Σινεπιλογές

Η εκπαίδευση στο σινεμά

Η ζωή στο σχολείο, οι παιδαγωγικές μέθοδοι, ο ρόλος του εκπαιδευτικού, η εφηβεία, η εξουσία, η ελευθερία, η αμφισβήτηση, ο ρατσισμός, η ενδοσχολική βία, οι ταξικοί φραγμοί έχουν διαχρονικά εμπνεύσει σημαντικούς δημιουργούς του σινεμά.

Ας δούμε με χρονολογική σειρά 10 από τα σημαντικότερα φιλμ με θέμα την εκπαίδευση.

Η ζούγκλα του μαυροπίνακα / Blackboard Jungle (1955) του Richard Brooks

Με το “Rock Around the Clock” να γίνεται τεράστια επιτυχία στους νέους της εποχής, η “Ζούγκλα του μαυροπίνακα”, του μεγάλου δημιουργού Ρίτσαρντ Μπρουκς, γυρίστηκε, κατά τους παραγωγούς της, ώστε να πιέσει την αμερικάνικη κυβέρνηση να προχωρήσει σε ριζικές αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα, κάτι που θα αποτρέψει τον τεντιμποϊσμό και τον βανδαλισμό που επικρατούσε τότε, με πρώτα θύματα τους καθηγητές. Καθηγητής ο θαυμάσιος Γκλεν Φορντ και σκεπτόμενος μαθητής ο Σίντνει Πουατιέ, ο οποίος μια δεκαετία μετά θα πάρει τη θέση του… καθηγητή, στην ταινία “Στον κύριο μας με αγάπη”.

Στον κύριο μας με αγάπη /To Sir, with Love (1967) του James Clavell

Ένας μηχανικός αναγκάζεται να εργαστεί ως καθηγητής στο East End του Λονδίνου λόγω ότι δεν βρίσκει δουλειά στην ειδικότητα του. Εκεί έρχεται αντιμέτωπος με κακομαθημένα παιδιά και αποφασίζει να τους διδάξει πολλά για τη ζωή.

Βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του E.R. Braithwaite, η ταινία αποτέλεσε μεγάλη επιτυχία της εποχής. Εκείνη η χρονιά μάλλον αποτέλεσε και την κορύφωση της καριέρας του Sidney Poitier, αφού πέραν αυτής συμμετείχε στις οσκαρικές “Ιστορία ενός εγκλήματος” και “Μάντεψε ποιος θα 'ρθει το βράδι”.

Εάν/ «If...» (1968) του Lindsay Anderson

Ένα ποιητικό και αλληγορικό φιλμ που βουτά στο μεγάλο θέμα της νεανικής εξέγερσης, αναδεικνύοντας τα ριζοσπαστικά αντανακλαστικά της νεολαίας, την αντίδρασή της στα σάπια εκπαιδευτικά συστήματα που την περιορίζουν και την ζωτική της ανάγκη να εναντιωθεί στο status quo και να αποτελέσει το πρωτοπόρο εκείνο κομμάτι της κοινωνίας που θα επαναστατήσει και θα παλέψει για το μέλλον που του αξίζει. Όσο για την τελευταία σκηνή, αποτελεί μια από τις πλέον χαρακτηριστικές στην ιστορία του κινηματογράφου.

Ο κύκλος των χαμένων ποιητών /Dead Poets Society (1989) του Peter Weir

H διάσημη και λυτρωτική ταινία του Γουίαρ, σχετικά με έναν νεωτεριστή εκπαιδευτικό που μέσα στο αρτηριοσκληρωτικό περιβάλλον ενός κολλεγίου, προσπαθεί να διδάξει στους μαθητές του την αξία της ποίησης και την αγάπη για τη ζωή.

Απλή σε μηνύματα ταινία, που όμως αξιοποιεί επιδέξια τα κωμικά με τα δραματικά στοιχεία. Τιμήθηκε με Όσκαρ σεναρίου και είχε κολοσσιαία εμπορική επιτυχία στην Ευρώπη γιατί κατάφερε να μιλήσει κατευθείαν στην καρδιά των θεατών και να τους υπενθυμίσει ότι κάποτε ήταν κι αυτοί έφηβοι με όνειρα και πάθος για τη ζωή.

Ο Δάσκαλος/ Madadayo (1993) του Akira Kurosawa

Σε κάθε επέτειο των γενεθλίων του ο καθηγητής Ουτσίντα δέχεται τους μαθητές του. Όταν στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το σπίτι του καταστρέφεται, οι μαθητές του αποφασίζουν να το ξαναχτίσουν. Συνεχίζουν να τον επισκέπτονται και στη συνέχεια, ρωτώντας τον κάθε φορά στα γενέθλιά του «αν είναι έτοιμος να περάσει από την άλλη πλευρά του κόσμου». Για να λάβουν πάντα την ίδια στερεότυπη απάντηση: «Μανταντάγιο» («Όχι ακόμη»)!

Μια βαθιά ανθρώπινη και συγκινητική ταινία πάνω στις σχέσεις μαθητών και δασκάλου, τα γηρατειά, την ευτυχία του ώριμου άνδρα, ο οποίος σε πείσμα όλων συνεχίζει να ζει και να παράγει, χωρίς να τον φοβίζει ο θάνατος.

Ο ξεχωριστός κύριος Χάντινγκ / Good Will Hunting (1997) του Gus Van Sant

Ισορροπημένο αλλά και εντελώς προβλέψιμο δράμα, που αφηγείται έναν κλασσικό Αμερικάνικο μύθο. Ο μέντορας-καθηγητής θέλει να  βοηθήσει τον Γουίλ Χάντινγκ αλλά αυτός κλείνεται στην άρνηση και την αυτοκαταστροφή. Ο Ρόμπιν Γουίλιαμς κοπιάρει τον ρόλο του ταπεινού αλλά επιδραστικού καθηγητή από τον «Κύκλο των χαμένων ποιητών» και κερδίζει το Όσκαρ ερμηνείας όπως και οι Μπεν Άφλεκ και Ματ Ντέιμον για το σενάριο.

Τα παιδιά της χορωδίας / Les choristes (2004) του Christophe Barratier

Το θέμα της ταινίας συνδυάζει αυτοβιογραφικά στοιχεία αλλά και τον σεναριακό σκελετό μιας παλιάς, ξεχασμένης σήμερα, γαλλικής ταινίας, «Το κλουβί με τ' αηδόνια» γυρισμένη στη δεκαετία του 40. Παρά την σχηματικότητα των βασικών χαρακτήρων, ο Μπαρατιέ αποφεύγει την διολίσθηση στο φτηνό μελό. Παράλληλα, αναπλάθει με φροντίδα και ευαισθησία την εποχή, φτιάχνοντας μια συγκινητική και ειλικρινή ταινία. Μεγαλύτερο προτέρημα της ταινίας αποτελεί η ίδια η μουσική και τα τραγούδια, που οφείλονται στο γνωστό συνθέτη Μπρουνό Κουλέ.

Ανάμεσα στους τοίχους / Entre Les Murs (2008) του Laurent Cantet

Βασισμένος σε βιβλίο του Φρανσουά Μπεγκοντό (ο οποίος κρατά και τον πρωταγωνιστικό ρόλο), ο σκηνοθέτης του «Ελεύθερος Ωραρίου» Λοράν Καντέ επιστρέφει σε κοινωνικούς - ταξικούς προβληματισμούς με ένα φιλμ γεμάτο ενέργεια και αβίαστη ειλικρίνεια πάνω στην τεράστια δυναμική ενός μικρού, θεωρούμενου ως «προβληματικού», κοινωνικού πυρήνα.

Το πιο ενδιαφέρον και ξεχωριστό στοιχείο της ταινίας είναι η απουσία επαγγελματιών ηθοποιών. Οι καθηγητές είναι πραγματικοί εκπαιδευτικοί και οι μαθητές πραγματικοί μαθητές, αλλά  έχουμε απόλυτα πειστική συλλογική ερμηνεία. Οι διάλογοί της προέκυψαν και κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων. Απόλυτα ρεαλιστική, χωρίς να είναι ντοκιμαντέρ, ελάχιστα αφηγηματική και όμως η «εσωτερική δράση» της είναι καθηλωτική.

Το κύμα / Die Welle (2008) του Dennis Gansel

Μεταφέροντας το ομώνυμο best seller του Τοντ Στράσερ (που με τη σειρά του αφηγήθηκε ένα πραγματικό περιστατικό σε σχολείο του Πάλο Άλτο της Καλιφόρνια τον Απρίλιο του 1967), ο Ντένις Γκάνσελ υπογράφει μια ταινία - γροθιά στο στομάχι. Το «Κύμα» είναι ένα φιλμ που επιχειρεί και πετυχαίνει σε μεγάλο βαθμό μια κυτταρική ανάλυση του ναζισμού. Η αλληλεγγύη, η συλλογικότητα και τα ιδανικά που λείπουν από το κοινωνικό περιβάλλον των παιδιών είναι τα στοιχεία που δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για πάσης φύσεως δικτατορίες. Απεικονίζεται έτσι ένα εφιαλτικό σχολείο, όπου η βία και ο ολοκληρωτισμός μπορούν πανεύκολα να κυριαρχήσουν αρκεί κάποιος να οργανώσει και να καναλιζάρει την ανεξέλεγκτη και τυφλή επιθετικότητα των μαθητών.

Με λένε Στέλλα / Stella (2008) της Sylvie Verheyde

Η ταινία ουσιαστικά αποτελεί ένα είδος αυτοβιογραφίας της παιδικής-πρώιμης εφηβικής ηλικίας της σκηνοθέτιδας Sylvie Verheyde, περιγράφει έναν χρόνο από τη ζωή της πρωταγωνίστριας, από το φθινόπωρο οπότε ξεκινάει το σχολικό έτος ως το καλοκαίρι όταν και τελειώνει. Η Βερέντ, στο σκηνοθετικό της ντεμπούτο, καταγράφει επίμονα, χαμηλότονα αλλά με περισσή ευαισθησία την πορεία της 11xρoνης εκπληκτικής πρωταγωνίστριας Λεόρα Μπάρμπαρα, που αγωνίζεται με εσωστρέφεια και αθωότητα για να βρει μια θέση στον ήλιο.