντων προσπαθούν τάχατις να διαχειριστούν στα πλαίσια της επιλογής της πλειοψηφίας του πολιτικού κόσμου  ,των μνημονίων και της υποταγής.
Τα διαχρονικά μηνύματα-  διδαγματα του Γοργοπόταμου  είναι επιτακτική ανάγκη να τα μεταλαμπαδεύσουμε στην νεώτερη γενια, στα σχολεία με την ελπίδα ότι η δική τους κρίση θα τα αξιοποιήσει και δεν θα αποτύχουν όπως εμείς!

Αιωνία η μνήμη των νεκρών της  Εθνικής  Αντίστασης