Σύρα η Αρχόντισσα

Η θάλασσα το πέλαγος, τα νησιά, οι Κυκλάδες, οι άνεμοι... ενέπνευσαν τον ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, τον συγγραφέα του “Άξιον Εστί”. Ο Ελύτης ήταν ο πιο δυνατός, ο πιο ελληνικός, ο μεγάλος ποιητής του Αιγαίου, που καλλιέργησε την άγονη, ακαλλιέργητη γη και αποκρυπτογράφησε τη δυσανάγνωστη γραφή για τα διάφορα άπορα νησιά των Κυκλάδων. Τούτα τα νησιά είναι τα στολίδια του Αρχιπελάγους. Και μαζί με τους βράχους, τα αγριολούλουδα και τους θάμνους, ο Ελύτης τραγούδησε και τους σημάντορες ανέμους τους:

“Οι σημάντορες άνεμοι που ιερουργούνε

που σηκώνουν το πέλαγος σαν Θεοτόκο,

που φυσούν και ανάβουνε τα πορτοκάλια

που σφυρίζουν στα όρη κι έρχονται.

Οι αγένιοι δόκιμοι της τρικυμίας,

οι δρομείς που διάνυσαν τα ουράνια μίλια

οι Ερμήδες με το μυτερό σκιάδι

και του μαύρου καπνού το κηρύκειο.

Ο Μαΐστρος, ο Λεβάντες, ο Γαρμπής,

ο Πουνέντες, ο Γραίγος, ο Σιρόκος

η Τραμουντάνα, η Όστρια”.

Ανάμεσα σε αυτούς τους σημάντορες ανέμους της φουσκοθαλασσιάς της χειμωνιάτικης και των καλοκαιρινών μελτεμιών, δίπλα στο ιερό νησί της Δήλου πατρίδα των δύο θεών, του Απόλλωνα και της Άρτεμης, βρίσκεται η γνωστή γοητευτική Σύρα! Τούτο το νησί, η Συρίη στην εποχή του Ομήρου και η Σύρος ή Σύρα σήμερα, δεν έχει να παρουσιάσει τίποτα ιδιαίτερα σαν φύση. Παντού τριγύρω απόκρημνοι βράχοι - που διακόπτονται από μικρούς ορμίσκους και κολπίσκους – και θάμνοι με μυρωδιές ευχάριστες... Όταν όμως το πλοίο σήμερα πλησιάζει το λιμάνι της Ερμούπολης , (πρωτεύουσα των Κυκλάδων), ξεδιπλώνονται και προβάλλονται δύο πανέμορφες πόλεις κτισμένες πάνω σε λόφους. Η Άνω Σύρος, η μεσαιωνική πόλη που είναι στενά συνδεδεμένη με την περίοδο των Σταυροφοριών, (δημιουργείται το 1207, τρία χρόνια μετά την 4η Σταυροφορία), δεσπόζει πάνω στον υψηλό κωνικό λόφο που στεφανώνεται από το ναό του Αγίου Γεωργίου, στη Μητρόπολη των Καθολικών. Η πόλη μοιάζει με φρούριο. Έχει στενούς μικρούς δρόμους, καμάρες, πύλες και σπίτια κολλητά το ένα στο άλλο και με ενισχυμένους εξωτερικούς τοίχους σαν φρούριο. Οι πύλες που σήμερα είναι οι είσοδοι του οικισμού, έκλειναν με μεγάλες ξύλινες πόρτες, προφυλάσσοντας τους κατοίκους από επιδρομές πειρατών. Αμέτρητα σκαλοπάτια ξεκινούν από τους πρόποδες του λόφου και οδηγούν σε γειτονιές μοναδικής ομορφιάς. Στην Πιάτσα της Άνω Σύρου, που είναι ο πιο πολυσύχναστος δρόμος του οικισμού, υπάρχουν τα μικρά καφενεία, τα ουζερί και τα ταβερνάκια που προσφέρουν απολαυστικούς μεζέδες και... υπέροχα μπαλκόνια με θέα την Τήνο, τη Μύκονο και την Πάρο. Όλη αυτή την απόλαυση συνοδεύει η ρεμπέτικη μουσική του μεγάλου Μάρκου Βαμβακάρη, που εκεί στην Πιάτσα ήταν η γειτονιά του και εκεί τραγουδούσε την... Φραγκοσυριανή. Εκεί στην Πιάτσα σε μια παλιά κατοικία που αποκαταστάθηκε, στεγάζεται από το 1995 το Μουσείο του Μάρκου Βαμβακάρη. Στην Άνω Σύρο γεννήθηκε (το 1905) και πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του ο μεγάλος ρεμπέτης. Φωτογραφίες προσωπικά αντικείμενα (το μπουζούκι του, η ταυτότητά του, το ρολόι του, χειρόγραφοι στίχοι κ.α. ) εκτίθενται στο μουσείο που δημιουργήθηκε στη μνήμη του μεγάλου Συριανού συνθέτη.

Ένα άλλο μουσείο γεννήθηκε στην άνω Σύρο

Αυτό το μουσείο δημιουργήθηκε στο κέντρο της Άνω Σύρου, και φιλοξενεί μια έκθεση εργαλείων και μηχανών που χρησιμοποιούσαν οι επαγγελματίες περασμένων εποχών. Ο πάγκος του πλανόδιου ψαρά, τα εργαλεία του τσαγκάρη, του ράφτη, του κουρέα, του μαραγκού αλλά και του γεωργού, του κτηνοτρόφου, του μελισσοκόμου και πολλά άλλα εκτίθενται στο χώρο του μικρού μουσείου. Στην οδό Δον Ι. Στεφάνου (πρώην ιεροσπουδαστήριο), υπάρχει το Κέντρο Ιστορικών Μελετών Καθολικής Επισκοπής Σύρου. Το αρχειακό υλικό που φυλάσσεται σ’ αυτό, περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό εγγράφων από τον 16ο – 17ο αιώνα και μετά, ταξινομημένων σε θεματικές κατηγορίες όπως προικοσύμφωνα, διαθήκες, αγοραπωλησίες, δικαιοπραξίες, της Επισκοπής, χάρτες ιστορικών ελληνικών τόπων και άλλα πολλά. Σπουδαίο είναι επίσης (και ίσως μοναδικό) το αρχείο που καλύπτει την περίοδο της τουρκοκρατίας και του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Σημαντικές είναι ακόμη δύο χαλκογραφίες της Σύρας από τον Evans και τον Barber που χρονολογούνται στο 1837 και 1863. Το συριανό χθες εμφανίζεται με μοναδικό τρόπο στο ιστορικό Αρχείο της πρώτης πόλης του νησιού, της Άνω Σύρου, που δημιουργήθηκε το 1207 την εποχή της 4ης Σταυροφορίας.

ΑΝΩ ΣΥΡΑ: Είναι ο πρώτος δήμος της νεότερης Ελλάδας. Κρατά και σήμερα τον ιστορικό του τίτλο με πληθυσμό κοινότητας. Ήταν η μεσαιωνική πόλη στενά συνδεδεμένη με την περίοδο των Σταυροφοριών (δημιουργείται το 1207, τρία χρόνια μετά την 4η Σταυροφορία), και δεσπόζει πάνω στον υψηλό λόφο που στεφανώνεται από το ναό του Αγίου Γεωργίου, την Μητρόπολη των Καθολικών. Πολλά σκαλοπάτια ξεκινούν από το λόφο και οδηγούν στις γειτονιές μοναδικής ομορφιάς. Στην κορυφή του λόφου της Άνω Σύρου δεσπόζει ο ναός του Αγίου Γεωργίου που κτίστηκε για πρώτη φορά το 1208.

(Συνεχίζεται)