Ιστορικά στοιχεία

Την παλαιότερη γραπτή μαρτυρία για το νησί μας δίνει, σε μερικά γραπτά του κείμενα, ο Όμηρος. Εκατοντάδες επιγραφές υπάρχουν από την ρωμαϊκή εποχή με ευχές ναυτικών που είχαν σωθεί από τρικυμίες, μας πληροφορούν για το ναυτικό χαρακτήρα του νησιού, ενώ όλοι οι πειρατές που βρίσκονταν στο Αιγαίο, στα βυζαντινά χρόνια, έγιναν αιτία να περάσει το νησί μια πολύ μακρινή περίοδο εγκατάλειψης. Στα 1207, τρία χρόνια μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, η Σύρος μαζί με τις περισσότερες από τις Κυκλάδες περιέρχεται στο δουκάτο της Νάξου. Το νησί περνά μια περίοδο γεμάτη δυσκολίες και οικονομική ανέχεια. Μέχρι το 1821 είναι αραιοκατοικημένο, με πολύ περιορισμένη ναυτιλία και εμπορική κίνηση. Από αυτή τη χρονιά (1821) αρχίζει να δέχεται τους πρώτους διωγμένους Έλληνες. Σμυρναίους και Κυδωνιείς, πρόσφυγες από τη Χίο, τα Ψαρά και άλλες περιοχές της Μικράς Ασίας, μετά την επανάσταση και την καταστροφή που είχαν αποδεχθεί τότε. Μέχρι το 1850, η Σύρος εξακολουθεί να δέχεται πρόσφυγες, που είχαν κατορθώσει να φθάσουν και σε άλλα νησιά ή ακόμη και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Το νέο καταφύγιο είχε να προσφέρει αρκετά στους κατοίκους που πρωτοήρθαν σ’ αυτό το ελεύθερο νησί από τους Τούρκους. Πρώτα από όλα η θέση του στο κέντρο των Κυκλάδων και το θαυμάσιο φυσικό λιμάνι, επέτρεπαν την ανάπτυξη του εμπορίου, μια και ήταν εύκολη η επικοινωνία με τα άλλα νησιά, αλλά και τις γειτονικές χώρες. Το κυριότερο και το πιο σημαντικό της εποχής, ήταν ότι οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού που είχαν φθάσει και διοργάνωσαν την πρώτη πόλη πάνω στον υψηλό χώρο του νησιού, ήταν οι αυτόχθονες καθολικοί που προστατεύονταν από τους Γάλλους. Φυσικά αυτό εξασφάλιζε την απόλυτη ελευθερία όλων των κατοίκων του νησιού, Καθολικών και Ορθοδόξων.

Ανάπτυξη των κατοίκων

Δεν ήταν τυχαία η ανάπτυξη που ακολούθησε. Δεν οφειλόταν μόνο στις ιδιαίτερες συνθήκες, δηλαδή στο τέλος της Ελληνικής Επανάστασης και της Γαλλικής προστασίας, αλλά στηριζόταν κυρίως στη σωστή οργάνωση, για την θαυμάσια εργασία και τις άριστες ικανότητες των προσφύγων. Οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που έφθασαν από διάφορες περιοχές, ιδιαίτερα οι Χιώτες, αλλά και πολλοί άλλοι, είχαν υπηρετήσει με επιτυχία στην πατρίδα τους το εμπόριο και τη ναυτιλία. Μέσα σε λίγα χρόνια, αναπτύχθηκε, αρχικά, γύρω από το λιμάνι ένας προσωρινός στην αρχή οικισμός, που σε πολύ λίγο καιρό αναδείχθηκε σε εμπορικό κέντρο και ιδιαίτερα και σε λιμάνι πρωταρχικής σημασίας. Σε όλη τη διάρκεια της Επανάστασης δεν σταμάτησαν ποτέ οι προσπάθειες για την οργάνωση και την άριστη φροντίδα του νέου οικισμού. Σε ολόκληρη την παραλία, τότε, χτίστηκαν μαγαζιά και αποθήκες και το λιμάνι φιλοξενούσε καθημερινά πολλά ελληνικά και ξένα πλοία. Στα 1828 η Ερμούπολη είναι μια συγκροτημένη πόλη με 13.805 κατοίκους. Έδρα τότε η Ερμούπολη μιας ολόκληρης επαρχίας. Οργανώθηκε αργότερα συστηματικά και απέκτησε διοικητικές αρχές. Με τη δημιουργία του ελληνικού κράτους, το λιμάνι της Σύρου αναδεικνύεται σε εμπορικό κέντρο με διεθνή σημασία. Στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα, εποχή που το εμπόριο, εισαγωγικό και εξαγωγικό, αλλά και οι επικοινωνίες γενικότερα, γίνονταν κυρίως από τη θάλασσα. Η Ερμούπολη αποτελεί τη γέφυρα που συνδέει την Ελλάδα με τα μεγάλα εμπορικά κέντρα της Ευρώπης και τις χώρες (τις ελεύθερες) της Ανατολής.

Εμπόριο – Ναυτιλία - Βιομηχανία

Τη ναυτιλιακή ανάπτυξη, χρωστάει η Ερμούπολη κατά κύριο λόγο στη δράση της “Ελληνικής Ατμοπλοΐας”. Ήταν πρώτη ελληνική ατμοπλοϊκή εταιρεία που ιδρύθηκε στα 1856, με έδρα την Ερμούπολη. Κύριο έργο της ήταν η διεξαγωγή της συγκοινωνίας στα νησιά και τις παράλιες πόλεις, καθώς και η ατμοπλοϊκή σύνδεση της Ελλάδας με το εξωτερικό. Η “Ελληνική Ατμοπλοΐα” δεν είναι αρκετή μόνο στις ατμοπλοϊκές δραστηριότητες. Τον Απρίλιο του 1861 εγκαινιάστηκε το ατμοκίνητο σιδηρουργείο της, “μοναδικόν εν τη Ανατολή καθίδρυμα”, που αργότερα έγινε γνωστό ως “Νεώριον και Μηχανουργεία Σύρου.” Αρχιμηχανικός, τότε, ο Άγγλος David Smith, δεν ανέλαβε μόνο την επισκευή πλοίων, αλλά και την κατασκευή καινούργιων. Ήταν ταυτόχρονα σχολείο για τα νεαρά Ελληνόπουλα, που ήθελαν να ασχοληθούν με τη ναυπηγική και τη μηχανολογία γενικότερα. Με την επιτυχημένη δράση της “Ελληνικής Ατμοπλοΐας συμβαδίζει και η ανάπτυξη των ναυπηγείων. Φρόντιζαν να εκτεθούν σε ολόκληρη την παραλία του λιμανιού, στο Μέσα και Έξω Ταρασανά. Στους Χιώτες κυρίως ναυπηγούς, που κατέφυγαν στη Σύρο μετά την καταστροφή της Χίου το 1822 και σε τεχνίτες από την Ύδρα, τις Σπέτσες και τα Ψαρά, οφείλει η Ερμούπολη αυτή την εξαιρετική ανάπτυξη. Η κίνηση των ναυπηγείων ήταν ιδιαίτερα ζωηρή στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα, όταν κυριαρχούσε ο συριανός τύπος πλοίου. Από επίσημη έκθεση το 1835, μαθαίνουμε ότι κατασκευάζονταν τότε στο νησί εκατό πλοία το χρόνο – υπολογίζονται μόνο όσα έφεραν ελληνική σημαία. Από το 1866 χρονολογείται και το Δημοτικό Ναυπηγείο, που συστήθηκε από το Δήμο ως μετοχική εταιρεία με την επωνυμία “Εταιρεία Ναυπηγείου Ερμουπόλεως.”.

(Συνεχίζεται)